Konpetentziak – 5 orrialdea

Gutun irekia nire batxilergoko fisikako ikasleei

Datorren urtean fisikan izango zaituztedan ikasle agurgarriok

Aurtengo hainbat klaseetan entzun didazuen moduan, badakizue ez nagoela oso gustura nire klaseak antolatzen ditudan moduarekin ezta hauei ateratzen diegun etekinarekin, ez zuek, ezta nik ere. Askotan azaldu naiz kritiko zuen aurrean, kexu eta etsipen puntu batekin, egiten dudan lanaren baliagarritasuna baloratzerakoan. Ez da aurtengo kontua, ez da zuekin zuzenean erlazionatutako zerbait. Azken sei urte hauetan kontu berdinarekin joan natzaie aurretik pasa diren promozio guztiei, zuek baino zaharragoak diren ikasle-ohiei galdetzea besterik ez duzue.

Pentsa zenezakete sei urte hauek besoak gurutzatuta ezer egin gabe pasa ditudala, ezer aldatzen ez duen jarrera ezkor batean murgilduta denbora guztian. Ez da erabat egia. Duela bost urte gauzak aldatzeko ahalegina egin nuen. Denbora asko kendu zidan lan bat izan zen eta emaitzak ez ziren izan espero nituenak. Espero nituen hobekuntzak teknologiaren eskutik etorriko zirela sinesten nuen orduan. Baina oker nenbilen. Gaur badakit funtzionatzen ez duen eredu didaktiko batean, teknologiak eredu hori oraindik okerragoa bihurtzen duela, mesede baino gehiago kalte egiten duela. Ez da hori ikasi nuen gauza bakarra. Irakasle bakar batek aurrera eramandako berrikuntzak anekdota hutsean geratzen direla ere konturatu nintzen, hauetako asko zuentzat oztopo bihurtzen dira eta beste batzuk balio gehiegirik gabeko anekdota batean.

Hiru urte pasa dira froga hura alde batera utzi nuenetik eta hemen nator berriro ere aldaketa proposamen batekin. Orduan izandako erroreetatik ikastea espero dut eta gauzak beste modu batera egitea. Bai badakit oraingoan ere bidea bakarrik egitera noala eta ez dela hori zuzenena asmoak egi bihurtzeko. Egokiagoa litzateke proposamen hau etapa bezala edo, hobe oraindik, zentro bezala aurrera ateratako estrategia berritzaile baten testuinguruan kokatuta egongo balitz baina hori ez da posiblea orain eta, gauzak erabat aldatzen ez badira, ez dut uste posible izango denik datozen urteetan ere.

Beraz, urtero kexatzen jarraitzea baino gauza berriak frogatzea nahiago dudala erabaki dut, nahiz eta aurretik jakin bidea koskaz beteta egongo dela. Proposamen zehatza aurrerago bidaliko badizuet ere, gutun honetan aldaketaren zergatia azaldu nahi dizuet ez baitut nahi pentsatzea hau guztia beroaldi baten ondorioa izan dela. Hementxe azpian uzten dizkizuet nire argumentuak:

