ikaskuntza – 2 orrialdea

The Third Teacher: “ergonomia pedagogikoa” eta oinarrizko konpetentziak

Ekainean, Aniztasun Curricularreko taldearekin lan egiteko egin nuen eskaerak onespena jasotzearekin batera jakin nuen ere zein izango zen gure gela hurrengo bi ikasturtetarako. Ikaskuntza prozesua gertatzen den ingurune fisikoaren ezaugarriak dira askotan irakasleon aldetik arreta gutxien jasotzen dutenak. Egia da, baita ere, irakasleok burutzen dugun metodologiak dituen ezaugarrien arabera, ohiko espazio fisikoaren antolaketak ez zertan aldaketa gehiegirik behar: irakasleak bere azalpenak aurrez-aurre eserita dauden ikasleei transmititu eta hauek, azalpen horietatik jaso dutena paper zuri batean idatzita jasotzeko, ez da behar egun ditugun gelentzat alternatibarik. Gehiago oraindik, egungo eraikin eta gelen antolaketa metodologia horrentzat espreski diseinatuta daude.

Lan estilo berrietarako espazio fisikoaren berrantolaketak duen garrantziaz aspaldian jabetu ziren enpresa munduan. Baina eskolan oraindik garatzeke dagoen alderdi garrantzitsuenetako bat da. Onartu behar dut nik neuk garrantzi gehiegi ematen ez nion esparru bat zela duela urte batzurarte. Baina Mikeli behin eta berriro entzuten nion kontu honetaz hitz egiten. Aspalditik erabiltzen du berak “ergonomia pedagogikoaren” kontzeptua. Urte batzuk darama Mikel espazioaren berrantolaketak duen garrantziaz ingurukoak kontzientziatu nahian. Eta garbi badago ere marabilak ezin direla egin berrogei urte inguru dituen eraikin zahar batean, Mikelek ekimen interesgarriak ipini ditu martxan arlo honetan. Duela urte pare bat, ikasleekin elkarlanean gauzatutako proiektu batekin, gelaren diseinua goitik behera aldatu zuen, lau pareten arteko eremua atseginagoa eta funtzionalagoa bihurtuz. Hasiera batean etapako irakasle askok horrelakoen beharrik ikusten ez bazuten ere, proiektuarekin amaitutakoan emaitza nolakoa zen ikusita, denek eskatu zuten euren gelak ere Mikelena bezalakoa diseinatzea. Horixe izaten da aitzindarien patua! 😉

Dizipulu aurreratu bat bezala, nik ere Mikelen hitzei kasu egin eta espazioaren berrantolaketa eta egokitzapen pedagogikoari jarraipena egiten hasi nintzen. Urte batzuk daramat “ikaskuntza espazioen” inguruan informazioa bildu eta aztertzen. Horrelaxe izan nuen Maria Montessoriren edota Loris Malaguzziren berri. Hauen ekarpenetan oinarrituta dago estatu anglosaxoietan geroz eta indar gehiago izaten ari den The Third Teacher mugimendua:

http://www.youtube.com/watch?v=pZsL7l0Qrl4

Urruti, oso urruti gaude oraindik eskolen espazio fisikoa beste modu batean antolatzetik. Egia esan, espazioen iraultza ez da etorriko iraultza metodologiko erreal bat gertatu arte. Eskolak bere funtzioa birdefinitzen duen eta ikaskuntza metodologiak birplanteatzen diren bitartean, bada egun ditugun espazio fisikoen berrantolaketa bat egiteko aukera. Izan beharko litzatekeena ez bada ere, aurrerapauso txikiak eman daitezke behintzat.

Horrela, goran aipatutako Mikelen ideiari jarraituz, nik ere aurten esleitu zaigun gelari “ukitu berezi” bat emateko erabakia hartu dut. Aldaketa oso sinpleak izan dira baina burutzen ari garen lanketa baldintza egokiagoetan gertatzeko aukera eman digute. Aurrera eramandako aldaketa gehienak azpiko bideoan inspiratuta daude:

Gelako antolaketa berria helburu nagusi biren mesedean planteatu nuen:

Gela lanerako espazio atsegina izatea. Bertan egotea eta norberak bere lanak egitea esperientzia atsegina izatea bilatu nahi da. Horrela, ikasleei aukera eman diet espazio fisikoaren pertsonalizazioan kolaboratzeko, paretetan margotzeko edo beste edozein proposamen aurrera eramateko.
Lanerako estrategia didaktiko desberdinak bultzatzeko, hauetako bakoitzaren ezaugarri propio eta bereizgarriei hobekien erantzuteko, zona edo gune desberdinak bereiztea. Esan bezala, 30 metro karratura heltzen ez den gela batean ezin da miraririk egin baina gauzatxo batzuk alda daitezke.

Helburu horien mesedean, hauexek dira aurtengo ikasturtean egin diren moldaketa eta ezarpen berriak:

BAKARKAKO LANKETARAKO TXOKOA: ikaskuntza kooperatiboa bultzatzea lehentasun nagusietako bat bada ere, ukaezina da ere hainbat unetan ikasle bakoitzak zeregin pertsonalak izango dituela, irakaslearen eskutik zuzenean jasoko dituenak kasu batzuetan, irakaslearen laguntzarekin burutu beharko dituenak bestetan edota bere taldean duen rolaren arabera jorratu beharko dituenak gehienetan. Lanketa honetarako ikasle bakoitzak bere mahai propioa du, bere materialak bertan uzteko ohiko pupitrea. Mahaien banaketak ohiko eredu tradizionalarekin puskatu nahi du: “U” moduan ipini ditugu, modu honetan talde kohesio sendotu eta familiarteko giroa lortzea bilatzen delarik. Dena den, mahaien kokapena librea da eta burutu nahi dugun metodologiaren arabera, lekuz mugitu daitezke. Une honetan, adibidez, mahaia guztiak hiru multzotan banatuta ditugu, burutzen ari garen proiektuakeskatzen duen moduan.Espazio honetan egiten den lan-motaren arabera, esan daiteke bertan garatzen den Oinarrizko Konpetentzia nagusia “Egiten eta ekiten ikasi” dela.

