konpetentziak – IKTeroak

Lur bustiaren usaina

Ekainek lo gutxi egin du eguerdian haurtzaindegian. Jaso dudanean alai zegoen, baina laster erakutsi dit lo egiteko zuen gogoa. Haizea zakar dabil kalean, baina halakoetan ere ezin etxean geratu. Beraz, prestatu eta irten egin gara. Azkar baino lehen hartu du lo txikiak, espaloiko trakatan-trakatanak lagunduta.

Bat batean, haizea gelditu eta euria hasi du. Hala gertatu ohi da askotan, haizea gelditu eta euria hasten dela. Aterkipean jarraitu dugu paseoan, ni bakardade une batez gozatuz, txikia lo. Lur beroak gogoz hartu ditu ur-tanta hezeak, eta elur bustiaren lurrinak giroa bete du. Ikaragarri atsegin dut lur bustiaren usaina. Ireneri ez zaio batere gustatzen, baina niri bai. Biziki maite dut. Haur garaietara eramaten nauten sentimenduak pizten dizkit. Beste garai eta lekuetara eramaten nau. Baina batez ere bi dira burura goxotasunez, malenkoniaz eta mirespenez datozkidan uneak: bata, Lerineko kaleetan kokatzen nau; besteak, aldiz, udarako kanpaldien doinuak ekartzen dizkit.

Abuztuko egun sargorien arratsalde askok ekarri ohi dute ekaitza. Ume nintzela, Lerinen ematen nituen udarako egun horiek. Askatasun osoz ibiltzen nintzen kalean bakarrik, lagunekin edota txakurrez inguratuta. Eta ekaitza lehertzen zenean eta euri-ura kale aldapatsuetan behera arrapaladan jaisten zenean, lur bustiaren usain hori zabaltzen zen. Nire burua ikusten dut ezkaratza baten petrilean igota, kale erdiko errekatxoari begira, lurrin berezi horrek lasaituta.

Burura datorkidan beste unea haur eta gazte nintzeneko udako kanpaldietakoa da. Urte askotan GIA izan naiz eta uztaila guztietan kanpaldia eraikitzen genuen mendi aldean. Mendialdean ere oso ohikoa da egun bero baten ondoren ekaitza lehertzea. Lur egarrituak gozoki hartzen du ura, eta horren truke testu honetan hainbeste errepikatu dudan usain goxo hori oparitzen digu.

Garai haietan benetan libre sentitzen nintzen, mendialdean, gurasoengandik urrun, lagunez inguratuta, eguneroko tresna elektrikorik gabe, naturarekin bat eginda. Eta benetan faltan botatzen dudala hura. Heldutasunarekin galtzen den jakin-mina genuen, esploratzeko gogoa, ikasteko beharra, dena jolasa bihurtuz, arazorik gabe, libre, aske, basati. Ai! Hain urruti geratu dira une horiek! Ez dira sekula itzuliko. Orduko naturaltasuna galdu dugu. Heldu gara, nonbait… Eta horregatik maite dut lur bustiaren usaina: zer izan nintzen gogorarazten didalako, hori guztia ez ahazten laguntzen didalako. Batzuetan dudak izan arren, egia izan zela esaten didalako.

Uste dut, une honetara iritsita, azalpen batzuk eman behar ditudala. Lehen aipatu dut GIA izan nintzela, baina zer demontre da hori? Erraza da: mundu guztiak entzun du eskaut edo boy scout hitzak. Denok dakigu zer den, batez ere telebistan ikusi ditugulako. Baina utzidazue mugimendu horren historia kontatzen, modu laburrean, noski!

1907. urtean Baden Powell (hemendik aurrera BP) militar britainiarrak eskaut mugimendua sortu zuen. Bere helburuen artean, haurrak eta gazteak balore zehatz batzuetan (fisikoak, espiritualak, metalak) heztea dago, balore jakin batzuk erakatsiz “pertsona hobeak” izan daitezen. BP militarra izanda, ulertzen da eskatu mugimenduak dituen zeinu batzuk (uniformea, adibidez) bertatik hartuak izatea. Bi urte beranduago, BP-k eta bere arrebak Gidismoa sortu zuten, eskultismoaren antzeko oinarriak dituena baina neskei zuzenduta.