Legeak, curriculum berriak… baita gizarteak ere, enfoke metodologikoa aldatu behar dugula agintzen badigute ere, oso urruti gaude oraindik errealitate horretatik. Nik ezagutzen dudan Bigarren Hezkuntzako errealitatea, behintzat, oso urruti dago oraindik egoera horretatik. Legeak agindu eta gizarteak eskatzen duen ikaskuntza eredu berri bat jasotzea ezin da borondate kontua izan. Uste dut, gaurkotutako ikaskuntza eredu bat jasotzeko eskubide guztia daukazuela eta ikastolak ahalegin bat egin beharko lukeela horretarako. Proposamen zehatz eta egituratu baten zain zaudeten bitartean (etapa eta ikastola osoa inplikatuko duena), nik koherentea izan nahi dut aurrean esandakoarekin eta bide berriak urratzen hasi nahi ditut, zuen beharrei hobeto erantzuteko, aurretik jakinda ere, bakarkako ekimen hauek konplikatuak izaten direla aurrera ateratzea, beste irakasle guztiekin elkarlanean ez bada.
Hautaprobek inoiz zentzurik izan badute, egun froga honen izaera eta helburuak erabat desbirtualizatuta daude. Eta fisikako gaiarekin gertatzen ari dena “sinsentido” horren puntako adibidea da. Ez dakit nahita edo nahi gabe bilatutako zerbait ote den baina azken urteotan gertatzen ari diren aldaketek bidea ireki diote gaia beste modu batera jorratzeko aukerari. Orain ezin dizuet selektibitatea ipini nire klaseko jarduna ez berritzeko arrazoi nagusi bezala.
Beti esan dut “bizitzarako ondo prestatu” nahi izan zaituztedala, baina gero nire benetako helburua “unibertsitaterako ondo prestatuta” bidaltzea izan da. Eta argumentu horrekin, gela barruan egin dudan gauza bakarra txapa sartu, ariketak zuzendu eta azterketak ipintzea izan da. Banekien horrek bizitzarako balio gutxi duela baina gutxienez, unibertsitatean “jasoko” zenutenerako ondo prestatuta joango zinetela. Baina hori ere orain aldatzen ari da. Nire gaia aukeratzen duzuenon (bai, badakit askori nire gaia aukeratzea derrigortzen zaituztegula) gehiengo batek gradu teknikoetatik egiten duzue aurrera eta hor gauzak aldatzen ari dira. Oraindik orokorra ez bada ere, goi mailako ikasketa tekniko askotan ezartzen hasi dira konpetentzietan oinarritutako metodologia berriak, PBL bezalakoak, adibidez, eta konpetentzien lorpen maila azaltzen dituzten ebaluazio modu berriak. Beraz, unibertsitaterako ondo prestatuta egotea nahi badut, uste dut nire ardura dela egoera berri honetara egokitzen zuei laguntzea. Hori ere ikastea da (oraindik askori zaila egiten bazaizue hori horrela ulertzea) eta ziur nago gainera, ikaskuntza hori bizitzarako hobeto prestatuta egoteko orain arte nigandik jaso duzuena baino askoz ere baliagarriagoa dela.
Gure gizartean zientzia eta teknologia alorretan aldakuntzak ziztu bizian gertatzen ari diren bitartean, bokazio zientifikoen gainbehera errealitate bat da. Ez hori bakarrik, kontu hauetaz dakitenek aipatzen dutenaren arabera, ezagutza zientifikoa zuen artean oso kaxkarra omen da, halako “analfabetismo zientifiko” batera heldu garelarik zuen belaunaldietan (egun bizi dugun sasi-zientzien gorakadarekin kointziditzen duena, gainera). Eta horrek asko kezkatzen nau. Jakinda asko direla egoera horren atzean egon daitezkeen arrazoiak, garbi daukat nagusienetako bat ikasgai zientifikoetan irakasleok erabili dugun metodologia akademizista klasikoa izan dela. Tira, ez dago ondo orokortzea, badakit baina Batxilergoko fisikaren lanketan, nik behintzat, ez dizuet aukerarik eman fenomenoen analisi, ebaluazio edota ikerketarako, hipotesien planteamenduetarako, ereduen eraikuntzarako. Uste dut badela nire zeregina zuen eta zientzia eta teknologiaren artean eman den eten hori konpontzea.
Azkena harreman eta elkarreragin pertsonalekin erlazionatuta dago. Nire lankide batek askotan aipatzen zuen bezala, “erositako prezioan saltzen zaituztet” ;-). Bi urteko ibilbidea egiten duzue nirekin eta ikastolatik irteten zaretenean, ezer gutxi eskaini dizuedala sentitzen dut. Etorri zineten bezala zoazte aurrera. Aspaldi, edukiz ondo bustita bidaltzen zintuztedala sinesten nuen behintzat. Gaur hori ere ez. Nire ondotik pasatzen zarete baina berdin dio ni edo beste norbait izatea ondoan. Eta horrek ez nau asetzen irakasle bezala eta are gutxiago pertsona bezala. Elkarrekin egin behar dugun ibilbide horretan, zuekiko interakzioa areagotu nahiko nuke, aurretik zinetena baina hobeagoak izaten lagundu nahiko nizueke. Baina hori horrela izateko, elkarrekin egin behar dugun bide hori birplanteatzea ezinbestekoa da. Horregatik proposamen hau.

Inguruan ikusi eta bizitzen dudanak kontrakoa adierazten badit ere, gauzak beste modu batera egin daitezkeela sinisten dut, orain egiten dudana baina onuragarria dena zuentzat baina baita niretzat ere. Eta horixe da datorren ikasturtean zuekin egiaztatu nahi dudana, gaizki iruditzen ez bazaizue. Horixe da hurrengo egunetan egingo duguna, alegia, zuen iritzia jaso eta izan ditzakezuen kezka eta galderei erantzuna eman.

Bitartean, hemen azaldu dizuedanarekin enpatia puntu bat izatea besterik ez dizuet eskatzen. Horrekin bakarrik konformatzen naiz.

Ulertuko didazuelakoan

Jokin

Ikasteko Kooperatu, Kooperatzen Ikasi: ikastola inklusibo baterantz

Bihar hasiko dira Donostian Gipuzkoako Berriztapen Proiektuen XI. Jardunaldiak eta gure ikastolak izango du bere lekutxoa bertan. Izan ere, bihar arratsaldez izango diren tailerretan nire ikasleek aurten burutu dituzten egitura kooperatiboen eta, orohar, egin duten talde-lanaren inguruan beraien iritzia emateko aukera izango dute.

Ikasturte honetan nire ikasleak eta ni aurrera eramaten ari garen lana nire ikastolako orientatzailearen jarraipenarekin burutzen ari gara. Bera Ordiziako Berritzeguneak antolatzen duen “IK/KI Ikasteko Kooperatu/Kooperatzen Ikasi” ikastaroan parte hartzen ari da eta han jasotakoarekin “kapote” bat botatzen dit nire zereginetan eta gero nik nire balorazioa egiten diot egin dugunaz. Ikasleekin ere gelan arituta da, Arkatzak Erdira izeneko egitura kooperatiboa erabiliz, garatzen ari garen azken proiektuaren ataletako bat lantzen.