TALDEKO LANKETARAKO TXOKOA:hauxe izan daiteke gela arruntekin alderatuta gureak duen desberdintasun nagusienetako bat. Benetako talde-lana gauzatu nahi badugu, lanketa hori erraztuko duen espazio bat izatea beharrezkoa da. Taldea ez da handia (bederatzi ikaslez osatuta dago), beraz, IKT gelan nituen bi mahaia handi igo nituen, elkarren ondoan ipini eta hortxe genuen talde osoa biltzeko behar genuen mahai zabala.Eremu honetan aurrera eramaten ditugun ekintzetako batzuk hauek dira:
- Egitura kooperatiboak: kooperazioa bultzatzen duten jarduera mota bereziak. Orain arte burutu ditugunak 124, Arkatza Erdira, Round Table edo 635 estrukturak izan dira.
- Erabakiak hartu: iritzi trukaketa, eztabaida, kontsentsuak bilatu…
- Espazio beharra duten ekoizpenak gauzatu: atazaren amaiera faserako zehaztutako ekoizpen batzuk (poster eta infografiak, mosaikoak, eskulanak…) mahai handian egite eskatzen dute.
- Tutoretza saioak: talde osoari zuzendutako saioak izaten dira.
Bertan burutzen ditugun ekintza gehienak “Elkarrekin bizitzen ikasi” eta “Komunikatzen ikasi” konpetentzien garapenarekin erlazionatuta daude.

PLANIFIKAZIO ETA HAUSNARKETARAKO TXOKOA: ikaskuntza kooperatiboari lotuta eta metodologia aktiboen esparruan, hauxe izan daiteke atalik garrantzitsuena, izan ere, prozesu hauen bitartez ikasleek euren ikaskuntzaren gaineko ardura nagusia hartzen dute, banakako nahiz taldeko ezagutzaren autorregulazioaren arduradun bihurtzen dira. Eta baliteke hauxe izatea ikasleei konplikatuen egiten zaien zereginetako bat, ez hainbeste gaitasun faltagatik, ohitura falta baizik. Dena mamituta eta bideratuta jasotzen dute ohiko klaseetan eta ondorioz, planifikazio eta hausnarketarako aukera gehiegirik ez zaizkie eskaintzen. Prozesu hauek bultzatu eta garatzeko hausnarketa eta eztabaida eraginkorrerako espazioa beharrezkoa da (guk mahai handian egiten dugu) baina hori ez da nahikoa. Beharrezkoak dira prozesu horietan sortuko diren ideiak, proposamenak, zereginak, arriskuak, aukerak… jasotzeko eta elkarren artean modu grafiko batean erlazionatzeko bitartekoak. Gelako paretak dira egokienak horretarako. Horietako bat azulejoz estalita daukagu; Velleda errotulagailuekin primeran idatz daiteke hauen gainean. Bestea, goitik behera inprimazio berezi batekin estaltzea erabaki nuen uztailan. Margoak Ideapaintdu izena eta edozein gainazal Velleda zuri batean bihurtzen du (pareta, mahai, zutabe…) Probatzeko pote bakarra eskatu nuen eta honekin 6 metro karratuko arbel zuri erraldoi batean bihurtu nuen gelako pareta bat.Eta zertarako erabiltzen ditugu bi pareta hauek?
- Ideia jasa edota 635 bezalako tekniken euskarri grafiko moduan
- Mapa-kontzeptualak guztion artean eraikitzeko
- Zereginen zerrendatzea eta arduren banaketak azaltzeko
- Zereginentzat zehaztutako egutegiaren zirriborroa egiteko
- Ikasbidaiarako jartzen ari garen diruaren jarraipena egiteko 😉
Ohiko arbel berde zaharrarekin batera, bi paretak erabiltzen ditugunean metakognizio prozesuen euskarri bezala, “Ikasten eta Pentsatzen ikasi” oinarrizko konpetentzia da nagusiki garatzen ari garena.

MULTIMEDIA TXOKOA: duela urte asko gure gela infogela txiki bat zen. Gela kanaletaz josita dago eta sare kable puntu pilo bat ditugu ikasleek erabiltzen dituzten ordenagailu eramangarriei lotzeko. Estetiko polita ez bada ere lurrean hainbeste sare kable botata izateak, oso oso praktikoa da eguneroko lanerako. Baina hori ez zela nahikoa uste nuen. Ekoizpen digitalak sortu eta, era berean, taldean ikusi eta entzuteko txoko berezi bat behar genuela uste nuen. Horrela gelaren izkin batean, taldeko lanerako txokoaren parean, leku apropos bat genuen gailu digitalez hornitutako txoko bat atontzeko. Esan eta egin. Internetera konexioa duen 46 hazbeteko LCD telebista haundi bat (orain duen prezioa baino dezente merkeagoa, portzierto) ipini genuen, aspaldi erositako USB mikro baterantsi non, nire etxean neukan kanpoko disko gogor bat konektatu genion eta orain nire eramangarria erabiltzen ari bagara ere ekoizpen digitalak sortu eta telebistatik ikusteko, asmoa da datorren urterako sistema honi falta zaion ordenagailua eranstea. Ez daukagu leku gehiegirik lanerako, bi edo hiru ikaslek egin dezakete lan bakarrik txoko honetan baina orain arte, ditugun beharretarako nahikoa eta soberan daukagu.Txoko honetan burutzen ditugun zereginetako batzuk hauexek dira:
- Bideo, audio eta irudien edizioa
- GDocs, aurkezpenak eta infografiak ekoiztu eta talde osoari azaldu
- Aplikazio eta web baliabide desberdinen funtzionamendua aztertu eta hauekin praktikatu.
- Albisteak kontsultatu eta YouTubeko bideoak ikusi
- Pelikulak ikusi (bai horretarako ere aukera izaten dugu)
- Musika entzun (ikasleek asko eskertzen duten zerbait, lanean murgilduta daudenean)
Asko dira garatzen ditugun konpetentziak txoko honetan baina, zalantzarik gabe, “Konpetentzia digitala” da nagusiki jorratzen duguna bertan.

