PLEaren iruzurra

Aspalditik neukan gogoa aurreko ikasturtearen hasieran (2011ko azaroa zen) bizi izandako esperientzia pertsonal baten inguruan idazteko. Azaroaren 30ean konkretuki Amaia nire lankidea eta biok Tabakalerak antolatutako Jolasean jardunaldietan izan ginen, Txipik gonbidatuta , “Jokoa ikasteko eta hezteko plataforma gisa” izeneko tailer edo topaketan.

Tailerra bi zatitan banatuta egon zen. Goizeko partean Susanna Tesconi eta Cornelláko Citilab-eko Laia Sanchez eta Victor Casadoren aurkezpenak izan genituen. Oso atseginak biak, ezagutzen ez nituen proiektu bi aurkeztu zizkiguten, zein baino zein interesgarriagoa.

Bazkalostean, bigarren zatiari ekin genion. Geratzen ginenak lau taldetan banatu ginen. Ez ditut orain gogoan prestatu ziren lau guneetako bakoitzean hizpide genituen gaiak: batean, oker ez banago, tailerreko partaideen sarea mantendu eta zabaltzeko zer egin behar genuen eztabaidatu genuen. Besteetan jokoa eskoletako eguneroko jardunean nola uztartu edo antzeko kontutaz aritu ginen. Lan dinamika ideia-jasa jarduera batean oinarritzen zen, non talde bakoitzak lau gune ezberdinetatik errotatzen zuen banan-bana, aurrekoek egindako ekarpenen gainean berriak egin zitzaten. Ekarpen guztiak poster handietan jaso ziren eta amaieran, talde bakoitzeko moderatzaileek euren jasotako ekarpenen aurkezpen orokor bat egin zuten. Eztabaida partaide guztietara zabaldu zen eta, hantxe aritu ginen, eskolaren etorkizunaz gure iritziak ematen.

Arratsaldeko saioa amaitu baino lehen bueltatu behar izan nintzen etxera. Kotxean nentorrela, egunean zehar agertutakoaz, esandakoaz eta entzundakoaz pentsatzen aritu nintzen. Goizeko saioarekin oso gustura geratu nintzen bezala (pertsonalki oso aberasgarria izan zen) arratsaldekoa eskasagoa iruditu zitzaidan. Txipik eta bere lagunek diseinatu zituzten dinamikak oso erakargarri eta parte-hartzaileak izan ziren. Prozesua baino gehiago bota genituen iritziak eta mahai gainean ipini ziren arazo eta proposamenak iruditu zitzaizkidan eskasak. Mamia gutxi jaso nuen saio hartatik.

Nire taldean, adibidez, bi kide kenduta, beste guztiok ekarpen berdintsuak egin genituen (ni neu barne). Entzun eta ikusi nuenarengatik, esango nuke, bi kide horiek ez zirela sarean informazioa kudeatzen denbora gehiegi pasatzen duten horietakoak. Batek, batez ere, bere praktika errealean oinarritutako ekarpenak bota zituen, herri txiki batean, bertako umeekin egiten zituen praktiketatik jasotako esperientzia ipini zuen mahai gainean. Beste guztiok bitartean bata bestearen atzetik botatzen genituen sarean, han-hemenka entzundako esaldi eta koletilla berdinak. Guztioi betetzen zitzaigun ahoa saretik jasotako hezkuntzari lotutako ideia txatximodernoekin (garbi gera zedin “a la última” genbiltzala guztiok). Azpitalde guztiak elkartu eta talde handian eztabaidatzen hasi ginenean, sentsazio hori areagotu egin zen; talde guztietatik atera ziren “educación expandida”, “motivación intrinseca”, PLE, “aprendizaje informal” eta antzeko perlak, kasu askotan eztabaidaren benetako mamia alde batera utziz.

Etxera bueltan konturatu nintzen bertan entzundakoa sarean egunero irakurtzen nuenaren (eta oraindik dudanaren) oihartzuna besterik ez zela. Iruditu zitzaidan ekarpen gehienak distantziatik egindakoak zirela, esandakoak benetan zer esanahi edo suposatzen zuten garbi ulertu gabe. Gaiaren benetako mamiari heldu ordez saretik jasotako “ikaskuntzak” besteen aurrean botatzen ibili ginen. Eta bitartean umeekin benetako esperientziak bizi izandakoak (nire taldeko kide hori bezala) azkenean ixilik geratu ziren euren jardunean jasotako “benetako ikaskuntza” han entzuten zituzten hitz potolo horien aurrean “gutxi” izango balitz bezala.