Esan bezala, aurtengo Berriztapen Jardunaldietan ikaskuntza kooperatiboaren inguruan tailer desberdinak antolatuko dira, HH, LH eta DBHrako. Azken hauen amaieran, DBHko ikasleen iritzia ezagutzea interesgarria izan litekeela eta, nire lankideari gure ikasleen irirtzia jasotzea gustatuko litzaiekela esan zioten antolatzaileek. Horrela, berarekin hizt egin ondoren, nire ikasleekin bideo bat grabatuko nuela agindu nion, aurtengo esperientzien inguruan nire ikasleen bizipenak nolakoak izan diren jasoz. Azpian daukazue egindakoaren inguruan nire ikasleek egiten dten balorazioa:

Bakoitzak atera ditzala bere ondorioak bideoan entzundakoaz. Niri, irakasle bezala konturatu gabe nengoen hainbat gauzetaz hausnartzea eragin didate nire ikasleen komentarioek. Konturatu naiz orain arte normaltasunez hartu izan dudala hainbat ikasleek gela barruko talde dinamiketatik kanpo egotea, ez dudala sensibilitate nahikorik izan taldean baztertuta sentitu direnekiko eta ez dudala neurririk aurrera eraman jarrera baztertzaileei mugak ipintzeko. Eta enpatia falta honek eragin negatibo bikoitza izan du, izan ere, ohiko metodologia tradizionalarekin arazoak dituzten ikasleen integrazioaren aurka egiten du eta gainera, “besteen gainetik” sentitzen diren ikasleen nortasunaren garapenerako kaltegarriak diren jokabideak eragiten ditu.

Zenbat denbora pasatzen dute (urteak kasu askotan) gure ikastolako ikasle askok (laguntza geletara ateratzen ditugun gehienak esango nuke nik) gela barruko dinamiketatik baztertuta, euren iritzia emateko eta sentitzen dutena adierazteko inongo aukerarik gabe, erabat baztertuta. Inklusiboa izan nahi duen gurea bezalako ikastola batek sakon hausnartu beharko luke honi guztiari buruz.

Elkar Hobeto Ezagutzen: talde-kohesioa sendotzeko jarduera sorta

Aurreko batean aipatu nuen bezala, Curriculuma esku artean hartu bezain pronto nagikeria nagusitzen zaion horietako bat naiz ni. Hamabost urte daramat hezkuntzan eta, lotsa apur batekin bada ere, onartu behar dut ez naizela sekula jarri unitate didaktiko baten diseinua egiten. Zertarako bada? DBHn aritu naizenean beti izan ditut eskura Ikastolen Elkartetik “prefabrikatuta” etorri diren materialak. Ingurukoek ziotenaren arabera, hortxe neukan behar nuen guztia klaseak “emateko”. Zertarako konplikatu bizitza curriculumean datorrena ulertzen? Eta batxilergoan klase eman behar izan dudanean, handik eta hemendik kontsultatutako testu-liburuekin egindako entresakarekin, prest neuzkan irakasleok hainbeste apreziatzen ditugun apunteak.

Askotan esan dudan moduan nahiko frustrantea den errutina honetatik ihes egin nahi dut, nire garapen profesionala mugatzen duen testuinguru horretatik alde egin nahi dut. Nekatuta nago nire inguruan entzutez “ez garela konpetenteak” curriculumak zehazten dituen ardatz nagusien inguruan sekuentzia didaktikoak diseinatzeko. Horrelako planteamenduen aurrean errebelatzen naiz, bere garaian IKTen inplementazioan kanpotik zehaztuta zetozen irizipide askoren aurrean oso kritiko azaldu nintzen bezala. Bide berriak urratzeko gai sentitzen naiz eta, kontzientea izanda erronka berrietan hasteak bere arriskuak dituela, sinesten dut zerotik hasita bada ere, diseinatuz, planifikatuz, eginez, eta egindakoa ebaluatuz profesional hobeagoa izatea lortuko dudala.

Baina egun daukagun eskola egiturarekin (guztiz zatitua, bai eduki, denbora baita espazioan ere), onartu beharra dago ez dela erraza ohikotasunetik urruntzea, lan egiteko modu berriak erraztuko duten baldintza egokiak aurkitzea. Denboratxo bat pasa ondoren kontu hauei buelta batzuk ematen esperientzia berriak bizitzeko Aniztasun Curricularreko taldearekin lanean hastea aukera egokiena zela erabaki nuen. Curriculum ofizialaren inplementazioan “krak” egiten duten ikasle talde hauekin elkarlanean aritzea aukera bikaina zen bide berriak urratzeko, izan ere, hauekin eduki prefabrikatuek ezer gutxirako balio dute, ohiko material didaktikoak “fusilatzea” ezer gutxirako balio du. Dena egiteke nuen, beraz.

Irailaren lehenengo astean izan nintzen nire ikasle berriekin aurrez-aurre lehenengoz, zortzi neska eta mutiko bakarra. Ideia asko nituen buruan elkarrekin aurrera eramateko. Garbi neukan metodologia aktiboak bultzatuko nituela gelan eta honen oinarrian lanketa kooperatiboa egongo zela. Ez neukan oso garbi, ordea, nondik hasi. Amaiak, ikastolako orientatzaileak, talde-kohesioa sendotzeko jarduera batzuekin hasteko gomendatu zidan. Nire ikasle gehienak aspalditik ezagutzen ziren elkar baina niretzat guztiak ziren ikasle berriak. Beraz, lan-talde kooperatiboak (homogeneoak zein heterogeneoak) ondo aukeratzeko ezinbestekoa nuen elkar hobeto ezagutzearen aldeko jarduera batzuk diseinatzea.

Hasieran esan dudan bezala, lehenengo aldia zen zerotik jarduera sekuentzia baten diseinua egiten nuela, helburuak definitzen nituela, landutako konpetentzien deskribapena egiten nuela, elementu curricularrak zehazten (modu orokorrean behintzat) saiatzen nintzela. Horrela “Elkar Hobeto Ezagutzen” izeneko sekuentzia prestatu nuen.

