Etiketa: curriculuma

Eskola eta gizartea: eskaintzak eskariari erantzuten ez dionean

Aurrekoan Mikelek Google+-en partekatu zituen hiru irudiekin osatuko dut gaurko ekarpena. Oraingo artikulua ederki asko izan zitekeen aurrekoan idatzitakoaren jarraipena, izan ere, hiru argazki hauen bitartez begibistan geratzen da zein den, XXI. mende hasiera honetan, eskolaren eskaintza eta bizitza modernoak dituen benetako eskakizunen arteko aldea. Irudi sinpleak baina mezu potenteak transmititzen dituzten argazkiak dira, bakoitzaren atzean egungo curriculumak dituen hutsuneak garbi geratzen direlarik.

EDUKIAK

Geroz eta garbiago geratzen ari da edukiak konpartimentu isolatuetan antolatzeak ez duela inongo zentzurik. Lehen Hezkuntzan edukiak modu globalizatuan egiteko saiakera desberdinak egin badira ere (Amaraberri metodoa, Txanela proiektua…) Bigarren Hezkuntzan jarraitzen dugu edukien banaketaren ikuskera klasikoarekin. Eta hori, gaurko gizarteak eskatzen duenarengandik ikaragarri urruti dago. Gure lanbidera begiratzea besterik ez daukagu; jakingai batean adituak diren irakasle mintegietan oinarrituta antolatzen dira egungo eskolak. Baina bistan da egun irakaskuntzan ditugun erronkei arrakastaz aurre egiteko, espezialistetan oinarritzen den egitura batetik multidisziplinarrak diren profesionalez eraikitako eskola batera aldatu beharra dagoela, non jakintzagai tradizionaletan bustita dauden irakasle horiek, hizkuntzak behar bezala menperatu behar dituzte (ahoz nahiz idatziz), teknologian trebatuak izan behar dire, pedagogian adituak, psikologiaren eta emozioen esparruan bustiak… eta, garrantzitsuena, taldean lan egiten jakin behar duten. Jakintzagai konkretu batean soilik bustiak diren irakasleek, zaila izango dute bere lekua aurkitzea etorkizunean. Eta hau bizi garen girzatearen ezaugarri propioa da; egokitu dezagun curriculuma bada, egoera berri honetara.

METODOLOGIA

Egungo hezkuntza ereduaren bigarren anakronismoa azaltzen da goiko irudian. Garai batean, goi-mailako ezagutzak jakintzaren tenpluetan bakarrik jasotzen ziren hartan, edukiak buruan izatea balio garrantzitsu bat izan zitekeen eta ziurrenik, lanbide askotan kritikoa izan zitekeen. Gaur egun, informazioa eta ezagutzaren gizartean, horrek bere balioa erabat galdu. Gaurko gizarte aldakorrean, denbora epe laburrean hainbeste aldatzen ari den gizarte honetan, egoera berrietatik arrakastaz irtetea da eskatzen dena. Eta hor, batek dakiena baino garrantzitsuagoa da batek egiten dakiena. Tira, kontu honetan ez daukat gehiago esan beharrik; aspalditik dakigu irakasleok gure lana ezagutza biltegiak sortzea baino ikasle konpetenteak bilatzea dela eta konpetentzia oionarritutako hezkuntza eredu berri honen gakoa arazoen ebazpena dela. Eta horretarako prozesu didaktiko aktiboak garatu behar ditugu gela barruan.

EBALUAZIOA

Goikoarekin lotuta doa azken irudi hau. Metodologia klasikoan, edukiak zenbateraino barneratuta daukaten egiaztatzeko daukagun sistemak ikasle “azkarrak” eta “ez hain azkarrak” bereiztera eramaten gaitu eta horren arabera sailkatzen ditugu “ikasle onak” eta “ikasle txarrak”. Etiketa hori gainean dutela urteak eta urteak egiten dituzte ikasle askok euren ibilbidea ikastolan. Baina lan-mundura irteten direnean jabetzen dira, bai batzuk baita besteak ere, gizartean klixe horiek ez dutelako gehiegirako balio. Adimen mota ugari daudela jabetzen dira eta gizartean adimen desberdi horiei ordurarte eskolan eman ez zaien garrantzia ematen zaiela. Zorte piska bat dutenak euren gaitasun ezkutuak aurkitzera heltzen dira hezkuntza sistema formaletik irteten direnean. Beste batzuk ordea, eskolan jasotako “marka” horrekin egiten dute aurrera euren bizitza guztian. Aurrekoan idatzitako iruzkinean bezala, ikasleak, oilotegi batean ekoizten diren arraultzak bezala sailkatzen ditugu: S, M, L edo XL (gure kasuan GU, NA, O, OO edo BI). Sailkatu baino gehiago, euren indarguneak agerian utzi eta ahuleziak hobetzen ahalegindu beharko ginateke irakasleok, talde homogeneoak bilatzen ahalegindu baino, aniztasunari behar duen garrantzia emanez. Horixe da eta, gaurko gizartearen beste ezaugarri garrantzitsuetako bat.