Ehun urte eta gero, bi mugimendu horiek munduan zehar zabalduta daude, elkarteetan antolatuta. Denbora luze honetan zehar, asko izan dira mugimenduak jasandako aldaketak. Adibidez, bietan neskak zein mutilak dira onartuak (nahiz eta gidismoak, oraindik ere, mutilak onartzeko arazoak dituen…) eta balore batzuk ere eguneratu dira (ez kasu guztietan). Hala ere, BP-k proposatu zuen oinarrizko helburua bizirik dirau: aurkitu duzuna baina mundu hobeagoa utzi ezazu.

Egia da eskaut taldeak, toki askotan, atzerakoitasunaren isla direla. Zorionez, munduko talde ezberdinak ezagutzeko aukera izan dut eta denetarik ikusi dut: talde uniformatuak, goizetan formatu eta errebisioa pasatzen dutenak, elizkizunak ospatzen dituztenak, baita guardiak egiten dituztenak ere, armak eta guzti! Baina badaude parafernalia horretatik urruntzen direnak ere. Eta baloreei dagokionez, nahiz eta oinarri kristaua izan, talde laiko eta akonfesionalak ere asko dira. Sinismenak alde batera utzi eta baloreetan hezten duten taldeak.

Ni talde “moderno” baten kide izan nintzen. Ez genuen uniformerik (taldeak eta adin tarteak bereizteko balio duen lepoko zapia, pañoleta, ordea, bai) eta akonfesionalak gienen, hau da, ez ginen erlijio batean oinarritzen eta kultorako askatasuna genuen. Ez ginen eskautak, giak baizik, eta urte guzti horietan jaso dudan heziketarik hoberena jaso nuen, eskolatik oso urruti zegoena heziketa.

Kontua da, oraindik ere, heziketa mota horri ez-reglatua edo ez-formala esaten zaiola. Baina, eskola munduak, konturatuta edo konturatu gabe, mugimendu horretatik edan duela esango nuke, batez ere egun hain modan dauden heziketa kooperatiboari eta konpetentziei dagokionean. Eta esandakoa baieztatzeko, adibideak jarriko ditut.

Talde osoa adinaren araberako taldetxoetan banatuta dago. Era berean, haur txikien adarra taldetxo txikiagoetan banatzen da. Txikien kasuan, taldetxo bakoitzak bere egin beharra du: batek ura ekarri behar du, beste batek egurra bildu gaubelako sua pizteko eta beste batek sukaldeko tresnak garbitu eta guztientzat mahaia jarri. Taldetxoren batek bere lana betetzen ez bazuen, guztientzat zen kaltegarria, beraz, talde kohesioan eta taldearen onurako egiten genuen lana. Taldeak aurrera egin behar bazuen, denok egin behar genuen zerbait. Helduagoak diren taldeetan, gainera, bakoitzak bere bazkaria ere egin behar zuen, beraz, sua pizteko egurra ere bildu behar zen eta bazkaria taldekide guztientzat prestatu. Bakoitzak bere eginbeharra zuen, lan errazak denen artean betez eta zailagoak edo zehatzagoak zirenak, norberaren gaitasunen arabera. Hura izan zen talde kooperatiboekin izandako lehen esperientzia.

Bestalde, kanpaldiaren eguneroko martxa egokiari aurre egiteko, hainbat gauza ikasi behar genuen: egurra bildu eta moztu, tresnak garbitu, sua piztu… Lan horiek hezitzaile eta kide helduengandik ikasten genituen. Egiteko beharra zegoen eta halabeharrez ikasten genuen. Praktikaren bidez ikasten genuen. Egoera errealetan ikasten genuen. Egoera ezberdin horiei aurre egiteko konpetente bihurtu ginen.

Eta ekologia ez dut aipatu. Agenda 21 zer ote zen usaindu gabe natura zaintzen genuen. Eta ez bakarri zaindu, berarekin bat izaten ikasi genuen, errespetatuz, zainduz eta maitatuz. Egun batzuetan naturaren babesean bizi ginen. Arbolak, errekak, landareak, animaliak errespetatzen genituen. Garbiketak ez genituen sekula errekan bertan egiten, etekina ateraz hura nola ez zikindu ikasi genuelarik. Letrinak ere egiten genituen, arauak errespetatuz. Eta behin kanpaldia amaituta, gure arrastoa ahalik eta txikiena izaten saiatzen ginen.