Dagoeneko zazpi hilabete luze pasa dira hartatik. Beste hiru sekuentzia didaktiko berri prestatzeko aukera izan dut eta, eginez bakarrik ikasten dela kontutan izanik, baliteke gaur sekuentzia honetako jarduerak beste modu batera prestatu izana.

Edonola ere, kontentu geratu nintzen egindakoaz. Nire ikasleak hobeto ezagutzeko aukera bikaina izan zen baita beraiek ni ezagutzen joateko ere. Horrelakorik inoiz egin gabe nengoen (lan-taldeak diseinatzeko beharik ez dut inoiz eduki eta) baina uste dut ezinbestekoak direla kohesio jarduera hauek ikaskuntza kooperatiboa bultzatu nahi badugu behintzat.

Azpian daukzue lau jardueren deskribapen laburra:

1. JARDUERA: Ni eta gu, gu eta ni: izena, argazkia eta beste kontu batzuk

Lehenengo jarduera honetan taldekide bakoitzaren datu pertsonalak aurkeztea eskatzen zen, gero taldeko gunean bakoitzaren fitxa pertsonala osatzeko. Gainera taldearen identifikatzaile nagusia izango zen talde-izena aukeratzea eskatu nien. Agian hemen egon daiteke jardueraren alderdirik “berritzaileena”, izan ere, taldearen izena aukeratzeko ideia-jasaren teknika erabili genuen. Ariketarekin hasi aurretik txosten txiki bat banatu nien teknikaren oinarriak azalduz.

Jaitsi PDF dokumentua

Tira, onartu behar dut esperientzia ez zela oso aberatsa izan. Ikasleak ez daude ohituta horrelako tekniketara. Orain arte dena mamituta eman zaie, zer egin behar duten esan egin zaie; ez dute iniziatibarako aukera gehiegirik izan. Beraz, egun batetik bestera horrelako jardueretara egokitzea ez da gauza erraza.

2. JARDUERA: Nire gelakidea aurkezten

Bigarren jarduera honetan taldekide bakoitzaren inguruan informazioa lortzea zen helburu nagusiena. Baina norberak bere burua aurkeztu beharrean, bere kide batek egingo du lan hori. Horretarako bikoteka jarri nituen eta denbora tarte bat eman nien euren bikotekidearen inguruan informazioa biltzen joateko. Jaso beharreko informazioaren inguruan, erabil zezaketen galdera sorta labur bat eman nien gida moduan.

Bere izen-abizenak, ez-izena, detaile bereziak aipagarriak izan daitezkeenak laguna hobeto ezagutzeko…
Zeintzuk dira bere afizioak?
Zer egiten du gelako orduetatik kanpo?
Zeintzuk dira bere indarguneak eta ahuleziak?
Zein ekarpen egin diezaieke gelako beste kideei?

Jarduera honetan informazioaren kalitatea baloratzea baino gehiago, honen komunikazioa ebaluatu nahi zen. Horretarako ikasleei ahozko komunikazioaren inguruko balorazio matrize hau pasa nien:

Jaitsi PDF dokumentua

Aurkezten guztiak sekuentziaren ataza izango zen bideo batean bildu genituen

3. JARDUERA: Zer dut ikaragarri gogoko?

Aurreko jardueraren ondoren, banekien zerbait gehiago nire ikasleen inguruan eta beraiek ere, aurretik ezagutzen ez zituzten euren gelakideen inguruko hainbat ezaugarrien berri ere izan zuten. Baina oraindik gauza gehiago ikasi nahi genituen.

Hainbeste urtetan klixe jakin baten menpe egon diren ikasle hauek jaberarazi nahi nituen eurak ere gai zirela gauza asko ondo egiteko. Horien berri ematea eskatu nien, bakoitzak dituen alderdi positiboen inguruan hausnarraraziz. Hemen ere denbora tarte bat eman nien euren aurkezpen pertsonala egiteko eta gida bezala, beste galdera zerrenda txiki bat ere pasa nien.

Zer da nire jakin-mina pizten duena?
Zeintzu arazo edo egoeren ditut gustuko?
Zertaz dut gustuko ikertzea?
Nola ikasten dut eta norekin?
Noiz sentitu naiz harro zerbait ikasteaz?
Noiz sentitu naiz gustura ikastolan? Kontatu esperientzia bat.
Zer da zuretzat zailena eta errazena ikastolan zaudenean?
Irakasle bezala zer 3 gauza egin ditzaket ikasketak atseginagoak egiteko?
Zeintzu ekarpen iruditzen zaizu egin ditzakezula gelako beste kideei

Aurrekoan bezala, hemen ere bideoan grabatu nien aurkezpen guztiak eta balorazio matrize berberaren inguruko ebaluazioa egin nuen.

4. JARDUERA: Zer espero dut ikasturte honetaz?

Azken jarduera honetan nire ikasleen espektatibak ezagutu nahi nituen. Abentura berri honetatik zer jasotzea espero zuten jakin nahi nuen. Aurrekoetan bezala, jarduera honetan ere ikasleen hausnarketa bideratzeko galdera zerrenda bat eskaini nien:

Zer espero dut ikasturte honetaz?
Nola gustatuko litzaidake izatea nire ikastola?
Zertaz gustatuko litzaidake ikastea?
Zerk motibatzen nau?
Zer egingo dut desanimatzen naizenean?

