Mikel Etxarri – IKTeroak

Testuliburuen zama

Milgram esperimentua Stanley Milgram psikologoak burutu zuen 1963 urtean, diziplina eta obedientzia mekanismoak aztertzeko. Bertan, aurrez aukeratutako lagun batzuei irakasle rola egin eta ezkutuko ikasle bati galderak egin behar zizkioten eta gaizki erantzunez gero, deskarga elektriko bat eragin, gero eta handiagoa, harik eta zuzen erantzun arte. Ikaslea esperimentatzailearekin ados jarrita zegoen aurretik erantzunak gaizki emateko eta deskarga elektrikoak ez zituen benetan jasotzen. Erantzunak gaizki ematearekin batera, deskargak eragitean, oinazea adierazten zuten gezurrezko garrasiak entzuten zituen irakasleak. Garrasiak gero eta latzagoak izan arren, ikertzaileak gero eta deskarga handiagoak egiteko adierazten zion irakasleari. Aurretiko hipotesi moduan, irakasle gehienek gizalegez ikertzailearen aginduak ukatu eta deskargak bertan behera utziko zituztela uste bazen ere, portzentaje altu batek ustezko deskarga biziak eta mingarriak egiten jarraitu zuen, obedientziaren indarra agerian utziz.

Jarraian, esperimentuaren bideo bat:

Antzeko esperimentu bat burutu zen 2009an egungo telebistak duen boterea aztertzeko eta pertsonak noraino iristeko gai garen, guretzat nahikoa botere duen pertsona baten aginduak betetzerako orduan. Horra hor “Heriotzaren jokoa” dokumentalaren bideoa.

Eta honek hezkuntzarekin eta testuliburuekin zer lotura du?

Milgram-ek eginiko esperimentutik honako ondorioa atera zuen: “Gizabanakoa, ustezko botere irudia duen pertsona batek aginduak emanez gero, izugarrizko ankerkeriak burutzeko gai da“.

Bada, hezkuntzan dihardugunok ere ustezko “autoritatea” duten aditu batzuekiko obedientzia itsua erakusten dugu eta proposatzen digutena gure ikasleen garapenerako eta etorkizunerako kaltegarria izan daitekeela jakin arren, hortxe segitzen dugu men egiten esaneko ardi baten gisan. Testuliburuen inguruko kritikaren bat egiten ausartzen denak gisa honetako erantzunak maiz entzun behar izaten du: “nor zara zu aditu horien lana zalantzan jartzeko?”, “testuliburu horien atzean eskarmentu handiko pertsonen lan eskerga dago eta oso ondo planifikatuta daude”, “guretzat ezinezkoa da kalitate bertsuko proposamenak ekoiztea”… Egoera horietan, arestian ikusitako esperimentuetan gertatzen den bezala, irakasleok isildu egiten gara eta “autoritateak” esandakoa betetzera mugatzen gara.

Baina testuliburuetan oinarritutako eredua ikasleentzat kaltegarria izan ez ezik, irakasleontzat eta, oro har, irakaskuntza-ikaskuntza prozesuarentzat oso kaltegarria da.

Aiora Iturmendik artikulu honetan oso ondo adierazten duen bezala, testuliburuetan oinarritutako ereduek egundoko kaltea sortarazten dute hezkuntzaren esparru ezberdinetan.