Lur bustiaren usainak heziketa eredu ezberdin batera eramaten nau. Egun gure eskoletan lantzen den horretatik oso urruti dagoena. Eraginkorra, atsegina, pertsona bezala hezten gintuena, beharrezkoak ez ziren kontzeptuetatik at, ekinez egina, hanka sartuz eta berriro saiatuz, batzuetan gidatuak eta besteetan gidari izanik, berdinen artetik ikasiz… Baina badirudi hori bakarrik ume garaiko oroitzapenak direla. Ikasgelan sartuta nagoela nire burura datozen oroitzapenak. Agian, sekulan itzuliko ez den eredu baten oroitzapena.

Hautaprobetako fisikako azterketarako koordinazio bileraren ondorengo hausnarketa

Ez naiz gogoratzen zenbat urte igaro diren hautaprobei begira EHUak konbokatzen gaituen fisikako azterketarako koordinazio bilerara azkenekoz joan nintzenetik. Oso gogoan dut, ordea, zeinen haserre atera nintzen bilera hartatik.

Nire moskeoa, norbaitek kontrakoa pentsa badezake ere, ez zen izan azterketa diseinatzen duten arduradunek azaldutakoarekiko edon eman zituzten argibideekiko,ez. Nire haserreak fisikako irakasleok bilera hartan azaldu genuen jarreran, batez ere, izan zuen bere jatorria. Frustrazio handia sentitu nuen irakasleok gure lana nola enfokatzen dugun ikusi nuenean, zein helbururen atzetik genbiltzan gutako gehienok egiaztatu nuenean. Bilera hartatik irten nintzenean, horrelako bilera batera ez nintzela berriro joango agindu nion nire buruari.

Baina atzo nire hitza hautsi nuen eta berriro pasa nintzen Donostiako Usandizaga institututik. Eta berriro ere oso haserre atera nintzen bertatik.

Bilerari albiste on batekin eman zitzaion hasiera (halaxe uste dut behintzat, iruditu zitzaiela batzuei). EHUko hiru kanpusetan iazko hautaprobetako fisikako azterketan lortutako kalifikazioen batezbestekoak nabarmen egin zuten gora. Bileraren hasieran igoera hori zenbatekoa izan zen kuantifikatu ez baziguten ere, geroago jakin izan genuen igoera bi punturen ingurukoa izan zela hiru kanpusetan. Koordinatzaileek igoera horren jatorria zein izan zitekeen gurekin kontrastatu nahi izan zuten; galderak beste urte batzuetakoak baino errazagoak izateagatik gertatu ote zen edota azterketan galdetuko ziren item posibleen zerrenda 22ra bakarrik mugatzearen ondorioa izan ote zen jakin nahi zuten.

Bileran jaso ziren iritzi nagusienak bigarren arrazoiaren aldekoak izan zirela esango nuke nik. Pasaia-Lezo Lizeoko Mikel Etxaniz-ek oso garbi utzi zuen moduan, galdera kopurua itxia zen unetik, ikasleentzat errazagoa izan dute eduki horiek memorizatzea eta horrek erlazio zuzena izan zuen notaren igoerarekin. Jarraian, erabaki horri eta, oro har, azterketa ereduari buruz berak zuen iritzia azaldu zigun. Planteatzen diren baldintza horiek gure teilatuari harriak botatzea dela esan zuen. Bere ikuspuntutik, emaitza horiek balio gehiegirik ez zutela planteatu zuen (edo horrelako zerbait ulertu nion nik behintzat). Galdera irekiak dituen froga baten aldekoa agertu zen Mikel, PISA frogan agertzen direnen antzekoak, non ikasleek ideia, kontzeptu eta printzipio fisikoak elkarren artean erlazionatzen badakitela egiaztatu behar duten.

Gehiengo bat bere iritziaren aurka agertu da (ulertu nuenarengatik, ez omen da lehenengo aldia antzeko eztabaidatan ibili daudenak). Galderak mugatzeak eta bakoitzean erantzun behar dena zehazteak ebaluazio irizpideak objektiboagoak izatea suposatzen duela esan zion batek. Edukiak murrizteak ikasleei “trabak” kentzea dela adierazi zuen beste batek. Unibertsitatera sartzeko behar duten nota lortzea modu honetara errazagoa dela ere iradoki zuen beste batek. Une batean, koordinatzaileek hurrengo azterketan Fisika Modernoko edukiei buruzko galderak txertatzearen inguruan zituzten kezkak azaldu zizkiguten eta, erabaki bat hartu aurretik, edukiak sartzearen alde eta kontra geunden irakasle kopurua bozketa bitartez ezagutu nahi zutela esan ziguten.