Ez dakit oraindik Espainiako gobernuak ostiral honetan aurrera eramango dituen erreformek nola eragingo diguten guri. Han hemenka irakurri ditudan iritzien arabera, neurri hauek (ikasle kopurua handitu, lan-orduak igo, lanpostuak jaitsi…) irakaskuntzaren “kalitatea” jaitsi besterik ez dute egingo. Ziurrenik, neurri hauek irakasleen mobilizazioak eragingo dituzte, kalitatezko hezkuntza sistema baten aldeko aldarrikapena lema nagusi bezala hartuta. Mobilizazio hauek guztiz bidezkoak eta beharrezkoak iruditzen zaizkidala esanda, tristuraz aiapatu beharra daukat ere ez dudala horrelako mobilizaziorik ikusi, lan-baldintzak orain izango direnak baina hobeagoak izan direnean, gure hezkuntza sistema anakronikoaren “kalitatea” hobetu behar izan dugunean, bizi garen gizarte modernoak dituen exijentzietara egokituz. Uste dut gure lanbidearekin eta gure ikasleekin zintzoagoak izaten ikasi beharrean gaudela oraindik.

Irudien jatorria: La Pastilla roja

TPACK eredua eta mahaiaren hirugarren hanka

Unibertsitatetik irakaskuntza mundura zuzenean pasa den irakaslea naiz. Hezkuntza ertainean landu beharreko edukien inguruko ezagutza nahikoarekin baina formazio pedagogikorik gabekoa. Eta hori gutxi balitz, XXI. mende hasierako iraultza teknologikoak bilutsik harrapatu zuena.

Unibertsitatean egindako bosturtekoaren ondoren, printzipioz, Bigarren Hezkuntzako irakasle izateko behar nituen ezagutzak (edukiei buruzkoak nagusiki) bermatuta nituela agintzen zuen legeak. Tira, horregatik bakarrik bada ere, zerbaitetarako balio izan zuen Farmazia ikasten pasatutako denbora :). Ezagutza teknologiaren esparruan, ordea, zirkuitu formal tradizionaletatik kanpo, nire kabuz eskuratu behar izan dut gaur egun daukadan ezagutza. IKT dinamizatzaile lanari eskainitako hamarkadaren ondoren “gradu” edo “lizentziatura” titulu ofizialik lortu ez badut ere, nire bizitzako lorpenik handienetako bat bezala sentitzen dut nire barruan. Izan ere, ez da bakarrik zer eta zenbat ikasi dudan, unibertsitatetik irten nintzenean ezagutzen ez nituen nire gaitasun eta balore ezkutu batzuk azaleratzeko ere balio izan du.

Eduki curricularrak kontrolatuta eta baliabide teknologikoak menperatzen nituela ikusirik, ondo prestatua sentitzen nintzen eskola “moderno” batean irakasle lana behar bezala betetzeko, irakasle “on” bat izateko. Gainera, urrats txikiak badira ere, aurrera egiten duzula ikustea, nahikoa izaten da lanean motibatuta sentitzeko. Eta motibatuta sentitzen zarenean, lana barra-barra egiten duzu. Ez dakit lanordu “ofizialetatik” kanpo zenbat zenbat denbora eskaini nizkion web aplikazioak erabiltzen ikasteari, apunteak sarean ipintzeari, ikasleek behar zuten material guztia txukun-txukun antolatuta zintzilikatzeari(sartu bisitari gisa), ohiko ariketak teknologiaren barnizeak ematen duen dizdirarekin jantzita zuzentzeari… Lan asko bai, baina orduan konbentzituta nengoen horixe zela ikasleek behar zutena eta hori eskaintzen ahalegindu nintzen.