Euskal Herriko ikastetxe gehienetan eta irakasgai gehienetan testuliburuek dute nagusitasuna, ikaste-irakaste prozesuan gehien erabiltzen den baliabide pedagogikoa da, horrek dakartzan ondorio negatibo guztiekin. Lehenik eta behin, kontuan hartu behar dugu testuliburu bat argitaratzeko, saltzeko edo irakaskuntzan erabiltzeko, administrazioaren baimena behar dela. Alegia, filtroa pasatu beharra dago, subjektiboa den eta talde politiko hegemonikoek jarri duten filtroa. Beraz, testuliburuak tresna politiko gisa ulertu behar ditugu, horien erabilerarekin ezagutza eta balio jakin batzuk ezagutza arrunt eta unibertsal bezala planteatu eta irakasten baitira. Edukien aukeraketak, adierazteko erak, kalitateak eta esanahiak izaki baten mundu-ikuskeran eragina duten faktoreak dira; faktore horiek mugatuko dute izaki horren mundua, hau da, nola ikusiko eta nola sentituko duen errealitate hori. Testuliburuetan eduki batzuk agertuz eta beste batzuk aipatu gabe utziz, ideologia transmititzen da; iragana ezagutzen da, orainaldi «bat» komunikatzen da eta etorkizunerako esperantza eraikitzen. Eta, horretarako, beste errealitateak desitxuratu behar dira hainbat estrategia baliatuz.

(…)Euskal Herrian, hezkuntza euskaldun eta askatzailea praktikan gauzatzeko helburuaz, esperientzia pedagogiko aberatsak garatu dira, baina kapital pedagogiko hori kinka larrian dago. Denboraren eta, gehienbat, inertziaren poderioz, aipatu esperientzia horiek guztiak zimelduz joan dira, euskal pedagogi jarduera pobretzen joan da, hezkuntza prozesu osoa testuliburu bakar bat lantzera murriztuz. Baina irakasleriaren aldetik izandako utzikeria izan dela esan al daiteke? Izan ere, langileriaren lana kontrolatzeko era erraza da testuliburuak erabiltzea. Testuliburuak eredu estandar batera egokitzen diren neurrian, ikasleen lan-prozedurak estandarizatzeaz gain, irakasleen lan-prozedurak ere estandarizatzen dira. Horrek guztiak dakarren deskualifikazio profesional eta laborala aipatzea ahaztu gabe. Testuliburuen erabilpen nagusiak langileria espezializatuaren beharrizana gutxitzen du: ikasgeletan irakasleak irakasten du testuan datorrena. Espezializazio handiagorik ez da behar lan hori burutzeko. Beraz, argi geratzen da testuliburuen gehiegizko erabilerak irakasleengan sortzen dituen kalteak.

Immobilismo didaktikoa agerian uzteko, hezkuntza munduan oso ohikoa den esaera bat entzuten da maiz: “XIX. mendeko metodologiak erabiliz, XX. mendeko irakasleak ari dira XXI. mendeko ikasleak irakasten”. Oro har, oso gutxi aldatu dira testuingurua, protagonisten eginkizunak eta irakaskuntza-ikaskuntza prozesua. Hitz egiten duen irakaslearekin eta entzuten duen ikasleekin segitzen dugu; arbela, aurrera begira jarritako ikasleen mahaiak, “ireki ezazue liburua 26. orrialdean” dioen irakaslearen agindua eta men egiten duten ikasleak nagusi dira oraindik ere. Jakina, koloredun marrazkiz beteriko eta prozesuaren erdigunea hartzen duten liburu dotore horiek zerikusirik ez dute ikasleen errealitatearekin eta harresi iraganezina bilakatzen dira ikasle eta irakasleen artean edo, beste era batean esanda, ikasleen eta gizartearen errealitatearen artean.

Hortxe dugu berriro, “egia” erakusten duen, ikasturte jakin batean ikasi beharrekoa agintzen duen eta garrantzitsua dena bereizten duen liburu orojakilea.

Egia da, kasu gehienetan, testuliburuak jarraitzen du gelen denborak markatzen eta irakasle askoren babeslekua bilakatu dira. Egungo elite ekonomiko-politikoei eta Wert Ministroari, “esfortzuaren kulturaren” izenean, horrenbeste gustatzen zaizkien ikasle pasibo eta akritikoen harrobi bikaina, zalantzarik gabe.