Enpin hortxe ibili ginen atzo, beste behin, edukien inguruan bueltaka, eduki asko edo gutxi izan behar ziren baloratzen, eduki horien memorizazio soilak duen balioari buruz eztabaidatzen, ikasleak unibertsitatera “ondo prestatuta” bidaltzea zer den aztertzen… Noiz arte jarraitu behar dugu diskurtso berdinarekin? Noiz hitz egingo dugu fisikaren didaktikak dituen gabezia eta hutsune potoloen inguruan? Bale, ados, baliteke hautaprobetako azterketaren inguruan antolatzen den bilera hau ez izatea gai hori eztabaidatzeko gunerik egokiena. Baina bilera honetatik kanpo Gipuzkoako ikastetxe desberdinetako fisikako irakasleok ez bagara inoiz elkartzen gai hauen inguruan gehiago sakontzeko, non demontre aztertuko ditugu kontu hauek?

Niretzat oso frustrantea da egiaztatzea behin eta berriro nola azterketa madarikatu honek baldintzatzen duen fisikako irakasleon lana eta helburuak. Pentsa, bileraren erdialdean batek bota zuen, selektibitateko emaitzak behingoz onak izan diren honetan, ez ote den eztabaidak alde batera utzi eta guztiok pozik agertzeko unea. Nonbait azken emaitza on hauek behingoz irakasleok egiten dugun lanaren errekonozimendua izan beharko lukete, bere iritziz. Noiztik dira hautaprobetako emaitzak gure lanaren “balioa” neurtzeko irizpide egokiak? Ez dut ulertzen, benetan.

Aurreko batean esaten nuen bezala, bokazio zientifikoen gainbehera azken hamarkadetan oso nabarmena izaten ari da. Hainbeste arrazoien artean, zientzietako irakasleok orain arte erabili dugun didaktika traketsa izan da nagusienetako bat. Edukien barneratze soila eta testuingurutik ateratako ariketen ebazpenean oinarritutako fisikaren irakaskuntza izan da ikasle askoren izpiritu zientifikoarekin bukatzearen arrazoi nagusiena. Eta, irakasle lanetan hainbeste urte pasa ondoren, negargura ematen dit egiaztatzeak, gutako gehienok oraindik jarraitzen dugula gure ikasgaia ikuspuntu horretatik ulertzen.

Batek baino gehiagok esango dit ez daukagula erraza gela barruan beste modu batera aritzeko, selektibitateak erabat baldintzatzen duela gure lana. Bada hala izan behar bada, nik Mikelek botatako proposamenarekin egiten dut bat. Nahiago dut beste froga mota bat, konpetentzien garapenarekin harreman handiagoa duen froga bat, egoera errealen ebazpenera zuzendutako froga bat, non ikasleei ezagutzak eskatu baino, ideia eta kontzeptuen arteko erlazioak eraiki eta oinarrizko egoerei irtenbidea emateko galdera irekiak egiten zaizkien. Pena ematen dit gehiengo batek begi txarrez ikustea Mikelen proposamena; fisikako irakasleriaren artean ohitura akademizistak oraindik oso errotuta daudela garbi dago.

Fisikak, ezagutza zientifikoaren zati garrantzitsu bat izanik, arazo praktikoak ebazteko duen balioari bizkarra ematea errore larri bat dela iruditzen zait. Alderdi horretatik ezinbestekoa ikusten dut esperimentatzeari, besteak beste, orain ematen diogun balioa baino askoz handiagoa ematea. Egia da, dena den, batxilergoko bigarren mailako fisikan jorratzen diren edukiak laborategian lantzea gauza konplikatua dela. Eremuekin (grabitatorioa, elektrikoa eta magnetikoa) edota fisika modernoarekin (fisika nuklearra, kuantikoa eta erlatibismoa) esperimentatzea oso konplikatua da. Baina badira beste hainbat esparru fisikaren alderdi praktikoarekin aritzeko aukera ematen dutenak, hala nola, ikerketa lanak burtzea edota fisikaren oinarriak objektu eta gailuen eraikuntzara aplikatzea, besteak beste.