Baina ikasleei dena mamurtuta eskainita ere, zerbaitek ez zuen ondo funtzionatzen, zerbaitetan “kale” egiten ari nintzen. Jordi Adell-ek aurrekoan kontatzen zuen modura, ikas-irakaskuntza ulertzeko dauden hiru tipologietatik, ia konturatu gabe 1. tipologiako irakasle bat izatetik (“teachercentric”, eduki transmisio hutsean oinarritutakoa) 2. tipologiakoa izateko ahalegina egiten ari nintzen (“studentcentric”, ikasleei dena “a huevo” jarri eta eurei utzi euren ikaskuntzaren gaineko ardura). Inkontzientekin beharbada, baina urrats hori ematen ari nintzen pentsatuz hori zela ikasleek eskatzen zutena. Gero konturatu naiz nik bezala, beste askok ere bilakaera bera izan dutela, Unibertsitatean barne (interesgarria UPCko irakaslea den Miguel Valero-Garciaren idatzi hau) Badirudi nahiko arrunta dela irakaslerian fase batetik bestera eboluzionatzea. Nire kasuan, hala eta guztiz ere, “sentsazioak” ez ziren onak status berri horretan, zerbaitek huts egiten zuen eta ez nuen oso ondo ulertzen non zegoen gakoa. Zer falta zitzaidan?

Unibertsitatetik gatozen irakasleok (Magisteritzako eskolatik pasa ez garenok) mimetismoz jokatzen dugu klaseak prestatu eta ematerakoan. Ikasketa ertainetan eta unibertsitatean ikasle bezala jaso dugun eredu pedagogiko tradizionala da ezagutzen dugun bakarra. Eta irakasle bezala lanean hasten garenean, inguruan gauzak aldatu ez direla, gure lankideek ohiko patroiarekin lanean jarraitzen dutela egiaztatzen dugunean, lasaitu egiten gara (“tira, dena beti bezala jarraitzen du” pentsatzen dugu) eta horrela irakasle izatea “hori” dela naturaltasunez onartzen dugu. Baina praktika tradizional horrekin, teknologiak ez du gehiegi laguntzen (niri pertsonalki teknologiaren erabilera ikasleentzako motibagarria dela aipatzea argumentu bezala, erridikulua iruditzen zait), gehiago oraindik, batzuetan kaltegarria ere izan daiteke. Eta ni neu horren lekuko izan naiz nire klaseetan.

Edukien iguruko ezagutza eta ezagutza teknologikoa banuen, non zegoen mahaiari falta zitzaion hirugarren hanka? Gakoa hortxe neukan muturraren aurrean baina ez nuen ikusten. Alegia, gela barruko jardun “normala” ez dela hain “normala” konturatzea. Ikas-irakaskuntza eredu tradizionalak porrot egiten duela, belaunaldi berriekin bereziki narbarmena zen ebidentzia. Eta horretan nenbilela izan nuen lehenegoz TPACK ereduaren erreferentzia.

Hortxe zegoen mahaiaren hirugarren hanka, borobil horian. Askotan daukat sentsazioa irakasleoi kosta egiten zaigula errealitate hau onartzea; alegia, ez garela pedagogian adituak, gelan erabiltzen dugun metodologiaz kanpo badirela alternatibak, arlo honetan hutsuneak ditugula onartzea ez dela larriena, larriagoa dela hutsune hauei muzin egitea. Ni, behintzat, erabat berde nago kontu hauetan: ikaskuntza prozesua bera zer den ulertzetik hasita, curriculuma eta bera osatzen duten bost elementuen (helburuak, konpetentziak, edukiak, metodologia eta ebaluazioa) definizio eta ezaugarrietaraino.

– “Buffff, ez da ba asko motibatzen nauen kontua pedagogiaren rollo hori” – pentsatu nuen hasieran. Izan ere, horixe da askok dugun pertzepzioa pedagogia hitza entzuten dugun bakoitzean. Uste dut pedagogian aditu askok gehiegi teorizatu dutela ikas-irakaskuntza prozesuaren inguruan, ikaste prozesuari kutsu zientifikoegia ematen ahalegindu dira, izen potoloegiak erabili dituzte gauza sinple asko esplikatzeko, artifizialki konplikatu dute berez azkoz ere sinpleagoa izan beharko lukeen zerbait. Hain “maila altuko” pedagogiak, profesional asko uxatzea besterik ez du lortu.

Kaxkagorra naiz izatez. Teknologiaren unibertsoa ere konplikatua kontsideratu izan da betidanik eta gerora egiaztatu dut gauzak beste modu batera direla. Bada konbentzituta nago ere pedagogia kontuak lehen inpresioan ematen dutena baina samurragoak izan daitezkeela. Adell-ek aipatzen duen 3. ikaskuntza tipologian murgildu nahi badut (“learningcentric”), derrigorrezkoa dudala hankamotz daukadan alderdi honetan aurrera egitea. Azken hilabeteotan horretan nabil. Nire PLEa behar berrietara egokitu nuen eta denbora bat pasa dut informazio iturri berriak kontsultatzen.