Handik aste batzuetara CanalCita-ren webgunean zintzilikatutako Manel Rives-en azpiko bideoa ikusi nuen:

Bideoaren jatorrizko webgunean agertzen diren iruzkinak eta Twitter-en bideoari buruzko hainbat iritzi irakurri nituenean, nahiko harrituta geratu nintzen. Izan ere, hainbatentzat ekarpen sakon eta aberasgarriak zirenak, niretzat behin eta berriro entzundako koletillen eta komentario orokorren zerrenda amaigabea besterik ez zen (mugikorren edo testu liburuen inguruan botatakoak, adibidez). Beste batzuetan deigarria iruditu zitzaidan, galdetzen zaionetik zeinen urrun joaten den erantzunetan, galdetutakoarekin zerikusirik gordetzen ez duten erantzunak ematen. Sentsazioa ematen du, erantzunean baino gehiago, bere jakituria zeinen zabala den adierazten kezkatuago dagoela. Donostian bezala, hemen ere “ezagutza artifiziala” sumatzen da iritzietan, esperientzia propio batetik jasotako ezagutza baten informazioa baino.

Bideoa azken urteotan areagotzen joan den joera baten adibide bat besterik ez da. Urteak dira, antzeko bideoak jarraitzen ditudala sarean, batzuetan zuzenean eta gehienetan streaming bitartez entzun eta ikusten ditudala hainbat hitzaldi eta tertulia. Eta hauetan guztietan, Donostiako tailerrean nahiz goiko bideoan jasotako sentsazioak, geroz eta arruntagoak izaten ari dira. Hizlari eta ponente askoren disertazioak han han-hemenka bildutako informazio pilulen errepikapen egituratu soilak dira, erabat aseptikoak, estandarrak, inongo ekarpen pertsonalik gabekoa. Agerian uzten dute inongo esperientzia pertsonalik gabeko ikaskuntza baten aurkezpena egiten ari direla eta sentsazio hori areagotzen da, hainbat galderei ematen dizkieten erantzunak entzuterakoan.  Benetan dakitenaz ari dira edota gai jakin baten inguruan, sarean egindako entresaka baten ondorioz pilatutako informazio estandar bat errepikatzen ari dira?

Eta zer harreman gordetzen du honek guztiak izenburuarekin?

  • Bada lehenengoa, internet gaur egun antolatuta dagoen moduan, blogen jaitsiera eta sare sozialen eztandaren ondoren, ideia desberdinen, iritzi dibergenteen, ekarpen berrien kopurua jaitsi egin da eta gailentzen diren kontzeptu/ideia/proposamen/eredu berri gutxi horiek di-da batean barreiatzen direla gure informazio kanal eta konexioetan zehar (hainbestetan entzun dugun PLE horretan zehar). Sare horietan sortzaile kopuruak behera egin du eta konektore edo informazio bideratzaile kopuruak, berriz, gora. Honi “sei graduko tarte edo banaketaren” teoria gehitzen badiogu (Twitter-en badirudi tarte hori oraindik laburragoa dela), esan daiteke jakintza arlo jakin baten inguruan dabiltzan internauta gehienen PLEetatik hedatzen den informazioa nahiko antzekoa dela. Esperimentu polita izan liteke, adibidez, irakasle talde baten PLEak solapatzea. Ez dauzkat ebidentzia zientifikorik noski, baina intuizioak esaten dit ez liratekeela izango hasieran pentsa genezakeena bezain “pertsonalak”. Izan ere, nodoak eta kanalak desberdinak izanda ere, hauetatik garraiatzen den informazioa, modu batean edo bestean, lehenago edo beranduago, guztiongana modu beretsuan heltzen da. Bideak eta bitartekoak pertsonalak izanda ere, mamia guztiok berdina jasotzen dugu. Donostiako tailerrean egon ginenetatik uste dut Txipi dela nire PLEaren barnean dagoen bakarra eta, hala guztiz ere, han entzundako diskurtsoa erabat ezaguna eta errepikakorra egin zitzaidan. Horrek zer pentsatu handia ematen dit zenbateraino den nire PLE hori benetan “Personal”. Eta bigarren kezka bat ere eragiten dit, alegia, zenbateko balorea duen ezagutza horrek, azken finean, nire inguruko guztiek ezagutza bera partekatzen badute. Hauxe izan zen niretzat arrazoi nagusia, Donostiako talde dinamika haietatik ezagutza eta ideia berriak ez ateratzearen arrazoi nagusiena. Eta horrelako zerbaiti  buruz hitz egiten du Mariano Fernandez Enguitak Tribuna Edu21 jardunaldietan emandako hitzaldian. Azpian ipintzen dizuet kontu honi buruz hitz egiten dueneko zatitxoa (interesgarria bukaeran dioena, informazio eta ezagutzaren gizartean azken honek duen baloreari buruz):
  • Eta bigarrena hauxe da. Ikastea, komunikazio sare bat atondu eta kudeatzea, informazio kanalak ireki eta mantentzea baino askoz gehiago da. Irakurtzen, entzuten edo ikusten soilik ez da ikasten. Eta bitxia da. Izan ere, gure PLE ospetsu horietatik behin edo behin guztiok jaso izan dugu informazio pilula ospetsu horietako bat esanez “egiten ikasten dela”. Nork ez du Roger Schank-en bideo ospetsu hau ikusi, adibidez?