Dena den, gustatu ala ez gustatu, gizartea aldatu da eta, batez ere, ezagutzara iristeko era. Orain dela 15-20 urtekoarekin alderatuz, ezagutzak eskuratzeko, zabaltzeko, partekatzeko, argitaratzeko… erak goitik behera aldatu diren arren, eskolak burbuila analogikoa izaten jarraitzen du. Eskola 2.0, arbela digitalak, ordenagailuak ikasle bakoitzarentzat… bezalako ekimenak edo baliabideak eskoletara iristen ari diren arren, funtsean, lehenago egiten zutenaren berdina egiten jarraitzen dute.

Teknologiaren presentzia nonahikoa da gazteen artean eta presentzia hori adin eta esparru gehiagotara erritmo zorabiagarrian hedatzen ari da. Baina zer gertatzen da gazte horiek eskolan sartzen direnean? Norabide bakarreko ezagutzaren edukiontziak diren testu liburuak ireki behar izaten dituzte eta “oso garrantzitsuak” diren definizioak, datuak eta abar buruz ikasi beharko dituzte egun batzuk geroago egingo zaien kontrolean edo azterketan “oka egiteko”.

Zer gertatzen ari da? Lehendabizi, ia beti bezala, hezkuntzan dihardugun profesionalon iritziak eta ikas inguruneak aintzat hartu gabe, politikoek erreforma despotikoak aurrera eramaten dituztela. LOMCE legea horren adibide paregabea da. Gizarte eredu baztertzaile eta klasista indartu eta hotsandiko zifrak prestatzea hurrengo hauteskunde “merkatuan” aurkezteko da garrantzia duen bakarra.

Baina hori ez da guztia. Ikastetxeen eta errealitatearen artean dagoen deskonexioa ere azpimarragarria da. Kasualitatez, egungo gazteek deskonektatuta pasatzen duten denboraren zatirik handiena eskolan pasatzen dute, nahiz eta Internetek hezkuntzarako eskaintzen dituen aukerak izugarriak izan. Zenbat ikastetxek baztertu dituzte antzinako testuliburuak eta teknologietan, partaidetzan eta benetako proiektuen ekoizpenean oinarritutako hezkuntza baten aldeko apustua egin dute?

Bestalde, oraindik ere, hezkuntza mundua aurreiritziz beteriko mundua da non teknologia distrazio bide bezala identifikatzen den eta ez hezkuntza bide gisa. Hori guztia osatzeko, argitaletxeen interes ekonomikoa batzen da. Azken hauek, era batean edo bestean, ikastetxeak eta irakasleak testuliburuen erabileraren onuraz konbentzitzen saiatzen dira. Ikastetxe publikoei ematen dizkieten “pizgarriak” eta hitzartutako ikastetxe gehienetan ematen den derrigorrezkotasuna aspalditik aski ezagunak eta onartuak dira.

Nolanahi ere, immobilismoa ez da agerian gelditzen testuliburuetan oinarritutako ereduetan soilik. Hamaika adibide dugu non irakasleek testu liburuak kendu dituzten eta beste baliabideak (digitalak zein analogikoak) erabiltzen hasi diren, lehenago egiten zituzten gauzak errepikatzeko. Zalantzarik gabe, testuliburu digitalak dira argitaletxeek orain ezarri nahi dituztenak negozio ereduari eusteko eta “berrikuntza” hitz magikoaren izenean betikoarekin jarraitzeko. Okerrena, hezkuntza arduradun eta irakasle askok hori sinesten dutela eta sinesten ez dugunoi nagusikeria leporatzen digutela “adituen” lana zalantzan jartzeagatik.

Testuliburuen negozioa

Testuliburuen salmenta Espainiako Estatuan sekulako negozioa bilakatu da. ANELE (Asociación Nacional de Editores de Libros) da argitaletxe gehienak biltzen dituen elkartea eta, euren PDF honetan emandako datuen arabera, iazko fakturazioa (paperezko euskarrian gehi euskarri digitalean argitaratutako testuliburuen salmenta) 825 miloi Eurotik oso gertu egon zen, hau da, argitaletxe horien salmenta guztien % 28a baino gehiago. Ikusten denez, testuliburuen negozioa ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.