OFFTOPIC: PLEari “L”-a kendu beharko litzaioke, izan ere informazio eta komunikazio kanalak irekitzea bakarrik ez du derrigorrez ikaskuntzarik ekartzen. Benetako ikaskuntza baliabide horiek praktikan jartzetik dator. Asko dira hitzaldiak soilik emateko PLEak sortzen dituztenak eta sekulan praktikan jarri ez dutenak ahotik botatzen duten kontuetako asko; loritoak bezala hitz egiten dutelako nabaritzen zaie, sarean irakurtzen dituzten koletilla guztiak bata bestearen atzetik botatzen dituzte. Baina, tira, hori beste baterako gaia da.

Bi urte dauzkat aurretik gutxienez, handik eta hemendik irakurritakoa praktikan jartzeko, hanka-sartzeetatik ikasteko, muturrekoren bat edo beste ere jasotzeko. Baina baita ere, zergatik ez, ondo egindako lanak ematen duen harrotasunaz gozatzeko, ikasten ari naizela egiaztatzeak ematen duen satisfazioaz disfrutatzeko, konfiantza hartzen joateko. Ez nago bakarrik gainera, inguruko lankideekin elkarlanean arituko naiz eta lortutako ondorioak guztion artean partekatuko ditugu, duela zazpi urte, blog honekin hasi gineneko izpirituari berriro helduz. Hiruzpalau urteren bueltan ikusiko dugu noraino heldu garen, mahaiaren hirugarren hanka hau sendotzea lortzen badugu, ea oraingo sentsazio baino hobeagoekin aurkitzen garen orduan. Ikusiko dugu.

Ah, eta mahaiaren laugarren hanka zein den jakin nahi baduzue, galdetu iezaiezue nire iazko batxiko ikasleei. Beraiek badakite zertaz ari naizen ;-p

Eranskinak:

TPACK ereduaren inguruan informazio ugari topa dezakezue sarean bilaketa sinple bat eginez. Garai batean eduki guztia wiki batean zintzilikatuta zegoen baina badirudi wiki hori alde batera utzi eta webgune berri batera pasa dutela eduki guztia.

Gune Ofiziala: TPACK – TECHNOLOGICAL PEDAGOGICAL AND CONTENT KNOWLEDGE

Niri oso argigarria egin zitzaidan Jordi Adell-en azalpen hau:

Azkenik, duela egun gutxi Ramiro Aduvirik ekoiztutako aurkezpen hau oso interesgarria egin zitzaidan:

TPACK y Creatividad

Duela bi urte Slideshareko gogokoetan gorde nuen autore beraren beste aurkezpen hau ere interesgarria izan daiteke:

Introduccion modelo tpack

Baliagarria izango zaizuelakoan.

Gehiago konpetentzia digitalaren inguruan

Jakintza Ikastolaren Hezkuntza Proiektuaren berritze prozesuarekin hasi gara aurten. Ikastola proiektuari zuzenean lotuta doaz gure Curriculum Proiektua baita Gestio/Antolaketa Proiektua ere.

Urte batzuk pasa dira gure Hezkuntza Proiektua diseinatu genuenetik eta bitarte horretan aldaketa ugari gertatu dira, bai curriculumean baita antolaketa mailan ere. Hauek guztiak bildu eta sakondu beharko ditugu ekoiztuko dugun dokumentu berrian.

Curriculum proiektu berriaren garapenean garbi dago gure erreferentzi nagusietako bat Euskal Curriculuma izango dela. Beti esan dut Euskal Curriculuma dokumentu aurrerakoia izan zela aurkeztu zen unean (eta oraindik horrela da puntu askotan). Nire ustez hainbat alderdietan, halere, behar ditu eguneratze batzuk. Horietako bat izan daiteke Irakaskuntzarako eta Komunikaziorako Teknologiena eta zehazkiago, Konpetentzia Digitalarena. Eguneratze horiek datozen bitartean, handik eta hemendik topatzen dudan informazioa jaso, antolatu eta nire apuntetxoak sortzen ari naiz, gure ikastolako curriculum proiektu propioan txertatzeko helburuarekin.

Duela hilabete batzuk blog honetan bertan argitaratu nuen nire iritziz zer den konpetentzia digitalaren inguruan ulertu behar duguna. Ekarpen honetan konpetentzia digitalaren ikuspegi osagarri biak aurkezten nituen: alde batetik, konpetentzia digitalaren dimentsio edo azpikonpetentzia bakoitzari lotutako helburuen zerrenda eta, bestetik, konpetentzia digitala alfabetizazio multimediala bezala ulertuta.