    Bideo hau zabaldu zen garaian leku guztietan aipatzen genuen ikasleek testu-liburuak irakurtzen edo, guri begira ditugula, esaten dieguna entzuten soilik ez dutela ikasten, benetako ikaskuntza akziora zuzendutako ezagutzaren aplikazioarekin bakarrik lortzen dela. Ez al dira horiek ikaskuntza konstruktibistaren oinarria, irakasleok hain sutsuki defendatzen duguna? Eta? Irakasleok desberdin ikasten al dugu ba? Guk ikasteko nahikoa daukagu PLE bat martxan jartzea? Honen eskutik jasotzen ditugun inputak kudeatuz (jaso, analizatu, gorde, antolatu eta partekatu) nahikoa daukagu “ikasteko”?

    Duela ia bi urte edo, nire gela barruko praktika goitik behera aldatzea erabaki nuen; PBLa (eta orohar, bestelako metodologia aktiboak) ezagutu eta martxan jartzea erabaki nuen. Banekien denbora bat beharko nuela PBLaren inguruko informazioa metatzen joateko, oinarrizko ezagutza batzuk biltzen joateko. Horrela informazio sarea behar berrietara moldatu nuen. Bitarte honetan informazio asko prozesatu eta gorde dut. Horrela, duela hilabete batzuk norbaitek eskatuko balit hitzalditxo bat emateko, edo bideo bat grabatzeko PBLaren inguruan dakidana azalduz, ziurrenik ez nuke arazorik izango jasotako informazio pilula horiek modu txukun batean antolatu eta lorito bat bezala, hauei buruz irakurritakoak jendearen edo kamera baten aurrean errepikatzeko. Denbora pixka bat izanda  gainera, biltzen joan naizen grafiko, taula, argazki eta esaldi txundigarri horietako batzuekin, aurkezpen txukun bat moldatzeko gai izango nintzela ere uste dut. Eta lotsarik emango ez balit pentsatzea jendeari hitz egin behar diodala sekulan praktikan jarri ez dudan zerbaiti buruz, uste dut boleto asko izango nituela PBLan aditu bat bezala geratzeko audientziaren aurrean, noski baietz. Eta gauza bera PBL izan edo PLE, MOOC, VLE, Flipped Classroom edo beste edozein eduki guay horietako bat izan (ikaskuntza motak, adibidez; ridikulua iruditzen zait zenbat txorrada zabaltzen diren sarean zehar, bakar-bakarrik sasi-erudito batzuren protagonismoaren mesedean). Edozein kasuan, nik jakingo nuen ez nintzatekeela arituko ikasi dudana transmititzen, handik eta hemendik irakurri eta ezagutu dudana errepikatzen baizik.

    Orain, nire ikasleekin PBL metodologia praktikatzen urtebete igaro ondoren, badakit benetan ikasten ari naizela. Orain dakit jasotako informaziotik zer den niretzat benetan baliagarria eta zer, zer ari naizen ondo egiten eta zer gaizki, zeintzuk diren ikusten ditudan zailtasunak eta nola eman konponbide egoki bat hauei guztiei. Eta ikaskuntza prozesuak hasi besterik egin ez badu ere, nahikoa daukat bereizteko nork “dakien” zer den PBLa eta nork ez. Azken hauek identifikatzeko nahikoa litzateke praktikatik jasotako hainbat ikaskuntzen inguruan galdera pare bat egitea. Galderari izkin egin eta erantzuna bere eremura eramaten badu, sasi-espezialista bat daukagu aurrean.

    Horregatik diot PLEaren definizoan agertzen den “Learning” horrekin ez nagoela ados, ez behintzat azken bi urtetan planteatu den modura. Nire ustez informazio eta komunikazio sarea soilik dena (bere nodo eta kanalekin) ezin da ikaskuntza ingurune batekin nahastu.

Amaitzeko asko kezkatzen nau ikusteak zeinen kriterio gutxi daukagun oraindik, sarean gure denboraren zati handi bat egiten dugunok, jasotzen dugun informazioaren egokitasuna, baliagarritasuna eta eskaintzen duen balio erantsia baloratzerakoan. Nire buruari behin eta berriro esaten diot ea nola den posible irakurle/entzule askok ez konturatzea hainbat hizlarien/idazleen eskutik jasotzen duten informazio asko eta asko, hauek iturri desberdinetatik jasotako informazioaren refrito bat besterik ez dela konturatzeko. Uler dezaket jende asko egotea oraindik euren informazio sarea garatu gabe (hortxe dago XXI. mendeko eten digitalaren lehen arriskua). Baina ulergaitza egiten zait saltsa honetan sartuta dabiltzanen txalo eta laudorioak ikustea mila bider esandako kontuak behin eta berriro entzuterakoan. Telezaborrarekin edo sasikazetaritzarekin kritikoak izaten ikasi badugu, zer dela eta da hain eskasa pentsamendu dibergente eta kritikoa sarean?

Argitaratzailea

Utzi erantzuna

Zure e-posta helbidea ez da argitaratuko.

Gune honek Akismet erabiltzen du zaborra murrizteko. Ikusi nola prozesatzen diren zure erantzunen datuak.