Horixe da bileraren amaieran azaltzen ahalegindu nintzena (beti bezala, nahiko modu traketsean, egia esan). Edukiak mugatzeko iaz hartutako erabakiarekin ados egon gabe, honek orain arte egiterik izan ez dudan zerbait aurrera ateratzeko aukera eskaintzen didala esan nuen. Alegia, orain aukera daukat ikasleak eduki horiek egoera desberdinetan aplikatu, analizatu, ebaluatu eta sortzen jartzeko. Edukien murrizketarekin, oinarrizko hogeita bi galdera horiek gelan lantzeko bi ebaluazioekin nahikoa daukat. Geratzen den hirugarrena, aurretik landutako kontzeptu horiek mobilizatuko dituzten proiektuak garatzeko erabiltzeko asmoa dut. Proiektu hauen garapenak gainera, programa ofizialean ez datozen beste eduki berriak lantzeko aukera emango didala ziur nago. Eta garrantzitsuagoa dena oraindik, ikasleei zehaztuko diedan zereginari konponbidea emateko prozesuan, ezagutza soilak baino askoz ere gaitasun gehiago jokoan ipini beharko dituzte. Selektibitateko koordinatzaileek hartu duten erabaki honekin, konpetentzia orokorren garapena bultzatzeko aukera ematen dit.

Nire asmoa azken ebaluazioan erabilitako metodologia PBLan oinarritzea da. Aukeratuko dugun proiektua ikasleekin batera adostea da nire asmoa, beti ere, proiektuaren garapenak batxilergoko fisikako edukiekin lotura izatea bilatu beharko dugularik.

Ikasturte honen hasieran hainbat aldaketa planteatu nien nire ikasleei. Horien artean ikasturte amaieran burutu dezakegun proiektu bat proposatu nien nire ikasleei, guztion artean erabaki beharko duguna nondik-nora joan beharko duen ideia bat egin zezaten. Azpian ipintzen dizuet nire proposamena. Berez, egoera erreal batean oinarrituta dago. Alegia, ikastolan egun daukagun arazo bati irtenbidea bilatzea proposatu nien. Hemen proiektuaren deskribapena:

Proposamen horretan ikasleek burutu beharko duten atazan jokoan ipini beharko dituzten fisikako ezagutzak ondoko arloekin gordetzen dute erlazioa:

Uhinen oinarrizko magnitudeak: anplitudea, periodoa, maiztasuna, uhin-luzera…
Espektro elektromagnetikoa
Uhinen energia eta intentsitatea: dezibelioaren definizio
Uhinen interferentziak eta, zeharka bada ere, difrakzioa ere (Huygens-en printzipioa).

Goiko horiek soilik fisikako edukiak dira. Baina proiektuari diziplinarteko ikuspegia eman nahi bazaio, beste arlo batzuetako edukiak ere proposatzen dira (kontutan izanik, gainera, nire ikasleetako batzuk biosanitario modalitateko ikasleak direla). Hauen artean:

Wifi sarearen segurtasuna: enkriptazioa. (matematikan jorratzen diren matrizeekin erlazio zuzena gordetzen duena)
Wifi seinaleek osasunan izan dezaketen eraginaren inguruan ikuspegi kritikoa izatea (biologiako ikasleei begira proposatutako edukia, batez ere).

Atzo, bileratik atera ondoren, berriro agindu nion nire buruari ez nintzela bueltatuko horrelako bilera batera. Ea oraingoan horrela den.

Eta etxerako-lanak ez daudenean zer?

Tira, post honen izenburua Actualidad Pedagógica blogan irakurri dudan artikuluan datorrenari jarraituz idatzi dut baina uste dut azpiko proposamen hauek ez dutela zerikusirik etxeko-lanekin. Alegia, gure seme-alabak etxean ditugunean zer egin jakin gabe (gaur bezalako egun batean, adibidez) proposatu beharko genizkien jarduera desberdinek ondorengo gaitasun/trebetasunak garatzen lagundu beharko lukete (blogetik zuzenean hartuta):

Desarrollar la imaginación y la creatividad.
Expresar ideas, experiencias o sentimientos a través de diferentes medios artísticos.
Administrar y planificar los periodos dedicados a cada tarea optimizando los tiempos.
Discriminar la información, transformándola en conocimiento propio.
Desarrollar el gusto por aprender.
Generar un criterio propio a la hora de tomar decisiones.
Llevar a cabo hábitos de vida saludables relacionados con la actividad física.
Ser perseverante, responsable y entender el esfuerzo como la base de los aprendizajes.
Proponer, planificar y gestionar los objetivos, tiempos y tareas de un proyecto.
Emplear y compartir herramientas digitales de elaboración colectiva de conocimiento.
Representar y crear conocimiento libre en diferentes lenguajes específicos (gráfico, audiovisual, sonoro, textual, etc.)