Bada gaurkoan, bi ideia horiekin jarraituz, ekarpen berriekin nator. Hasteko, La Lagunako Unibertsitateko Manuel Arearen bideo bat ipintzen dizuet azpian. Bideoan, Manuel Areak gaurko eskola ereduaren jatorriaz hitz egiten du hasieran (gizarte industrialean sortutako eredu zaharkitua). Boriz Mir-ek planteatzen dituen bost dimentsio horien ordez, Manuel Areak lau bakarrik planteatzen ditu (beste leku batzuetan ere horrela egiten dute). Amaitzeko konpetentzia digitala lantzeko hainbat ideia edo proposamen botatzen ditu. Hauxe da niretzat bere aurkezpenaren zatirik kaxkarrena. Ez dut esan nahi blog, wiki… edo Web2.0-ren garaiko baliabide digitalek zaharkituta geratu direnik, ezta gutxiagorik ere. Nire iritziz tresna baino gehiago proposatzen dituen erabilerak edo jarduerak daude zaharkituta eta faltan botatzen ditut, adibidez, teknologia mugikorrari lotutako proposamenak.

Manuel Arearen aurkezpenaren lehenengo zatiak duela urte luze bat ikastolako gurasoei Mikelek eta biok eskaini genien aurkezpena ekarri dit gogora. Orduan ere gure ikastolako gurasoei antzeko kontuak aipatu genizkien:

Belaunaldi digitalaren hezkuntza

Aurkezpen horren amaieran eskola eredua aldatzeko lau eragite-ardatz proposatzen genituen:

  • Alderdi metodologikoaren aldaketa beharrezkoa ikusten genuen (“Jakitearen logikatik egitearen logikara pasatu”)
  • Ikaslean oinarritutako hezkuntza eredu baten garapena beharrezkoa zela uste genuen (“Ikaslea bere ikaskuntza prozesuaren jabe bihurtu”)
  • Gestio/antolaketaren aldaketa bultzatu behar genuela intuitzen genuen (“Ikastolako aldaketaren kudeaketarekin hasi”)
  • Konpetentzia digitalaren garapenari garrantzia berezia eman behar geniola iruditzen zitzaigun (“Digitalki alfabetatuak diren hiritarrak sortu”)

Gaur bertan irakurri dut beti interesgarriak diren Guida Al-lés-en azkeneko ekarpena. Eskola hobe baten bila nondik hasi behar dugun planteatzen du berak. Tira, positiboki harrituta geratu naiz ikusi dudanean berak aipatzen dituen autore desberdinen proposamenak, gutxi gorabehera goran aipatutako lau ardatz horien inguruan doazela. Gauza batzuk moldatu beharrean gaudela garbi dago baina uste dut orduan egindako hausnarketa baliagarria dela oraindik eta, nola edo hala. garatuko dugun IHP berrian jaso beharko ditugu.

Konpetentzia digitalaren gaira bueltatuz, otsaileko artikuluan azaltzen nituen bi alderdi horiek oso modu garbian islatuta ikusi ditut gaur Fernando Santamariak ekoiztu dituen bi mapa kontzeptual interesgarrietan. Bi mapa horien arteko lotura garbia da: “La competencia digital se adquiere mediante la alfabetización mediática”. Hortxe dago kontua. Uste dut, bi mapa kontzeptual hauekin, konpetentzia digitalaren inguruan jakin beharreko guztiak modu garbi eta txukunean jasota geratzen dela.

Competencia Digital

Alfabetización Mediática

EGUNERAKETA 2011-10-25, 21:18: Duela lau hilabete Futurelab-ek konpetentzia digitalaren inguruan argitaratutako bi txostenen berri ematen nuen nire “beste” koaderno digitalean. Bada oraintxe irakurri dut El Camarote blogak argitaratu berri duen azken artikuluan, bi dokumentu horietatik lehena erdara itzultzen ari direla. Ikusi dudanagatik ia amaituta dago itzulpena. Benetan txosten interesgarria da, konpetentzia digitalaz zer ulertzen den azaltzeaz gain adibide praktiko ugari proposatzen baititu. Ingelesezko bertsioa ez bazenuten irakurri bere garaian, orain aukera paregabea daukazue erdarazko bertsioa irakurtzeko. Merezi du, benetan.

Curriculuma, benetako ikaskuntza prozesuen kortsea ote da?

Benetan beharrezkoak dira gelako programazioak? Zenbateraino laguntzen du curriculum baten zehaztapenak gure ikasleen ikaskuntza prozesua benetakoa (autentikoa) eta esanguratsua izaten? Ikaskuntzaren sistematizazioa, ikaskuntza prozesua hain gauza konplexua izanik, benetan onuragarria da gure ikasleen ibilbide akademikoarentzat?