Gustatuko litzaidake irakurketa eta solaserako txoko bat ere prestatzeko aukera izatea (Mikelek puff batzuk jartzea animatu zidan), jakinarazpenen txokoa prestatzea (berez, panela orokor bat badaukagu, ez naiz ohitzen behar bezala erabiltzea)… eta beste batzuk aurrera eramatea baina azkenaldi honetan beste gauza batzuk ditut buruan; gela ikaskuntza espazio bezala egun daukan garrantzia kendu eta ikaskuntza prozesua ikastolako nahiz herriko beste esparru batzuetara zabaldu. Hortxe hurrengo urtetarako erronka.

Esperientzia gogoangarria Goierriko Lanbide Eskolan

Tamalez gure lanbidean ez dugu bizipoz gehiegirik izaten. Azkenaldi honetan irakasleok nahiko ernegatuta gabiltzala uste dut. Inguruan krispazio punttu bat ere nabaritzen dut, egiten ari garenarekin gehiegi gozatzen ez dugularen seinale. Sentsazio horrekin ibili naiz ni ere azken urte hauetan. Baina aurten murgilduta nabilen proiektu berria behar nuen ihes-balbula izan da. Esperientzia bikaina izaten ari da, oso aberasgarria eta guztiz gomendagarria. Gazte nintzeneko izpiritu ipurtarin hura berreskuratu dut, klaseak iraultzea animatu naiz eta, bide berriak lan dezente suposatzen badu ere, emaitzekin erabat asetuta geratzen ari naiz. Eta atzokoa irakasle bezala gutxitan bizi izan dudan aparteko egun horietako bat izan zen.

Talde berriarekin lanean hasi baino lehen garbi nuen metodologia aktiboen aldeko apustua egin nahi nuela eta horixe egiten saiatu naiz orain arte. Oraintxe bertan murgilduta gabiltza laugarren proiektuan. Aurrekoak proiektuak sinpleak izan badira ere (kohesio jarduera batzuk, arazoen ebazpenean oinarritutako proiektutxo bat eta, azkena, webquest bat) oraingoan maila bat gorago igo nahi izan dut eta PBL metodologiarekin ausartu naiz. Hauxe da, hilabete honen hasieran, nire ikasleei planteatu nien erronka:

Birziklatutako plastikozko botilak erabiliz, eguzki-energiaren laguntzaz ureztatze sistema autonomoa duen baratza hidroponiko bat muntatzea.

Helburu nagusi honekin batera, taldeko bederatzi ikasleen artean produktu hori ekoiztu eta salduko duen enpresa edo elkarte aukera desberdinen artean guretzat egokiena zein izango den erabakitzea ere eskatu nien. Azpiko dokumentuan daukazue proiektuaren ardatz nagusienak zehazten dituen dokumentua:

Jaitsi pdf dokumentua

Aurreko proiektuetan lan-talde heterogeneoak erabili izan baditut ere, proiektu honetarako egokiagoa iruditu zitzaidan ikasleen profilen arabera, hauek hiru talde homogeneoetan banatzea. Hiru talde horiei helburu eta zeregin zehatzak planteatu nizkien. Bakoitzari zehaztutako helburu espezifikoen arabera eta enpresan erabiltzen den terminologia propioa erabiliz, departamentu teknikoa, produktu edo ekoizpen departamentua eta marketing eta kontabilitate departamentuak izenak erabiltzea erabaki nuen, taldeei halako ofizialtasun kutsu bat eman nahirik.

Aste batzuk daramatzagu proiektuari nondik heldu erabakitzen eta aurre egin beharko diegun arazo posibleak aurreikusten. Planifikazio fase honen ezaugarriak beste baterako utzi ditut. Dena den, gauza jakina da fase honen ezaugarri nagusia arazoei aurre egiteko beharrezkoa den informazioa biltzea izaten dela.

IKTen inguruan saltsatan gabiltzanok, joera izaten dugu internet erabiltzeko gure arazoen konponbiderako baliabide nagusi bezala baina irudipena daukat, horrelako proiektu potoloetan murgiltzen garenean, internet informazio iturri bezala ez dela baliabiderik egokiena. PBL metodologian planteatzen diren erronkak konplexuak izaten dira, sortzen diren arazoak mota askotakoak eta askotan, konponbide erraza ez dutenak. Arazo horien soluzio egokia sarean topatzea ez da erraza, batez ere, proiektua garatzeko denbora epea aste pare batekoa bakarrik denean. Horrelakoetan, gehienetan irakasle orojakilearen papera hartzera jotzen dugu eta gu izaten gara behar duten guztia ikasleei transmititzen dieguna. Arrazoi honexegatik ez gara ausartzen askotan, saltsa konplikatuegitan sartzen, ez dadin gertatu gero ez garela gai gure ikasleek eskatzen digutenari erantzuteko. Bada proiektu honetan hasi ginenean, garbi neukan nik neuk ez nuela behar bezala menperatzen jorratzen ari garen gaiaren inguruko zirriktu guztiak baian konfidantza nuen bilatuko genuela bidea topatuko genituen arazoei aurre egiteko.