Datu hori kontuan hartuta, ulertzekoa da argitaletxeek erakusten duten interes eskasa edo nulua proposamen ausartagoak, irekiagoak eta gure XXI. mendeko ikasleen beharretara egokituagoak plazaratzeko. Jordi Adell-ek orain dela hiru urte idatzitako mezu honetan eginiko kritika interesgarri honek agerian uzten du sektore honek bere bizi-iraupenaren mesedean lan egiten duela eta ez irakaskuntza-ikaskuntza prozesuaren protagonistak diren ikasleen eta irakasleen mesedean. Ederki asko dakite norabide okerra daramatela, baina negozioak horrelako etekinak ematen jarraitzen duen bitartean, garbi dago ez dutela aurrerapauso garrantzitsurik emango.

Horregatik, betiko testuliburuak digitalizatu dituzte non animazio, bideo eta ariketa batzuk gehitu dituzten. Hau da, betiko testuliburuaren egitura eta izaera itxia mantenduz, makillaje txiki bat egin dute eta munduko iraultzarik handiena egin izan balute aurkezten digute. Okerrena, hezkuntza munduko profesional asko liluratzea lortzen dutela.

Baina argitaletxeak ez dira “marketin” txatxu horretan gelditzen, ez horixe! Botere publiko batzuk eduki libreak garatzeko apustua egin duten kasutan, “pirateriaren konplitzetzat” jo dituzte eta moral falta leporatu die argitaletxeen lobbyak. Aurpegi latza behar da horrelakoak esteko denok dakigunean beraiek direla hezkuntzarekin era lotsagarri batean eta familien inpotentziaren aurrean negozio basatia egiten ari direnak.

Nor dago testuliburuen negozioaren atzean?

Norengana doa negozio honek mugitzen duen dirutza? Argitaletxe nagusien arrastoa jarraituz, oso erraz ikus daiteke zeintzuk diren:

1.- Eliza Katolikoa. Urtero estatuak ematen dion dirutzarekin eta beste negozioekin ateratzen duenarekin nahikoa ez eta argitaletxe ezberdinen bidez, diru sarrera oso inportantea lortzen du. Elizako ordenak ezberdinek kudeatzen dituzten 2.500 ikastetxe inguru horietan, derrigorrezkoa da euren argitaletxeetako liburuak erostea. Horra hor batzuk:

* SM Taldea: Marianistak ordenak sortua. Gaur egun, 9 lurralde ezberdinetan zabalduta dago.

* Edebé Taldea: Salestarren ordenak sortua. Gaur egun, mundu osoan zehar zabalduta dago eta argitaletxe propioak ditu Argentinan, Txilen eta Mexikon. Euskal herrian “Giltza” izenarekin, Balentzian “Marjal” izenarekin eta Andalutzian “Guadiel” izenarekin argitaratzen ditu bere materialak.
* Edelvives argitaletxea: Luis Vives argitalpen taldea (benetako izena) Anai Maristen Institukoa da eta argitaletxe horren bitartez, beraiek aipatzen duten “kristau-humanismoa” sustatu nahi dute..

* Bruño argitaletxea: Salletarren Kristau Eskoletako Anaien Institutuak sortua. 2001z geroztik Hachette Livre talde frantziarrarekin (Salvat taldeak ere parte hartzen du) salmenta akordio bat lortu zuten. Era guztietako argitalpenak egiten dituzte Bruño-Salvat izenpean, hala nola; Kika Superbruja, Asterix, Titeuf…

2.- Hachette Livre. Talde hau, Bruño argitaletxea erosteaz gain, 2004an Anaya taldearekin ere egin zen non Algaida, Vox, Cátedra,Pirámide edo Alianza bezalako markak sartzen diren.