Galdera hauen eta antzekoen inguruan gabiltza bueltaka azkenaldian Mikel eta biok. Blog hau aspalditik jarraitzen baduzue pentsatuko duzue gutxi gorabehera biok antzeko iritzia daukagula gai hauei buruz. Uhmmmm, harritzeko bada ere, ez da guztiz horrela 😉 Tira, ez ditugu iritzi erabat kontrajarriak, ez ditugu muturretako ideiak defendatzen, esan daiteke gai hauen inguruan daukagun ikuspegi orokorra nahiko antzekoa dela baina hainbat puntutan iritzi kontrajarriak ditugu.

Aurrekoan aipatzen nuen bezala, denboralditxo bat daramat ikastolako irakasleentzat lagungarria izan daitekeen material bat prestatzen. Egia esanda, curriculumaren zehaztapen maila desberdinak eta hauen ezaugarriak, gelako programazioak eta sekuentzia didaktikoak nire lanbidearen alderdi astun, aspergarri eta, kasu gehienetan, denbora galerari lotutako zereginekin erlazionatu izan ditut. Halaxe da. Baina hori esanda, egia da ere, ikasleek nire ikastolan egingo duten bidai akademiko luzean, bidai horren iparra markatuko duen gida edo dokumentazio minimo bat beharrezkoa dela, iparra adierazteaz gain, bidaiari koherentzia eta zentzua ematen lagunduko diona. Dokumentazio horren ardatza gure ICPa izan behar duela uste dut eta irakasleok zehaztuko ditugun sekuentziak ardatz nagusi horren itzalean egon beharko direla uste dut. Garrantzizkotzat jotzen dut gure ICPa gurea izatea, ez izatea kanpotik eginda datorkigun “totxo” ulergaitz eta erabiltezin baten kopia&pega zuzen bat. Zerbait praktikoa izan behar du, irakasleentzat benetako tresna izango dena, erabilgarria eta denbora aurrezten lagunduko diona.

Tira, honaino uste dut Mikel eta biok nahiko ados gaudela. Kontua da, zenbateko zorroztasunez diseinatu behar dugun curriculuma eta aplikatu behar dugun gero, gelara sartzen garenean. Mikelek askotan aipatzen didan moduan berak planifikazio gutxiago eta akzio gehiago nahi du; ebaluatu, ebaluatu eta ebaluatu baina gero benetako ebaluazio prozesu batek eskatzen dituen hobekuntzak ikasleekin gela barruan eraman ez; inora eramaten ez duen burokrazia lana alde batera utzi eta benetan irakasleok egin behar dugun lanari gure arreta, energia eta denbora eskaintzea. Horrela zioen berak aurrekoan idatzi zuen bidalketa interesgarri honetan:

Horregatik, gainontzekoa (metodologia, baliabideak…) akzesorioa egin zaio. Berarentzat nahikoa izan da bere ikas prozesuaren jabea dela eta prozesu horretan “lagun” batzuk aldamenean izango dituela sentitzea. Eta horixe da hemen, gure hezkuntza sisteman, inoiz sentitu ez duena.

Horregatik, kezka bat datorkit burura; gure artean, bukaezinak diren gogoeta “sasipedagogikoetan” sartuta gabiltzan bitartean, gure ikasleek eskatzen digutena beste zerbait da. Sinpleagoa eta egingarriagoa.

Zertarako konplikatu horrenbeste? Zergatik horrenbeste eztabaida gure artean? Zergatik ez dugu entzuten ikasleen ahotsa?

Mikelen artikulua Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Berriztatzeko Zuzendari ohiari “redukzionista baino redukzionistagoa” iruditu bazitzaion ere (ondo daki, berak bai, zer den hori; entzutea besterik ez dago zenbat topiko tipiko erabili zituen sakontasun gehiago eskatzen zuen egoera baten aurrean), niri zer pentsatua eman zidan, irakaslea naizelako, alde batetik, eta fisikako irakaslea naizelako bestetik.