Identifikatu genituen zailtasunen zerrenda luzetik, alderdi teknikoari lotutakoak ziren nagusienak; baratzaren egitura erabaki, ur-zirkuitua diseinatu eta bere elementuak aukeratu eta, azkenik, ur-ponpa martxan jarriko duen sistema elektrikoaren ezaugarriak (plaka fotoboltaikoa eta tenporizadorea barne) zehaztu. Internet motz geratzen zitzaigun horri guztiari irtenbidea bilatzeko bi astetan. Zera pentsatu nuen orduan: zergatik ez jo gaian aditua den norbaitengana genituen arazoak konpontzen laguntzeko? Enpresa bat bezala funtzionatu behar bagenuen, hauetan arrunta izaten da hainbat zerbitzu azpikontratatzea. Beraz, zergatik ezin genuen guk ere gure “I+G+I”-a 😉 kanpoko norbaiti azpikontratatu? (hori bai, musutruk alegia, “a coste cero” 🙂 )

Gogoratu nintzen Amaia nire lankideak bazuela kontaktu bat Goierriko Lanbide Eskolan Injenieritza ikasten ari zena eta beste taldekide batzuekin batera Urbiako borda batean ura lurrazpitik igotzeko ur-ponpa baten diseinua eginda zuena. Hortxe genuen gure arazoak konpontzeko behar genuen informazio iturririk egokiena.

Esan eta egin. Amaiaren bitartez beraiekin harremanetan jarri ginen eta prest agertu ziren genituen kezkak, zalantzak eta arazoak konpontzen laguntzeko. Ikasleek email bat bidali zieten gure proiektuaren berri emanez, oinarrizko azalpentxo batzuekin eta aurreikusten genituen arazoen deskribapen labur batekin. Egun batzuk hartu zituzten gure proiektuari buelta batzuk emateko eta jarraian, atzo goizerako geratu ginen, Goierriko Lanbide Eskolan bertan.

Goizeko hamarretarako hantxe geunden, eraikin berriaren atarian. Ikasleen aurpegietan halako errespetu/lotsa/urduritasun sentsazio bat antzematen zen, gehiago aregaotu zena oraindik Juankar agertu zenena eta guretzat espreski erreserbatutako gelara eraman gintuenean. Ño, ez nuen imajinatuko unibertsitatean sartzeak horrelako inpresioa eragingo zienik nire ikasleei! Juankar, Alex eta Asier oso gertukoak agertu ziren, oso atseginak eta ikasleek asko eskertu zuten hori. Berehala lasaitu ziren eta jasotako azalpenak arretaz entzutera pasa ziren di-da batean.

Juankar izan zen lehena azalpenak ematen. Baratzaren egituraren inguruan aholku batzuk eman zizkigun: egitura osatzen duten elementu desberdinen kokapenaren inguruko krokis bat egin zigun, ur deposituaren barnean ur-ponpa non kokatzea komeni zen azaldu zigu, lorontziak bertikalki zintzilikatzeko proposamen interesgarri bat bota zigun, ur-hoditik lorontzietara ura tantonaka erortzeko sistema bat ere esplikatu zigun… guztia oso modu didaktiko eta errazean azalduta.

Ondoren Alex-en txanda heldu zen. Berea zen toreatzeko zezenik zailena; kalkuluak egiteko fisikako erlazio matematikoak azaltzea egokitu zitzaion. Berak esplikatu zigun zein bide jarraitu behar genuen ur-ponparen potentzia kalkulatzeko. Energiaren kontserbazio printzipioaz hitz egin zigun, energia zinetikoa eta potentzialaz ere aritu zen. Ur-hoditik joan behar den uraren abiadura, kaudala eta hodiaren sekzioaren azaleraren arteko erlazioa azaldu zigun, energia totala nola kalkulatu eta ondorioz ponpak egin beharreko lana nola deduzitu ere esplikatu zigun. Eta hemendik, ponparen potentzia.

Azkenik, Asierrena izan zen atal elektrikoa azaltzeko ardura. 5 W-tako plaka fotoboltaiko bat eraman zuen gelara. Erregulatzailea deitzen den gailutxo bati lotuta joan behar dela ohartarazi zigun. Plakaren eta termostatoaren arteko lotura ere nola egin ikusi genuen. Materiala erosteko gune bat ere proposatu zigun.

Ia bi orduko saio batera joan ginen, nire ikasleak ohituta daudenerako, luzea, trinkoa eta mamitsua. Niri tokatuko balitzaidake klase hori ematea, uste dut ikasleak ez zutela ezta ordu erdia aguantatuko atentzioa galdu gabe. Baina erabat harrituta geratu nintzen ikasleek azaldu zuten jarrerarekin. Aurretik esan nien aipatutako gauza asko koadernoan jaso beharko lituzketela baina ez dira apunteak hartzera ohituta dauden ikasleak oraindik. Ikusi behar zitzaien gure irakasle berrien azalpenak jasotzen erabat kontzentratuta, apunteak hartzen, Juankar-ek egindako eskemak koadernoan kopiatzen, Alexek idatzitako formula matematikoak kopiatzen, gure irakasleek tarteka botatzen zituzten galderei erantzuten… Gutxitan ikusi dut ikasle talde bat (edozein mailatakoa) atzokoa bezalako ia bi orduko klase bat, hauek eskaini zioten arretarekin jarraitzen. Erabat txundituta utzi ninduten nire ikasleek. Uste dut, atzoko esperientziaren ondoren, plaka fotoboltaiko eta ur-ponpaz gain, beste gauza askoren inguruan ere ikasi zutela.

Baina ez ziren eurak bakarrik atzoko esperientziatik ikasi zutenak. Atzokoa ikaskuntza garrantzitsua izan zen niretzat ere. Konturatu naiz zeinen garrantzitsuak diren detaile txikiak, ikasleen ikaskuntza prozesuaren gaineko motibazioa pizteko:

Ikastolako eremu fisikotik kanpora eraman ikaskuntza prozesua: badakit ez nagoela ezer berririk asmatzen ari, asko direla honetaz aspalditik jabetuta daudenak eta praktikan ipintzen dutenak. Baina niretzat lehenengo aldia da ikasleak gelako lau paretetatik ateratzen ditudala “klase ematera”. Ikaskuntza ikastolako espaziotik kanpo ere (unibertsitatean, gure kasuan) gerta daitekeela ikasleei erakustea uste dut oso garrantzitsua dela. Eta lehenengo aldia izanda, ahaleginak merezi izan duelakoan nago.
Irakasle rola ikastolaz kanpoko adituen esku utzi: ikastola eta ikastolaren testuinguruarekin zerikusia ez duen norbaitek hartzen duenean irakaslearen rola, ikasleen inplikazioa areagotu egiten dela ikusi dut. Atzoko esperientzian behintzat halaxe izan zen. Baliteke Juankarek, Alexek eta Asierek adierazi zuten ikasleekiko gertutasuna eta jatortasuna horretan eragin handia izatea. Baina nik uste ikasleek ere halako predisposizio batekin zeudela, irakasle berriek halako seriotasun puntu bat ematen zioten atzoko kalseari.
Ikaskuntza arazoen ebazpenetara enfokatu: hasieran pentsatu nuen gauza asko ikasiko zituztela ikasleak Goierriko saioan. Eta ziur nago hala izan zela. Baina uste dut benetako ikaskuntza orain etorriko dela, gure irakasle berriek transmititu zigutena aplikatzen hasten garenean. Lanean hasten garenean uste dut barneratuko dituztela kaudala, energia eta potentzia bezalako kontzeptu berri horiek. Uste dut, gauzatu behar den zerbaiten aurrean sortzen diren arazoak konpontzea denean helburua, ikasleek benetan ateratzen dietela etekina atzo bezalako saioei.

Esan dudan moduan, ez dut ohiturarik izan orain arte, ikasleak ikastolatik kanpora ateratzeko ikastea. Egia esan, orain arte erabili dudan metodologiarekin beharrik ere ez dut izan. Baina atzoko esperientzia hain izan zen gogoangarria, uste dut ez dela azkeneko aldia izango ikasleak rutinatik atera eta kanpora eramango ditudala ikaskuntza esperientzia berriak bizitzera.

Amaitu aurretik eskerrak eman nahi nizkieke Juankar (eta, bide batez, Amaia nire lankideari ere, bera izan baita honen guztiaren konplize nagusia), Alex eta Asierri, nire ikasleei atzoko esperientzia polita bizitzeko aukera emateagatik. Eskerrak eman nahi dizkiet eskaini diguten laguntza eta adierazi duten borondate onarengatik, ikasleekiko izan zuten gertutasunarengatik eta emandako aholku eta jarraibide guztiengatik. Uste dut nire ikasleek denbora luzean ez dutela ahaztuko Goierriko Lanbide Eskolan atzo bizitako esperientzia. Eskerrik asko hirukote!

Eta zuk, nola ikasten duzu?

Aprendizaje lateral, aprendizaje ubicuo, aprendizaje invisible, aprendizaje dialógico, aprendizaje movil, aprendizaje aumentado, aprendizaje en red, aprendizaje expandido, aprendizaje informal, aprendizaje rizomatico, aprendizaje transversal, aprendizaje conectivista, aprendizaje 2.0, aprendizaje constructivista, aprendizaje de pares o paragogía, aprendizaje basado en problemas, aprendizaje formal, aprendizaje múltiple (inteligencias múltiples), aprendizaje no-formal, aprendizaje social abierto, aprendizaje virtual, aprendizaje neuroinducido, aprendizaje de espacio abierto, aprendizaje cooperativo, aprendizaje abierto, aprendizaje visual, autoaprendizaje, aprendizaje globalizado, aprendizaje conectado, aprendizaje transmedia, aprendizaje holístico o superaprendizaje, aprendizaje basado en proyectos, aprendizaje significativo, aprendizaje causal…

TPACK eredua eta mahaiaren hirugarren hanka

Unibertsitatetik irakaskuntza mundura zuzenean pasa den irakaslea naiz. Hezkuntza ertainean landu beharreko edukien inguruko ezagutza nahikoarekin baina formazio pedagogikorik gabekoa. Eta hori gutxi balitz, XXI. mende hasierako iraultza teknologikoak bilutsik harrapatu zuena.

Unibertsitatean egindako bosturtekoaren ondoren, printzipioz, Bigarren Hezkuntzako irakasle izateko behar nituen ezagutzak (edukiei buruzkoak nagusiki) bermatuta nituela agintzen zuen legeak. Tira, horregatik bakarrik bada ere, zerbaitetarako balio izan zuen Farmazia ikasten pasatutako denbora :). Ezagutza teknologiaren esparruan, ordea, zirkuitu formal tradizionaletatik kanpo, nire kabuz eskuratu behar izan dut gaur egun daukadan ezagutza. IKT dinamizatzaile lanari eskainitako hamarkadaren ondoren “gradu” edo “lizentziatura” titulu ofizialik lortu ez badut ere, nire bizitzako lorpenik handienetako bat bezala sentitzen dut nire barruan. Izan ere, ez da bakarrik zer eta zenbat ikasi dudan, unibertsitatetik irten nintzenean ezagutzen ez nituen nire gaitasun eta balore ezkutu batzuk azaleratzeko ere balio izan du.

Eduki curricularrak kontrolatuta eta baliabide teknologikoak menperatzen nituela ikusirik, ondo prestatua sentitzen nintzen eskola “moderno” batean irakasle lana behar bezala betetzeko, irakasle “on” bat izateko. Gainera, urrats txikiak badira ere, aurrera egiten duzula ikustea, nahikoa izaten da lanean motibatuta sentitzeko. Eta motibatuta sentitzen zarenean, lana barra-barra egiten duzu. Ez dakit lanordu “ofizialetatik” kanpo zenbat zenbat denbora eskaini nizkion web aplikazioak erabiltzen ikasteari, apunteak sarean ipintzeari, ikasleek behar zuten material guztia txukun-txukun antolatuta zintzilikatzeari(sartu bisitari gisa), ohiko ariketak teknologiaren barnizeak ematen duen dizdirarekin jantzita zuzentzeari… Lan asko bai, baina orduan konbentzituta nengoen horixe zela ikasleek behar zutena eta hori eskaintzen ahalegindu nintzen.