Hamaika puntu hauetatik abiatuta, autoreak tresna digitalak erabiliz jarduera sorta luzea proposatzen du, zein baino zein interesgariagoa. Merezi du bistazo bat botatzea.

Iturria: 10 alternativas a los deberes para el desarrollo de competencias | Actualidad Pedagógica.

“Ordenadores en el aula: la clave es la metodologia” liburua erosi dut

Ez dut gogoratzen zenbat denbora pasa den esku artean liburu bat azkenekoz izan nuenetik. Herenegun “Ordenadores en el aula: la clave es la metodología” liburua jaso nuen. Arraroa egiten zait berriro paperaren taktua sentitzea behatzetan.

Ez dut gogoratzen non eta noiz izan nuen liburu honen berri lehenengoz baina Grao argitaletxearen webgunera joan eta liburuaren inguruan zetorren deskribapena irakurri ondoren liburua interesgarria izan zitekeela pentsatu nuen eta, aspaldiko partez, liburua erostea erabaki nuen. Argitaletxe berak eskaintzen dituen beste liburu batzuk kontsultatuta, jabetu nintzen eBook-a erosteko aukera bazegoela, beraz, hau ere formatu digitalean erostea erabaki nuen (anotazioak hartu eta gero hauek esportatzeko aukera izatea oso baliagarria iruditzen zait). Baina, bitxia bada ere, teknologiaren inguruan diharduen liburu honek ez du bertsio digitalik, beraz, azkenean paperezko bertsioarekin konformatu behar izan dut. Hainbeste denbora pasa ondoren pantailatik irakurtzen, arraroa egiten zait paperera bueltatzea.

“Ordenadores en el aula: la clave es la metodologia” liburuaren deskribapen laburrean ondorengoa irakur daiteke:

Los ordenadores ya han llegado o llegarán pronto a las aulas. Este libro nos ayudará en los cambios que esto representa en el día a día y que se deben sostener en tres grandes columnas: los contenidos, las metodologías, las herramientas y los recursos tecnológicos.

Garbi dago, beraz, liburu hau ez dela gai zehatz eta konkretu baten inguruan gehiegi sakontzen duen horietakoa, analisi mamitsuak biltzen dituen horietakoa. Alderantziz, curriculuma, metodologia eta teknologia bezalako gai zabalak ditu hizpide. Gainbegiratu batean, liburua nola dagoen antolatuta ikusita, burura etorri zait Jordi Adellek Bilbon aurkeztutako TPACK eredua izan daitekeela bere erreferenteetako bat.

Testuinguru horretan liburua 22 ataletan banatzen da beste hainbeste autoreen eskutik. Lehenengo bostak aldakuntza metodologikoarekin zerikusia dute (curriculum berria, konpetentziak eta interneten eragina) eta, nire iritziz, interesgarrienak dira. Aspalditik jarraitzen ditudan Ramón Domenech eta Guida Al·lès ekarpenak, adibidez, bloke honetan kokatzen dira. Geratzen diren beste atal guztiak baliabide teknologikoen erabilerari lotutako jarduera didaktiko berritzaileen deskribapenak dira. Uste dut liburuaren erosketa justifikatzen duten edukiak direla.

Baina liburua erosteko bigarren mailako beste arrazoi bat ere badut. Izan ere, aspalditik buruan darabilkidan ideia bat kontrastatzeko gogoa daukat. Alegia, liburua idazten duten autore guztiak blogariak dira, batzuk beste batzuk baina gehiago agian, baina denek parte hartzen dute modu aktiboan sarean. Askok euren teoriak, lanak eta bestelako ekarpenak sarean partekatu dituzte. Hori horrela izanik, egiaztatu nahi dut ea liburu honek ekarpen horiek soilik biltzen ote dituen edo ekarpen horiek aberastu eta osatzen duten informazio gehigarria eskaintzen duen. Ez dakit, baina Guida Al·lès zatia gainetik begiratuta, adibidez, konturatu naiz eskaintzen dituen grafiko asko dagoeneko sarean aurkitu eta gordeta ditudanen berdinak direla.

Liburua irakurtzen noan heinean bertan aurkitutako ekarpen interesgarrien inguruko aipamenak egingo ditut blog honetan. Aterako ditut ondorio zehatzagoak amaitzen dudanean.