Kontua da talde honek Lagardère izeneko talde handiago batean parte hartzen duela. Talde horren datu “bitxia” da, argitaletxeen negozioaz gain, armen emoizpenera ere dedikatzen dela EADS (European Aeronautic Defence and Space Company) soziedaderen bitartez.

3.Prisa. Espainiar erraldoia, El Pais egunkariaren, SER irrati katearen… jabe izateaz gain, Santillana taldeko jabea ere bada. Talde honen Administrazio Kontseiluan dauden pertsonak ikusita, oso erraz ondoriozta daiteke bultzatuko duten eredua nolakoa izango den edo noren interesak defendatuko dituzten. Besteen artean, Nicolas Berggruen (bere patrimonioa 2.000 milioi dolar baino gehiagokoa da), Ernesto Zedillo (mexikoko presidente ohia), Juan Luis Cebrian (Francoren erregimeneko goi-kargua eta Arriba egunkariaren zuzendaria izan zen Vicente Cebrianen semea)…

Euskal Herrian, aipagarrienak Ikaselkar eta Erein argitaletxeak ditugu.

* Ikaselkar: Ikastolen Elkartea eta Elkar argitaletxeak bat egin dute enpresa berri hau sortzeko. Ekoizten dituen testuliburuak dira Euskal Herriko ikastola guztietan erabiltzen direnak.
* Erein: euskal kultura sustatzeko eta bultzatzeko xedearekin sortutako argitaletxe honek, bereziki, derrigorrezko hezkuntzara eta batxilergora bideraturiko eskola-materiala hartzen du bere baitan.

Jakina, aipatutako hauek denak, baita euskaldunak ere, ANELEko (Asociación Nacional de Editores de Libros y material de Enseñanza) kideak dira.

Portzierto, ANELEko kideak dira, beste batzuekin batera, Egileen Eskubideen izenean lobby bat sortu dutenak eta izugarrizko presioak eragiten dituztenak eta guztiok “pirata”tzat edo delinkuentetzat hartzen gaituztenak.

Ondorioak

Paperaren eta arkatzaren hezkuntzarekin jarraitzen dugu, pasibotasunean eta kontsumismoan doktrinatzen duen hezkuntza asimetrikoarekin eta interes ekonomiko eta merkantilista hutsak dituzten korporazioen interesen menpean dagoen hezkuntzarekin segitzen dugu.

Eskolek errealitateari eta ikaskuntza esanguratsua bermatuko duen baliabide teknologikoen ezarpen eraginkorrari bizkar ematen jarraitzen dute. Funtsezkoa da kontzepzio didaktikoaren aldaketa sakon bat non metodo parte-hartzaileak, demokratikoak eta errealitatean oinarritutakoak nagusitzen diren.

Zorionez, badira profesional batzuk helburu horiek lortze aldera lanean ari direnak. Tamalez, euren ekarpenek talka egiten dute argitaletxeek jartzen dituzten oztopoekin euren negozio ereduari eusteko. Horren adibide garbia dugu “Hiritaratasun” ikasgaiari elizak egin zion oposizio bortitzean, bere argitaletxeek negozio aukera ez galtzeko, inongo lotsarik gabe, ikasgai horren testuliburuak ekoizten ari ziren bitartean.

Gizartearen nekea

Orain arte, ikusi dugun bezala, testuliburuak ikaskuntza-irakaskuntza prozesuen ardatz izan dira eta gutxiengo bat izan da hori zalantzan jartzen ausartu dena.

Baina, hemen ere gizartean aldaketa bat ematen ari da eta egungo krisi ekonomikoak indartu egin ditu testuliburuen eta argitaletxeen “diktadura”ren aurka altxatzen diren ahotsak.

Geroz eta guraso gehiago dira testuliburuekin gertatzen ari dena onartzen ez dutenak.