Baina ikasleei dena mamurtuta eskainita ere, zerbaitek ez zuen ondo funtzionatzen, zerbaitetan “kale” egiten ari nintzen. Jordi Adell-ek aurrekoan kontatzen zuen modura, ikas-irakaskuntza ulertzeko dauden hiru tipologietatik, ia konturatu gabe 1. tipologiako irakasle bat izatetik (“teachercentric”, eduki transmisio hutsean oinarritutakoa) 2. tipologiakoa izateko ahalegina egiten ari nintzen (“studentcentric”, ikasleei dena “a huevo” jarri eta eurei utzi euren ikaskuntzaren gaineko ardura). Inkontzientekin beharbada, baina urrats hori ematen ari nintzen pentsatuz hori zela ikasleek eskatzen zutena. Gero konturatu naiz nik bezala, beste askok ere bilakaera bera izan dutela, Unibertsitatean barne (interesgarria UPCko irakaslea den Miguel Valero-Garciaren idatzi hau) Badirudi nahiko arrunta dela irakaslerian fase batetik bestera eboluzionatzea. Nire kasuan, hala eta guztiz ere, “sentsazioak” ez ziren onak status berri horretan, zerbaitek huts egiten zuen eta ez nuen oso ondo ulertzen non zegoen gakoa. Zer falta zitzaidan?

Unibertsitatetik gatozen irakasleok (Magisteritzako eskolatik pasa ez garenok) mimetismoz jokatzen dugu klaseak prestatu eta ematerakoan. Ikasketa ertainetan eta unibertsitatean ikasle bezala jaso dugun eredu pedagogiko tradizionala da ezagutzen dugun bakarra. Eta irakasle bezala lanean hasten garenean, inguruan gauzak aldatu ez direla, gure lankideek ohiko patroiarekin lanean jarraitzen dutela egiaztatzen dugunean, lasaitu egiten gara (“tira, dena beti bezala jarraitzen du” pentsatzen dugu) eta horrela irakasle izatea “hori” dela naturaltasunez onartzen dugu. Baina praktika tradizional horrekin, teknologiak ez du gehiegi laguntzen (niri pertsonalki teknologiaren erabilera ikasleentzako motibagarria dela aipatzea argumentu bezala, erridikulua iruditzen zait), gehiago oraindik, batzuetan kaltegarria ere izan daiteke. Eta ni neu horren lekuko izan naiz nire klaseetan.

Edukien iguruko ezagutza eta ezagutza teknologikoa banuen, non zegoen mahaiari falta zitzaion hirugarren hanka? Gakoa hortxe neukan muturraren aurrean baina ez nuen ikusten. Alegia, gela barruko jardun “normala” ez dela hain “normala” konturatzea. Ikas-irakaskuntza eredu tradizionalak porrot egiten duela, belaunaldi berriekin bereziki narbarmena zen ebidentzia. Eta horretan nenbilela izan nuen lehenegoz TPACK ereduaren erreferentzia.

Hortxe zegoen mahaiaren hirugarren hanka, borobil horian. Askotan daukat sentsazioa irakasleoi kosta egiten zaigula errealitate hau onartzea; alegia, ez garela pedagogian adituak, gelan erabiltzen dugun metodologiaz kanpo badirela alternatibak, arlo honetan hutsuneak ditugula onartzea ez dela larriena, larriagoa dela hutsune hauei muzin egitea. Ni, behintzat, erabat berde nago kontu hauetan: ikaskuntza prozesua bera zer den ulertzetik hasita, curriculuma eta bera osatzen duten bost elementuen (helburuak, konpetentziak, edukiak, metodologia eta ebaluazioa) definizio eta ezaugarrietaraino.

– “Buffff, ez da ba asko motibatzen nauen kontua pedagogiaren rollo hori” – pentsatu nuen hasieran. Izan ere, horixe da askok dugun pertzepzioa pedagogia hitza entzuten dugun bakoitzean. Uste dut pedagogian aditu askok gehiegi teorizatu dutela ikas-irakaskuntza prozesuaren inguruan, ikaste prozesuari kutsu zientifikoegia ematen ahalegindu dira, izen potoloegiak erabili dituzte gauza sinple asko esplikatzeko, artifizialki konplikatu dute berez azkoz ere sinpleagoa izan beharko lukeen zerbait. Hain “maila altuko” pedagogiak, profesional asko uxatzea besterik ez du lortu.

Kaxkagorra naiz izatez. Teknologiaren unibertsoa ere konplikatua kontsideratu izan da betidanik eta gerora egiaztatu dut gauzak beste modu batera direla. Bada konbentzituta nago ere pedagogia kontuak lehen inpresioan ematen dutena baina samurragoak izan daitezkeela. Adell-ek aipatzen duen 3. ikaskuntza tipologian murgildu nahi badut (“learningcentric”), derrigorrezkoa dudala hankamotz daukadan alderdi honetan aurrera egitea. Azken hilabeteotan horretan nabil. Nire PLEa behar berrietara egokitu nuen eta denbora bat pasa dut informazio iturri berriak kontsultatzen.

OFFTOPIC: PLEari “L”-a kendu beharko litzaioke, izan ere informazio eta komunikazio kanalak irekitzea bakarrik ez du derrigorrez ikaskuntzarik ekartzen. Benetako ikaskuntza baliabide horiek praktikan jartzetik dator. Asko dira hitzaldiak soilik emateko PLEak sortzen dituztenak eta sekulan praktikan jarri ez dutenak ahotik botatzen duten kontuetako asko; loritoak bezala hitz egiten dutelako nabaritzen zaie, sarean irakurtzen dituzten koletilla guztiak bata bestearen atzetik botatzen dituzte. Baina, tira, hori beste baterako gaia da.