Gaur bertan Jordi Adellen artikulu berri bikain bat irakurtzerakoan (denbora luze batean bloga bakarrik utzi ondoren badirudi berriro hasi dela gogotsu, artikulu interesgarriak argitaratzen), berriro etorri zaizkit Mikelena irakurri ondoren izandako ideiak. Aro digitalerako diseinatutako sekuentzien ebaluazioari buruz idatzi du Adellek, konkretuki jarduera mota hauen ebaluazioa burutzeko matrize baten berri eman du. Honen inguruan luze eta sakon aritu ondoren, horrela amaitzen du bere artikulua:

Lo que si estoy seguro es que este debate es necesario: debemos hablar más sobre didáctica en la era de la información porque aquí está la clave de todo el invento. No se si las taxonomías son el camino adecuado. Por mi formación y mis maestros, me “crié” anti-taxonómico y anti-objetivos operativos expresados en términos de conducta (Pepe Gimeno fue mi maestro 🙂 ). Me dan miedo los estándares, y la ultra-programación rígida de actividades, porque en manos de los tontos uniformizan el aprendizaje, definiendo qué debe saber y saber hacer todo alumno en todo momento hasta el detalle más nimio, algo que es antinatural (ayer en Manresa, en la tercera jornada Espurna, me decía un amigo “¿Por qué tengo que esperar al año que viene para explicar los terremotos cuando mis alumnos quieren comprender ahora qué ha ocurrido en Japón y por qué?”).

Azken paragrafo hori irakurri ondoren galdera desberdinak etorri zaizkit burura: Zegatik dira beharrezkoak estandarrak edo helburu didaktikoak? Ez ote dira hauek, azken finean, ikaskuntzaren uniformizazioaren eragile nagusienak? Zenbateraino da beharrezkoa edukien mailakatze bat? Zergatik ezin dugu aurrera eraman ikasleek bizi duten uneko errealitatearen inguruan diseinatutako ikaskuntza prozesu bat?

Ez da Adell bakarra Mikelek botatako ideiekin bat egiten duena. Duela aste batzuk niretzat beste erreferente bat den Anibal De La Torrek, artikulu mamitsu baten amaieran, horrelako zerbait zioen:

Es verdad que el proceso educativo de una persona es extremadamente complejo y no debería dejarse en manos del azar, pero “el acto educativo” en sí, en un momento y lugar determinado es algo muy sencillo y personal que no deberíamos complicar más de lo preciso.

Mikel, Jordi eta Anibalen hitzen kontra egiteko argudiorik ez daukat, nire esperientzia profesionalean izandako bizipen askorekin bat egiten dutelako. Baina bestetik, ezin dut burutik kendu, oinarrizko planifikazio bat, oinarrizko helburuen zehaztapen minimo bat, oinarrizko eragite ardatzak definitzea… beharrezkoak direla. Gehiegi konplikatzen al gara curriculumaren diseinu eta gelako programazioekin? Noraino dira lagungarriak gure lanbidean (Mikelek dioen moduan “Irakasleak irakasten saiatzen gara”)? Zer leku daukagu ikastolan inprobisaziorako, curriculumak askotan suposatzen duen kortsetik askatzeko? Non dago oreka beharrezkoa den planifikazio eta irakaskuntza prozesuek suposatzen duten akzioaren artean?

Norbaitek pistarik eman dezake?

Oinarrizko konpetentziak: lau ideia, lau lamina

Oinarrizko konpetentziaz ari garenean teorizaziora joateko joera handia izaten dugu askotan (“filosofia” gehiegi, “txapa” gehiegi nire ikastolako irakasle askoren iritziz). Niretzat pedagogiaz eta filosofiaz hitz egitea beharrezkoa da; eskola publikoaren sarean murgiltzeari uko egin eta ikastolen bidetik jarraitzea erabaki genuenean, adibidez, arrazoi pedagogiko, filosofiko eta sozialak ipini ziren mahai gainean. Baina egia da ere, irakasle askok egunerokotasunean erabilgarriak diren planteamendu praktikoak eskatzen dituztela.

Hezkuntza ereduaren aldaketa sakon baten aurrean geundela jakin genuenetik asko dira teorizatzen pasa ditugun orduak, kontzeptu eta definizioen inguruan bueltaka egin dugun denbora. Aurrekoan esaten nuen bezala, irakasleok akziora pasa nahi dugu baina bidea egiten lagunduko diguten bitarteko sinple eta praktikoak behar ditugu. Gaurkoan horrelako zerbaitekin nator.

Konpetentzien kontzeptualizazio operatiboa

Konpetentzia bakoitzarentzat, atazaren deskribapenetik amaierako soluziorarte jarraitu behar dugun prozesuaren fluxua adierazten da lamina honetan, ataza, baliabide eta prozesuen definizio sinple baten laguntzarekin. Prozesu honen diseinua, hasiera batean behintzat, ez zait iruditzen oso arrotza egiten zaigunik irakasleoi. Dena den, egia da, baita ere, definitu beharko genituzkeen atazen konplexutasuna areagotzen doala ikasketa mailetan aurrerantz egiten dugun heinean. Kontzeptu eta prozedura xumeagoak jokoan ipini behar diren arazo-egoeretan, atazak zehaztea errazagoa izaten da. Gainera, eta nire iritzi pertsonala da hau, bigarren hezkuntzako irakasleok ohitura gutxiago daukagula horrelako planteamenduei heltzerakoan. Beraz, burua astintzea tokatuko zaigu gehienetan eta kasu askotan, hainbat eduki alde batera uztea ere tokatuko zaigu.