Hausnarketaren ondoren, ikasle bakoitzak bere asmo, nahi, ideia edo ilusioak hiru esalditan laburbildu behar zituen. Guztiak gelan daukagun azulejuz betetako paretan jaso genituen, halako “wallwisher” moduko bat sortuz.

Jarduera honen emaitzak ez ziren oso onak izan. Ekarpen gehienak topikoz josita egon ziren; gehienak “nota hobeagoak atera” edo “gai guztiak aprobatu” bezalakoak izan ere. Gaur errepikatuko banu jarduera ziur nago ikasleen ekarpenak beste mota batekoak izango zirela. Tira, erroreengandik ikasten omen da; hurrengorako beste modu batean planteatuko du jarduera hau.

Goran ipini dizuet taldearen argazkia. Bigarren eta hirugarren jardueretan jasotako ekarpenekin egindako bideoa ipintzen dizuet azpian.

Ni eta nire ikasleentzat esperientzia berria izan da hau. Sekulan ez dut horrelako jarduerarik burutu nire ikasleekin baina onartu beharrean nago talde-kooperatiboetan oinarritutako lanketa aurrera eraman nahi bada gelan, beharrezkoak direla horrelakoak. Oso esperientzia aberasgarria izan zen eta hobekuntzak non aplikatu behar ditudan ikasi ondoren, ziur nago ez dela azkeneko aldia izango horrelako jarduerak aurrera eramaten ditudala.

Azpian uzten dizuet sekuentziaren deskribapen osoa. Google Sites batetik zuzenean inprimatutako txostena da eta kalitatea nahiko kaxkarra da.

Jaitsi PDF dokumentua

Konpetentzia espezifikoetaz gain uste dut garrantzitsua dela sekuentziaren garapenean ikasleek jokoan jartzen dituzten konpetentzia eta azpikonpetentzia orokorren deskribapena egitea. Horretarako halako txantiloia sortu dugu ikastolan non bertan jarduera desberdinetan mobilizatzen diren azpikonpetentziak zehaztu daitezkeen.

Bideoa ikusi baduzue konturatuko zineten ikasleek taldearentzat aukeratutako izena Tin-Team izan zela. Egia esatea nahi baduzue, ez dakit zein izan zen izen hori jartzearen arrazoia, baliteke hitzak ahoskatzerakoan sortzen den doinua izatea edo nik ezagutzen ez dudan bestelako arrazoi ezkuturen bat egotea tartean. Kontua da hilabete hauetan izen honi esanahi bat bilatzen aritu naizela eta orain konturatu naiz taldeari ezin geniola izen hobeagorik ipini 😉

Eskola eta gizartea: eskaintzak eskariari erantzuten ez dionean

Aurrekoan Mikelek Google+-en partekatu zituen hiru irudiekin osatuko dut gaurko ekarpena. Oraingo artikulua ederki asko izan zitekeen aurrekoan idatzitakoaren jarraipena, izan ere, hiru argazki hauen bitartez begibistan geratzen da zein den, XXI. mende hasiera honetan, eskolaren eskaintza eta bizitza modernoak dituen benetako eskakizunen arteko aldea. Irudi sinpleak baina mezu potenteak transmititzen dituzten argazkiak dira, bakoitzaren atzean egungo curriculumak dituen hutsuneak garbi geratzen direlarik.

EDUKIAK

Geroz eta garbiago geratzen ari da edukiak konpartimentu isolatuetan antolatzeak ez duela inongo zentzurik. Lehen Hezkuntzan edukiak modu globalizatuan egiteko saiakera desberdinak egin badira ere (Amaraberri metodoa, Txanela proiektua…) Bigarren Hezkuntzan jarraitzen dugu edukien banaketaren ikuskera klasikoarekin. Eta hori, gaurko gizarteak eskatzen duenarengandik ikaragarri urruti dago. Gure lanbidera begiratzea besterik ez daukagu; jakingai batean adituak diren irakasle mintegietan oinarrituta antolatzen dira egungo eskolak. Baina bistan da egun irakaskuntzan ditugun erronkei arrakastaz aurre egiteko, espezialistetan oinarritzen den egitura batetik multidisziplinarrak diren profesionalez eraikitako eskola batera aldatu beharra dagoela, non jakintzagai tradizionaletan bustita dauden irakasle horiek, hizkuntzak behar bezala menperatu behar dituzte (ahoz nahiz idatziz), teknologian trebatuak izan behar dire, pedagogian adituak, psikologiaren eta emozioen esparruan bustiak… eta, garrantzitsuena, taldean lan egiten jakin behar duten. Jakintzagai konkretu batean soilik bustiak diren irakasleek, zaila izango dute bere lekua aurkitzea etorkizunean. Eta hau bizi garen girzatearen ezaugarri propioa da; egokitu dezagun curriculuma bada, egoera berri honetara.