Gaitasun handiko ikasleak

Egunotan Donostian izan naiz ALCAGI (Altas Capacidades Gipuzkoa) erakundeak antolatutako jardunaldietan. Gai hau, modu ezberdinetan, gertutik bizi izan dudan arren, nire lehentasunetan bigarren edo hirugarren planoan izan dut beti.

Idatzi honekin ez dut gai hau sakontasunez aztertu nahi, egun hauetan jaso dudana eta nire ikuspegia guztiokin partekatzea baizik. ALCAGI (Altas Capacidades Gipuzkoa) erakundeak antolatuta eta La Salle San Luis, Ikastolen Elkartea, Aupatuz eta Kutxaren laguntzarekin, “Gaitasun Handiko ikasleen arretari buruz II. Jardunaldiak” ospatu dira. Esan dudan bezala, ni ez naiz aditua gai hauetan, ezta gutxiagorik ere, baina jardunaldi hauek oso baliagarriak egin zaizkit gogoeta egiteko eta gogoeta hori nire etxeko txoko batean utzi gabe, zuokin partekatu nahi dut.

Lehenik eta behin, gai honen inguruan gizartean eta hezkuntzaren munduan dugun ezjakintasuna azpimarratu nahiko nuke. Arrazoi honengatik, horrelako kasu asko oharkabe gure sudurren aurrean pasatzen zaizkigu eta ez diegu inongo jaramonik egiten eta, ondorioz, ez diegu inongo irtenbiderik ematen. Bestalde, oso nabarmenak diren eta detektatzen diren kasutan, beraiekin bizi direnek eta lan egiten dugunok ez dakigu nola jokatu eta “arazo” bihurtzen zaizkigu.

Horrekin lotuta, gai honetan adituak direnak ez dira ados jartzen ez terminologian ezta haur batek bete beharko lituzkeen baldintzak adimen handikotzat edo “superdotatutzat” jotzeko. Horregatik, batzuentzat haur horiek adimen handikoak diren bitartean, besteentzat superdotatuak, talentuak, goiztiarrak… dira. Erabiltzen den terminoaren arabera, haurrak bete beharko lituzkeen baldintzak edo izan beharko lituzkeen ezaugarriak aldatzen doaz. Nolanahi ere, eta orokortasunean erortzeko arriskua izan arren, saiatuko naiz gehiengo batek ontzat ematen dituen termino eta ezaugarriak aipatzen.

Gaur egun, gehien onartzen den terminologia “adimen handia” da eta “superdotatua” bezalako adierak baztertzen ari dira, batez ere konnotazio ezkorrak dituztelako.

Noiz esan dezakegu pertsona batek adimen handia duela? Bada, hemen abaniko zabal batekin topatzen garen arren, diotenez, nahikoa izango litzateke esparru batean edo gehiagotan errendimendu maila itzela erakustea. Hau da, pertsona batek arlo batean erakusten duen konpetentziaren maila altua ohiz kanpokoa bada, gaitasun handiko pertsona bat izango litzateke. Gertatzen dena da, normalean, pertsona horiek beste arlo edo esparrutan ere antzeko maila altua erakusten dutela.

Baldintza edo ezaugarri sinple hori, autoreen arabera, konplikatu egiten da eta beste hainbat faktore ere agertzen dira adimen edo gaitasun handiko pertsona bat zer den erabakitzeko garaian. Askotan, inteligentzia koefizientea aipatzen da eta 130 da zenbaki magikoa eta mugarri gisa erabiltzen dutena. Hortik gora izan behar du pertsona batek multzo horretan sartu ahal izateko. Gaur egun, autore askorentzat hori guztia garrantzitsua izanik, ez litzateke nahikoa izango gaitasun handiko pertsona bat identifikatzeko. Diotenez, horretaz gain, beste faktore kualitatiboak ere aintzat hartu behar dira: sormen handia izan beharko luke, errendimendu handia, konpromisoa…

Honek guztiak nire lehen zalantzak sortarazten dizkit. Ez al da askotan gertatzen eskolak duen egitura zurrunak gaitasun handiko ikasleak baztertzen dituela euren sormena eta errendimenduaren kalterako? Ez al da egia eskola gehienetan erabiltzen den metodologia mota honetako ikasleentzat zapuztailea dela? Ez al da egia gaitasun handiak dituzten ikasle askok izugarrizko zailtasunak dituztela beraientzat inongo interesik ez duen eskolara egokitzeko?… Galdera hauek eta beste asko egiten ari nintzela, Ken Robinsonen hitzaldi famatuarekin gogoratu eta sormena hiltzea ez ezik, gaitasun handiko ikasleen zoriontasuna eta hauetako askoren etorkizuna ere zapuzten duela pentsatu dut. Bideoa, ezagutzen ez baduzue, galdu behar ez den horietako bat da. Ingelesez dagoen arren, azpitituluak dauzka hizkuntza ezberdinetan, baita euskaraz (basque) ere.