Bi urte dauzkat aurretik gutxienez, handik eta hemendik irakurritakoa praktikan jartzeko, hanka-sartzeetatik ikasteko, muturrekoren bat edo beste ere jasotzeko. Baina baita ere, zergatik ez, ondo egindako lanak ematen duen harrotasunaz gozatzeko, ikasten ari naizela egiaztatzeak ematen duen satisfazioaz disfrutatzeko, konfiantza hartzen joateko. Ez nago bakarrik gainera, inguruko lankideekin elkarlanean arituko naiz eta lortutako ondorioak guztion artean partekatuko ditugu, duela zazpi urte, blog honekin hasi gineneko izpirituari berriro helduz. Hiruzpalau urteren bueltan ikusiko dugu noraino heldu garen, mahaiaren hirugarren hanka hau sendotzea lortzen badugu, ea oraingo sentsazio baino hobeagoekin aurkitzen garen orduan. Ikusiko dugu.

Ah, eta mahaiaren laugarren hanka zein den jakin nahi baduzue, galdetu iezaiezue nire iazko batxiko ikasleei. Beraiek badakite zertaz ari naizen ;-p

Eranskinak:

TPACK ereduaren inguruan informazio ugari topa dezakezue sarean bilaketa sinple bat eginez. Garai batean eduki guztia wiki batean zintzilikatuta zegoen baina badirudi wiki hori alde batera utzi eta webgune berri batera pasa dutela eduki guztia.

Gune Ofiziala: TPACK – TECHNOLOGICAL PEDAGOGICAL AND CONTENT KNOWLEDGE

Niri oso argigarria egin zitzaidan Jordi Adell-en azalpen hau:

Azkenik, duela egun gutxi Ramiro Aduvirik ekoiztutako aurkezpen hau oso interesgarria egin zitzaidan:

TPACK y Creatividad

View more presentations from Ramiro Aduviri Velasco

Duela bi urte Slideshareko gogokoetan gorde nuen autore beraren beste aurkezpen hau ere interesgarria izan daiteke:

Introduccion modelo tpack

View more presentations from Ramiro Aduviri Velasco

Baliagarria izango zaizuelakoan.

Leo Messi eta estrategia didaktikoak

Ikasle batek 15-16 urte betetzen dituenerako kontzientea da zein den bere papera eskola komunitatean, badaki zein rol ezarri zaion/aukeratu duen eta onartzen du (etsipenez kasu askotan) ingurukoek berari buruz duten pertzepzioa. Denbora asko pasa dute gauzak modu berean egiten, normaltasunez hartzen dute ikastea azterketak gainditzea dela eta azterketak gainditzen ez dituena “ikasle txarra” dela. Praktikan ipintzen dugun ebaluazio akreditatzailearen arabera, dituzten emaitza kaxkarrek etorkizunerantz hartu beharko duten trenean, azkeneko bagoietan soilik izango dutela lekua sinestera heltzen dira. Aurten daukadan taldean ikasleek aspalditik janda dute hori.

Ez da erraza hainbeste urtetan indarra hartzen joan den klixe horrekin akabatzea baina ikasturte honen hasieran nire buruari agindu nion nola edo hala, aurrekoarekin apurtu behar nuela ikasleak entxufatuta egotea nahi banuen aurten burutuko genituen proiektu berrietan. Aurrekoa desikasi (modan jarri den hitza hau ere) eta ikastea azterketak gainditzearekin bakarrik lotuta ez dagoela ikasi, benetako ikaskuntza aldagai askoren menpe dagoela ulertarazi eta interpretazio askotara irekita. Nola egin hori ordea? Gelan Ordiziako futbol taldean jokatzen duten bi neska daude eta beraiek eman zidaten jarraitu behar nuen arrastoa.

Horrela, ikasturte honen hasierako klase batean gelara sartu eta hauxe galdetu nien nire ikasleei. – “Aizue, zuen iritziz nolako jokalaria da Messi?. Nola baloratuko zenuteke jokalari bezala duen kalitatea?” –. Aho-batez erantzun zuten guztiek munduko jokalaririk hoberena dela, denek goraipatu zuten bere “kalitatea”, “maila” handiko jokalari bat bezala ikusten dute. Ez nien eskatu jokalari bezala “nota” ipintzeko baina ziur nago, hala eskatuz gero, guztiek emango lioketela “hamar” bat.

Argazkia: Lionle Messi Vector Image - http://flic.kr/p/8YXiLS

– “Ba guztiek ez daukate zuek duzuen pertzepzio berdina, guztiek ez dute berdin pentsatzen” – esan nien bukatu zutenean. Hori entzun eta berehala batek ezetz, Ronaldo ez zela munduko jokalaririk hoberena esan zidan haserre 😉 Beste batzuk entzuna zeukaten Argentinan, bere jaioterrian, kritika asko jasotzen dituela bere herrikideengandik. Asko dira zalantzan jartzen dutenak bere “kalitatea“, bere “maila” eta ziurrenik, nekez lortuko luke “aprobatua” bere herrian. Ez hori bakarrik, askok kolokan jartzen dute bere gogo eta ahalegina, bere konpromsioa eta bere jarrera bere selekzioko kamiseta txuri-urdina defendatzen duenean.

– “Kontxo! Gogo falta, utzikeria, pasotismoa, kalitate edo maila falta, suspenditu…. Nola liteke jokalari berak hain ebaluazio/balorazio/kalifikazio desberdinak jasotzea talde batean edo bestean jokatzen duenean? Zergatik ez du “nota berdina” ateratzen Bartzelonarekin edo Argentinako selekzioarekin jokatzen duenean?” – galdetu nien berriro.