METODOLOGIA

Egungo hezkuntza ereduaren bigarren anakronismoa azaltzen da goiko irudian. Garai batean, goi-mailako ezagutzak jakintzaren tenpluetan bakarrik jasotzen ziren hartan, edukiak buruan izatea balio garrantzitsu bat izan zitekeen eta ziurrenik, lanbide askotan kritikoa izan zitekeen. Gaur egun, informazioa eta ezagutzaren gizartean, horrek bere balioa erabat galdu. Gaurko gizarte aldakorrean, denbora epe laburrean hainbeste aldatzen ari den gizarte honetan, egoera berrietatik arrakastaz irtetea da eskatzen dena. Eta hor, batek dakiena baino garrantzitsuagoa da batek egiten dakiena. Tira, kontu honetan ez daukat gehiago esan beharrik; aspalditik dakigu irakasleok gure lana ezagutza biltegiak sortzea baino ikasle konpetenteak bilatzea dela eta konpetentzia oionarritutako hezkuntza eredu berri honen gakoa arazoen ebazpena dela. Eta horretarako prozesu didaktiko aktiboak garatu behar ditugu gela barruan.

EBALUAZIOA

Goikoarekin lotuta doa azken irudi hau. Metodologia klasikoan, edukiak zenbateraino barneratuta daukaten egiaztatzeko daukagun sistemak ikasle “azkarrak” eta “ez hain azkarrak” bereiztera eramaten gaitu eta horren arabera sailkatzen ditugu “ikasle onak” eta “ikasle txarrak”. Etiketa hori gainean dutela urteak eta urteak egiten dituzte ikasle askok euren ibilbidea ikastolan. Baina lan-mundura irteten direnean jabetzen dira, bai batzuk baita besteak ere, gizartean klixe horiek ez dutelako gehiegirako balio. Adimen mota ugari daudela jabetzen dira eta gizartean adimen desberdi horiei ordurarte eskolan eman ez zaien garrantzia ematen zaiela. Zorte piska bat dutenak euren gaitasun ezkutuak aurkitzera heltzen dira hezkuntza sistema formaletik irteten direnean. Beste batzuk ordea, eskolan jasotako “marka” horrekin egiten dute aurrera euren bizitza guztian. Aurrekoan idatzitako iruzkinean bezala, ikasleak, oilotegi batean ekoizten diren arraultzak bezala sailkatzen ditugu: S, M, L edo XL (gure kasuan GU, NA, O, OO edo BI). Sailkatu baino gehiago, euren indarguneak agerian utzi eta ahuleziak hobetzen ahalegindu beharko ginateke irakasleok, talde homogeneoak bilatzen ahalegindu baino, aniztasunari behar duen garrantzia emanez. Horixe da eta, gaurko gizartearen beste ezaugarri garrantzitsuetako bat.

Ez dakit oraindik Espainiako gobernuak ostiral honetan aurrera eramango dituen erreformek nola eragingo diguten guri. Han hemenka irakurri ditudan iritzien arabera, neurri hauek (ikasle kopurua handitu, lan-orduak igo, lanpostuak jaitsi…) irakaskuntzaren “kalitatea” jaitsi besterik ez dute egingo. Ziurrenik, neurri hauek irakasleen mobilizazioak eragingo dituzte, kalitatezko hezkuntza sistema baten aldeko aldarrikapena lema nagusi bezala hartuta. Mobilizazio hauek guztiz bidezkoak eta beharrezkoak iruditzen zaizkidala esanda, tristuraz aiapatu beharra daukat ere ez dudala horrelako mobilizaziorik ikusi, lan-baldintzak orain izango direnak baina hobeagoak izan direnean, gure hezkuntza sistema anakronikoaren “kalitatea” hobetu behar izan dugunean, bizi garen gizarte modernoak dituen exijentzietara egokituz. Uste dut gure lanbidearekin eta gure ikasleekin zintzoagoak izaten ikasi beharrean gaudela oraindik.

Irudien jatorria: La Pastilla roja

The Third Teacher: “ergonomia pedagogikoa” eta oinarrizko konpetentziak

Ekainean, Aniztasun Curricularreko taldearekin lan egiteko egin nuen eskaerak onespena jasotzearekin batera jakin nuen ere zein izango zen gure gela hurrengo bi ikasturtetarako. Ikaskuntza prozesua gertatzen den ingurune fisikoaren ezaugarriak dira askotan irakasleon aldetik arreta gutxien jasotzen dutenak. Egia da, baita ere, irakasleok burutzen dugun metodologiak dituen ezaugarrien arabera, ohiko espazio fisikoaren antolaketak ez zertan aldaketa gehiegirik behar: irakasleak bere azalpenak aurrez-aurre eserita dauden ikasleei transmititu eta hauek, azalpen horietatik jaso dutena paper zuri batean idatzita jasotzeko, ez da behar egun ditugun gelentzat alternatibarik. Gehiago oraindik, egungo eraikin eta gelen antolaketa metodologia horrentzat espreski diseinatuta daude.

Lan estilo berrietarako espazio fisikoaren berrantolaketak duen garrantziaz aspaldian jabetu ziren enpresa munduan. Baina eskolan oraindik garatzeke dagoen alderdi garrantzitsuenetako bat da. Onartu behar dut nik neuk garrantzi gehiegi ematen ez nion esparru bat zela duela urte batzurarte. Baina Mikeli behin eta berriro entzuten nion kontu honetaz hitz egiten. Aspalditik erabiltzen du berak “ergonomia pedagogikoaren” kontzeptua. Urte batzuk darama Mikel espazioaren berrantolaketak duen garrantziaz ingurukoak kontzientziatu nahian. Eta garbi badago ere marabilak ezin direla egin berrogei urte inguru dituen eraikin zahar batean, Mikelek ekimen interesgarriak ipini ditu martxan arlo honetan. Duela urte pare bat, ikasleekin elkarlanean gauzatutako proiektu batekin, gelaren diseinua goitik behera aldatu zuen, lau pareten arteko eremua atseginagoa eta funtzionalagoa bihurtuz. Hasiera batean etapako irakasle askok horrelakoen beharrik ikusten ez bazuten ere, proiektuarekin amaitutakoan emaitza nolakoa zen ikusita, denek eskatu zuten euren gelak ere Mikelena bezalakoa diseinatzea. Horixe izaten da aitzindarien patua! 😉