Egin klik irudian handiagoa ikusteko

Curriculumeko elementuen arteko erlazioa

Fluxu diagrama honetan modu sinplean laburbiltzen da sekuentzi didaktikoaren oinarrizko diseinua. Helburuak, edukiak, oinarri metodologikoak eta ebaluazioa. Dagoeneko ohituta gaude hauetara, bai. Lan astuna izaten da, pisutxua, burokrazia kontuekin nahasten duguna askotan eta oso gustukoa izaten ez duguna askotan, baina ezinbestekoa dena. Niretzat atal garrantzitsuegia da argitaletxeen esku uzteko. Hemen ere, uste dut bigarren hezkuntzako irakasleok “mea culpa” txiki bat egin beharrean gaudela. Garaia da DBHn erabiltzen ditugun testu liburuak (edo bestelako edukiontzi prefabrikatuak, digitalak barne) benetan direna bezala kontsideratzeko (ezin dira izan gure curriculumaren ardatz nagusia, bitartekoak besterik ez dira) eta abian ipintzea sekuentzia didaktiko praktiko eta erakargarri berriak. Hori ere gure lana da eta.

Egizu klik irudiaren gainean handiagoa ikusteko

Ariketa, Jarduera eta Atazaren arteko harremana

Lamina honetan oso garbi azaltzen da hiruen arteko harremana, adibide konkretu baten laguntzaz. Arazo-egoerei soluzioa emateko prozesuak, normalean, ez ditu saio lektibo gehiegi eskatzen. Normalean, atazak aurrera eramaten dira unitatearen amaieran diseinatzen den proiektu nagusi baten mesedean. Alegia, ikasleak burutuko duen azken proiektuan aurretik jaso dituen konpetentziak transferitzeko gai ote den egiaztatzen da (oker banabil, mesedez, zuzendu). Goi Mailako ikasketetan asko erabiltzen da Proiektuetan Oinarritutako Ikaskuntza (PBL ingelesez) eredua. Eredu honetan, atazak bitarteko “hitoak” edo etapak izaten dira.

Egizu klik argazkian handiagoa ikusteko

Adimenari lotutako prozesu kognitiboak

Helburuen lorpenean ikasleek jokoan jarri behar dituzten prozesu kognitiboak zeintzuk izango diren zehaztea ere gure lana da. Ikasleek garatuko dituzten prozesu kognitiboak geroz eta maila altuagokoak izan (azpiko grafikoan, goitik behera), are eta esanguratsuagoa izango da ikaskuntza. Prozesu hauek Bloom-en Taxonomiaren arabera sailkatzen dira. Sailkapen honen jatorria 50. hamarkadan kokatzen da eta ia 50 urte beranduago, 2000. urtean hain zuzen ere, berriz aztertua izan zen eta aldaketa batzuk egin zitzaizkion. Denboran gertuago, IKTek suposatu duten iraultzaren ondorioz, taxonomia honek bigarren egokitzapen bat ere izan du. Azpiko laminan adimenari lotutako gaitasun desberdinen zerrenda ikusiko duzue; ezker zutabean ohiko taxonomian agertzen diren akzioen adibide batzuk eskaintzen dira. Eskuinekoan aro digitalerako definitu diren akzio berrien adibideak ipini ditut. Helburuak definitzerakoan garrantzitsua izango da azken hauek ere kontutan izatea, batez ere, konpetentzia digitalaren garapena bilatu nahi badugu sekuentziak diseinatzerakoan.

Egizu klik argazkian handiagoa ikusi nahi baduzu

Nire ustez, irakasleok sekuentzien diseinuan bete-betean sartzeko bakarrik faltako litzateke helburuak zehazteko jarraibide batzuk eta ebaluazioaren inguruko ideia pare bat garatzea. Hori agian aurrerago etorriko da, ikusiko dugu.

Lamina guztiak pdf batean ipini ditut eta Slideshare-ra igo ditut. Azpian daukazue aurkezpena eta bertara joanda, handik jaitsi ahal izango dituzue lau fitxak:

Iturria: Cuatro diapositivas clave de las CCBB