Mota guztietako erantzunak egon ziren:

Bartzelonak erabiltzen duen “sistema” desberdina omen da, aipatu zuten batzuk (– “estrategia desberdina erabiltzen dute, ezta?” – gehitu nien nik)
Talde bakoitzean postu desberdinean jokatzen duela ere aipatu zuten (beraz, – “zeregin edo eskakizun desberdinak ditu entrenatzaile bakoitzarengandik, ala?” – bota nien)
Batek aipatu zuen Bartzelonak ekipo bat bezala jokatzen duela eta pase gehiago jasotzen dituela horregatik; Argentinan berriz, elkarrekin gutxitan jokatzen duten jokalari indibidualista asko omen daude (hori bai ona! – ” batzuk “ekipo” bat eratzen duten bezala, besteak bakarka ari dira talde batean lanean, ez da gauza bedina” –)
Bartzelonan motibatuago jokatzen du, Argentinarekin oso urduri egoten da, esan zuen batek (seguraski – “porrotaren trataera, gauzak gaizki egitea, Bartzelonan edo Argentinan dituen ondorioak, desberdinak izango dira eta horrek eragina izan dezake horretan ere” – )
Bartzelonako taldekideekin txiki-txikitatik jokatzea abantaila bezala ikusten zuten ere (dudarik ez, – “talde-kohesioa eta elkarri ondo ezagutzea abantaila garbia da norberak barruan duen guztia demostratu ahal izateko” –)

Orain ez ditut gogoan mahai gainean jarri genituen arrazoi guztiak baina askoz ere gehiago aipa genitzazke: entrenatzaileekin izan dezakeen harreman desberdina (“tutorizazioa eta bere eragina ikastunaren hobekuntza prozesuan“), gizarteak ezartzen dion presioa Argentinan munduko hoberenak direla etengabe demostratzera behartuta daudenak (“ikastolok gure “maila ona” ikasleen notekin etengabe demostratzen ahalegintzen garen bezala“) … (Aurrekoan hauetako batzuen inguruan idazten zuen Scolarik El Pais-en)

Enpin, adibide polita izan zen nire ikasleei transmititu nahi nien ideia uler zezaten, alegia:

Ikasle baten “maila” edo “kalitatea” ebaluaziorako ezartzen zaizkion irizpideen araberakoa da eta irizpide horiek eskuratzea aldagai askoren menpe dago, gela barruan erabiltzen dugun estrategia didaktikoa garrantzitsuenetako bat izanik.

Aurrekoa ondo uler zezaten, horrelaxe amaitu nuen:

Hemendik aurrera guk gure partiduak estrategia desberdin batekin jokatu behar dugu. Partiduei aurre egiteko metodo tradizionala ezagutzen dugu eta horrekin ez ditugu partidu onak egiten, ez dugu irabazten. Guk partiduak taldean jokatuko ditugu, ekipoa banakako askoren elkartze soil bat baino askoz gehiago dela sinesten dugulako. Taldekideekin elkarlanean aritzea hobeagoak egiten gaitu, honek ematen duen konfiantzari esker askotan guk geuk ezagutzen ez genituen ezaugarriak azaleratzen laguntzen baitigu. Izango ditugu, noski, bakarka egin beharreko ariketak, gure teknika indibiduala hobetzen lagunduko diguten entrenamenduak, baina guri erronkak gustatzen zaizkigu, guri partiduak jokatzea gustatzen zaigu, guri rock’n’rolla gustatzen zaigu!. Bakoitzak dituen ezaugarri teknikoen arabera, hobeto egokitzen zaion postuan jokatuko du; atezainak ez du denbora alferrik pasako bandatik sakeak egiten edo hegaletik jokatzen duenak ez du ikasi beharko nola geratzen diren penaltiak. Elkar ezagutzen ahalegin berezia egingo dugu, talde-giroa bultzatuko dugu, ondokoari lagunduz. Porrotak eta hanka-sartzeak egongo dira eta hauek saihesteko entrenamendu espezifikoetan ahalegin berezia egingo dugu, baina beti ere, egindako erroreengandik zerbait positiboa ateratzeko izpirituarekin. Estrategia honekin ateratzen du Messik barruan duen guztia.

Baliteke lagun batzuei entzutea guk egiten duguna ez dela futbola. Lasai, ez jarri urduri. Baliteke beste entrenatzaile batzuekin oraindik jokatzeko estilo klasikora bueltatu behar izatea, ez baitute sinesten estrategia moderno hauekin partiduak irabaz daitezkeenik edo ez dakite partiduak beste modu batera planteatzen (badakizue, batzuk “Futbol es futbol” dioten moduan “ikastea memorizatzea da” pentsatzen dutenak badira oraindik). Zuen gustuko estiloa ez bada ere, ahalegindu zaitezte beraiekin ere, hobetzen saiatu egoera guztietan. Baliteke etxean gurasoak kezkatuta egotea, entrenatzaileak ez dizuelako ohiko ariketa sorta etxean bakarka entrenatzeko. Esaiezue gure estilo berriarekin askoz ere lan gehiago egiten dugula ikastolan gaudenean eta etxean lagunekin disfrutatzeko esan dizuela entrenatzaileak, horrek ere laguntzen baitu gero partiduetan entxufatuta egoteko.

En fin, agian kezkatu samar ibiliko zarete kontu hauekin, izan ere, gure estrategia nahiko berria da eta ez da erraza inguruan gure estiloa duten ekipo asko aurkitzea. Zuek lasai, Bartzelonaren talde-estrategia ere garairako berritzaileegia zen, purista askoren printzipioen kontra zihoan eta azkenean, eredugarria izaten bukatu du mundu osoan. Ziur nago, gure kasuan ere, denbora kontua besterik ez dela izango gure estiloa inguruko eskoletan nagusitzen joateko.

Klasea amaitzeko minutu batzuk falta zirenez, hitz egiten ari ginenarekin harremana zuen bideo polit hau ipintzeko aprobetxatu nuen:

Kontentu atera nintzen klasetik; uste dut garbi geratu zitzaiela transmititu nahi niena. Halere, ez naiz inozoa, badakit horrelako adibideak baina askoz ere gehiago behar dela hainbeste urtetan “normala” kontsideratu duten egoera errotik aldatzeko, ikaskuntza denari buruz duten pertzepzioa goitik behera aldatzeko. Gaur, bost hilabete pasa direnean klase hartatik, oraindik ez gara estrategia didaktiko berrietara erabat egokitu baina hasi gara benetan sinesten jokatzeko modu berri honek aurrekoak baino bide hobeagotik garamatzala. Ez da gutxi.