Dizipulu aurreratu bat bezala, nik ere Mikelen hitzei kasu egin eta espazioaren berrantolaketa eta egokitzapen pedagogikoari jarraipena egiten hasi nintzen. Urte batzuk daramat “ikaskuntza espazioen” inguruan informazioa bildu eta aztertzen. Horrelaxe izan nuen Maria Montessoriren edota Loris Malaguzziren berri. Hauen ekarpenetan oinarrituta dago estatu anglosaxoietan geroz eta indar gehiago izaten ari den The Third Teacher mugimendua:

http://www.youtube.com/watch?v=pZsL7l0Qrl4

Urruti, oso urruti gaude oraindik eskolen espazio fisikoa beste modu batean antolatzetik. Egia esan, espazioen iraultza ez da etorriko iraultza metodologiko erreal bat gertatu arte. Eskolak bere funtzioa birdefinitzen duen eta ikaskuntza metodologiak birplanteatzen diren bitartean, bada egun ditugun espazio fisikoen berrantolaketa bat egiteko aukera. Izan beharko litzatekeena ez bada ere, aurrerapauso txikiak eman daitezke behintzat.

Horrela, goran aipatutako Mikelen ideiari jarraituz, nik ere aurten esleitu zaigun gelari “ukitu berezi” bat emateko erabakia hartu dut. Aldaketa oso sinpleak izan dira baina burutzen ari garen lanketa baldintza egokiagoetan gertatzeko aukera eman digute. Aurrera eramandako aldaketa gehienak azpiko bideoan inspiratuta daude:

Gelako antolaketa berria helburu nagusi biren mesedean planteatu nuen:

Gela lanerako espazio atsegina izatea. Bertan egotea eta norberak bere lanak egitea esperientzia atsegina izatea bilatu nahi da. Horrela, ikasleei aukera eman diet espazio fisikoaren pertsonalizazioan kolaboratzeko, paretetan margotzeko edo beste edozein proposamen aurrera eramateko.
Lanerako estrategia didaktiko desberdinak bultzatzeko, hauetako bakoitzaren ezaugarri propio eta bereizgarriei hobekien erantzuteko, zona edo gune desberdinak bereiztea. Esan bezala, 30 metro karratura heltzen ez den gela batean ezin da miraririk egin baina gauzatxo batzuk alda daitezke.

Helburu horien mesedean, hauexek dira aurtengo ikasturtean egin diren moldaketa eta ezarpen berriak:

BAKARKAKO LANKETARAKO TXOKOA: ikaskuntza kooperatiboa bultzatzea lehentasun nagusietako bat bada ere, ukaezina da ere hainbat unetan ikasle bakoitzak zeregin pertsonalak izango dituela, irakaslearen eskutik zuzenean jasoko dituenak kasu batzuetan, irakaslearen laguntzarekin burutu beharko dituenak bestetan edota bere taldean duen rolaren arabera jorratu beharko dituenak gehienetan. Lanketa honetarako ikasle bakoitzak bere mahai propioa du, bere materialak bertan uzteko ohiko pupitrea. Mahaien banaketak ohiko eredu tradizionalarekin puskatu nahi du: “U” moduan ipini ditugu, modu honetan talde kohesio sendotu eta familiarteko giroa lortzea bilatzen delarik. Dena den, mahaien kokapena librea da eta burutu nahi dugun metodologiaren arabera, lekuz mugitu daitezke. Une honetan, adibidez, mahaia guztiak hiru multzotan banatuta ditugu, burutzen ari garen proiektuakeskatzen duen moduan.Espazio honetan egiten den lan-motaren arabera, esan daiteke bertan garatzen den Oinarrizko Konpetentzia nagusia “Egiten eta ekiten ikasi” dela.

TALDEKO LANKETARAKO TXOKOA:hauxe izan daiteke gela arruntekin alderatuta gureak duen desberdintasun nagusienetako bat. Benetako talde-lana gauzatu nahi badugu, lanketa hori erraztuko duen espazio bat izatea beharrezkoa da. Taldea ez da handia (bederatzi ikaslez osatuta dago), beraz, IKT gelan nituen bi mahaia handi igo nituen, elkarren ondoan ipini eta hortxe genuen talde osoa biltzeko behar genuen mahai zabala.Eremu honetan aurrera eramaten ditugun ekintzetako batzuk hauek dira:
- Egitura kooperatiboak: kooperazioa bultzatzen duten jarduera mota bereziak. Orain arte burutu ditugunak 124, Arkatza Erdira, Round Table edo 635 estrukturak izan dira.
- Erabakiak hartu: iritzi trukaketa, eztabaida, kontsentsuak bilatu…
- Espazio beharra duten ekoizpenak gauzatu: atazaren amaiera faserako zehaztutako ekoizpen batzuk (poster eta infografiak, mosaikoak, eskulanak…) mahai handian egite eskatzen dute.
- Tutoretza saioak: talde osoari zuzendutako saioak izaten dira.
Bertan burutzen ditugun ekintza gehienak “Elkarrekin bizitzen ikasi” eta “Komunikatzen ikasi” konpetentzien garapenarekin erlazionatuta daude.