Ken Robinsonek dio eskolak sormena hiltzen duela

Zer egin? Nola jokatu beharko genuke?

Egia esan, jardunaldi hauetara joateko izena eman nuenean, hauxe zen benetan interesatzen zitzaidana. Alegia, nire eguneroko lanean gai horren aurrean nola jokatu jakin nahi nuen. Eta nire zalantza guztiak argitu ez badira ere, eta, gehienetan bezala, inongo panazearik ez dagoen arren, aurretik nituen ideia batzuk sendotzeko baliagarria suertatu zait eta, batez ere, orain arte ausartu ez naizen urrats batzuk emateko behar nuen adorea eta kemena eskuratzeko balio izan duela aitortu beharra daukat.

Jasotako ideia batzuk:

Gure jokabideak proaktiboa behar du izan eta ez erreaktiboa
Horrenbeste aldarrikatzen den ekitatea ez dela lortuko gaitasun guztien garapenerako aukera ahalbideratzen ez badugu
Adinean soilik oinarritzen den mailakatze sistemarekin hautsi behar dugu
IKT baliabideen erabilera oso lagungarria da aniztasunari hobeto erantzuteko
Gaitasun handiko haurrak, haurrak dira
Gaitasun urriko ikasleek dituzten eskubide eta arreta berdinak behar dituzte
Beste haur guztiekin gertatzen den bezala, euren behar kognitibo, sozial eta afektibo-emozionalak garatu behar ditugu
Konbergenteak direnak oso ikasle “onak” eta errazak ohi dira eta dibergenteak, berriz, oso zailak eta lan handia ematen dute
Pertsona guztiek bezala, haur hauek ere onarpena eta errekonozimendua behar dute
Erronkak jarri behar dizkiegu, bai intelektualak baita emozionalak ere
Frustrazioa onartzen ikasi behar dutenez, gehiegizko babesa saihestu
Berdinen arteko (ez adin berdinekoak soilik) elkarlana sustatu
Betiko metodologia alboratu behar dugu
Metodologia aktiboagoa sustatu behar dugu
Proiektuetan oinarritutako hezkuntza edo egoera-arazoetan oinarritutakoa, adibidez, oso gomendagarriak dira
Ikaskuntza kooperatiboaren printzipioak ezarri beharko genituzke
Talde, ordutegi eta curriculum malguen ezarpena derrigorrezkoa da
Ikaslea bere ikas prozesuaren erantzule bihurtu behar dugu
Errutinak aldatu eta gure sormena erabili behar dugu betikoa ez eskaintzeko
Jorratzen ez diren gaitasunak, nekez bihurtuko dira konpetentziak
…

Ikusten duzuen bezala, gauza gehienak oso logikoak eta maiz entzundakoak dira. Baina zergatik diot niretzat oso baliagarria suertatu zaidala? Bada, duela ez urte asko, batez ere metodologia eta antolaketa aldaketaren beharraz nire lankideekin hitz egiten nuenean, estralurtartzat hartzen ninduten. Oso frustragarria zen, baina mezu horiek orain leku guztietan entzuten ari gara eta orain mezua ez dator aldameneko lankide batengandik, esparru ezberdinetako adituengandik baizik. Horregatik, garai hartan detektatzen nuen ezkortasuna aldatzen hasita dago eta, jada, nire ikastolan irakasle asko hasita gaude aldaketa begi onez ikusten. Antolaketan eman beharreko aldaketen beharraz ere jabetzen hasita daude eta bultzada bat besterik ez zaigu falta eman beharreko urrats kualitatibo hori ematen hasteko.

Horregatik, oso baikor etorri naiz Donostiatik eta konbentzituta nago gaitasun handiko ikasleekin ez ezik, gainontzeko guztiekin ere aldaketa sakonagoak ematen hasiko garela eta hori guztia antolaketan eman beharreko aldaketa garrantzitsu batzuez atonduta. Beldurra alde batera utzi eta ekin diezaiogun aldaketari!!!