PLANIFIKAZIO ETA HAUSNARKETARAKO TXOKOA: ikaskuntza kooperatiboari lotuta eta metodologia aktiboen esparruan, hauxe izan daiteke atalik garrantzitsuena, izan ere, prozesu hauen bitartez ikasleek euren ikaskuntzaren gaineko ardura nagusia hartzen dute, banakako nahiz taldeko ezagutzaren autorregulazioaren arduradun bihurtzen dira. Eta baliteke hauxe izatea ikasleei konplikatuen egiten zaien zereginetako bat, ez hainbeste gaitasun faltagatik, ohitura falta baizik. Dena mamituta eta bideratuta jasotzen dute ohiko klaseetan eta ondorioz, planifikazio eta hausnarketarako aukera gehiegirik ez zaizkie eskaintzen. Prozesu hauek bultzatu eta garatzeko hausnarketa eta eztabaida eraginkorrerako espazioa beharrezkoa da (guk mahai handian egiten dugu) baina hori ez da nahikoa. Beharrezkoak dira prozesu horietan sortuko diren ideiak, proposamenak, zereginak, arriskuak, aukerak… jasotzeko eta elkarren artean modu grafiko batean erlazionatzeko bitartekoak. Gelako paretak dira egokienak horretarako. Horietako bat azulejoz estalita daukagu; Velleda errotulagailuekin primeran idatz daiteke hauen gainean. Bestea, goitik behera inprimazio berezi batekin estaltzea erabaki nuen uztailan. Margoak Ideapaintdu izena eta edozein gainazal Velleda zuri batean bihurtzen du (pareta, mahai, zutabe…) Probatzeko pote bakarra eskatu nuen eta honekin 6 metro karratuko arbel zuri erraldoi batean bihurtu nuen gelako pareta bat.Eta zertarako erabiltzen ditugu bi pareta hauek?
- Ideia jasa edota 635 bezalako tekniken euskarri grafiko moduan
- Mapa-kontzeptualak guztion artean eraikitzeko
- Zereginen zerrendatzea eta arduren banaketak azaltzeko
- Zereginentzat zehaztutako egutegiaren zirriborroa egiteko
- Ikasbidaiarako jartzen ari garen diruaren jarraipena egiteko 😉
Ohiko arbel berde zaharrarekin batera, bi paretak erabiltzen ditugunean metakognizio prozesuen euskarri bezala, “Ikasten eta Pentsatzen ikasi” oinarrizko konpetentzia da nagusiki garatzen ari garena.

MULTIMEDIA TXOKOA: duela urte asko gure gela infogela txiki bat zen. Gela kanaletaz josita dago eta sare kable puntu pilo bat ditugu ikasleek erabiltzen dituzten ordenagailu eramangarriei lotzeko. Estetiko polita ez bada ere lurrean hainbeste sare kable botata izateak, oso oso praktikoa da eguneroko lanerako. Baina hori ez zela nahikoa uste nuen. Ekoizpen digitalak sortu eta, era berean, taldean ikusi eta entzuteko txoko berezi bat behar genuela uste nuen. Horrela gelaren izkin batean, taldeko lanerako txokoaren parean, leku apropos bat genuen gailu digitalez hornitutako txoko bat atontzeko. Esan eta egin. Internetera konexioa duen 46 hazbeteko LCD telebista haundi bat (orain duen prezioa baino dezente merkeagoa, portzierto) ipini genuen, aspaldi erositako USB mikro baterantsi non, nire etxean neukan kanpoko disko gogor bat konektatu genion eta orain nire eramangarria erabiltzen ari bagara ere ekoizpen digitalak sortu eta telebistatik ikusteko, asmoa da datorren urterako sistema honi falta zaion ordenagailua eranstea. Ez daukagu leku gehiegirik lanerako, bi edo hiru ikaslek egin dezakete lan bakarrik txoko honetan baina orain arte, ditugun beharretarako nahikoa eta soberan daukagu.Txoko honetan burutzen ditugun zereginetako batzuk hauexek dira:
- Bideo, audio eta irudien edizioa
- GDocs, aurkezpenak eta infografiak ekoiztu eta talde osoari azaldu
- Aplikazio eta web baliabide desberdinen funtzionamendua aztertu eta hauekin praktikatu.
- Albisteak kontsultatu eta YouTubeko bideoak ikusi
- Pelikulak ikusi (bai horretarako ere aukera izaten dugu)
- Musika entzun (ikasleek asko eskertzen duten zerbait, lanean murgilduta daudenean)
Asko dira garatzen ditugun konpetentziak txoko honetan baina, zalantzarik gabe, “Konpetentzia digitala” da nagusiki jorratzen duguna bertan.

Gustatuko litzaidake irakurketa eta solaserako txoko bat ere prestatzeko aukera izatea (Mikelek puff batzuk jartzea animatu zidan), jakinarazpenen txokoa prestatzea (berez, panela orokor bat badaukagu, ez naiz ohitzen behar bezala erabiltzea)… eta beste batzuk aurrera eramatea baina azkenaldi honetan beste gauza batzuk ditut buruan; gela ikaskuntza espazio bezala egun daukan garrantzia kendu eta ikaskuntza prozesua ikastolako nahiz herriko beste esparru batzuetara zabaldu. Hortxe hurrengo urtetarako erronka.