– Ezin dute onartu aro digitalean euren seme alaben hezkuntzaren ardatz testuliburuak (paperezkoak nahiz digitalak) izatea.
– Ezin dute onartu berrerabiltzeko aukerarik ez izatea, jarduera gehienak bertan egin behar izaten dituztelako.
– Ezin dute onartu euren seme alabak objektu pasiboak bihurtzen dituztela ikusi eta ezer ez egitea.
– Ezin dute onartu urtero dirutza gastatzea zaharkituta eta itxiak dauden testuliburuetan baliabide askeak eta eguneratuak dauden bitartean.
– Ezin dute onartu baliabide aske horien bidez transmititu daitezkeen balio eraikitzaileak testuliburuek transmititzen dituzten balio pasibo eta kontsumistaengatik ordezkatzea.
– …

Horregatik, testuliburuen hegemoniarekin amaitu nahi dugunok, itxaropentsu gaude eta ziur gaude gai horretan urte erabakigarriak biziko ditugula. Ea irakasleon eta hezkuntza komunitateen arduraz, hausnarketaz eta koherentziaz gai garen gure belaunaldi berrien garapen integrala eta askea lortzen eta berdintasunean oinarritutako gizarte hobe eta justuago bat eraikitzen laguntzen dugun.

Irakaslea, baliabide didaktikorik garrantzitsuena

Lawrence Stenhouse-k zioen irakaskuntzaren hobekuntza irakasleak duen “artearen” hobekuntzaren bidez lortzen dela eta ez ikaskuntzaren emaitzak hobetzeko egiten diren ahaleginen bidez. Horretarako, curriculumak ideiak praktikara eramateko aukera ahalbideratu behar zuen, irakaslea bere irakas-jardueraren ikertzaile bat bihurtuz.

Berak eginiko adierazpen horretatik, irakaslearen jokabideak eta curriculum irekia eta malgua izateak duten garrantzia ondoriozta dezakegu.

Baina jarduera pedagogikoen ikertzaile baten adierazpenetatik, esperientziatik bildutako datuetara pasatuz, kontaezinak dira PISA ebaluaziotik eta, batez ere, proba horietan Finlandiak lortzen dituen emaitzetatik, irakasleen jardunak duen garrantzia azpimarratzen duten ebidentziak. Hala ere, mezu honen helburua ebidentzia hauetan sakontzea ez denez, aipamen hutsean utziko dugu esparru hau.

Bestalde, duela gutxi Madrilgo oposaketetan gertatutakoarekin eta aireratu diren datuekin alarma batzuk piztu direnez eta nahasmena besterik sortzen ez duenez, fokua beste esparru batean jarri nahiko nuke. Nire ustez, irakasleok ondo menperatu beharko genituzke curriculumeko gaiak eta ez zait bidezkoa iruditzen irakaslea izan nahi duen batek zabaldu diren gisako akats larriak egitea, baina larritasun handiagokoa iruditzen zait administrazioak gisa horretako azterketak egiten jarraitzea eta duela ehun urteko pentsamolde berdinei eustea. Hori bada, irakasle batek jakin beharko lukeena, zer arraio egiten dugu eskatzen zaigun ikasle konpetentearekin? Irakasle baten eginkizuna ezagutzak “ematera” mugatzea oso larria iruditzen zait niri. Irakaskuntzaren kontzepzio atzerakoi batetik abiatzen direnentzat hori funtsezkoa den bezala, ikuspegi ezberdin bat dugunontzat irakasle bati hori baino askoz ere gehiago eskatu beharko litzaioke; horra hor XXI. mendeko irakasle bati eskatzen zaizkion konpetentziak.

Horregatik, ebidentzia eta errealitate horiek eta beste batzuk abiapuntutzat hartuta, irakasleok gure ikasleen garapenean dugun garrantzia eta gure gain hartzen dugun arduraren aurrean gure jokabidea aztertzen saiatuko naiz.

Beste guneetatik hartutako ideiak, datuak eta bestelako aipamenak jasotzen eta egokitzen saiatu naiz eta eginiko ahaleginaren emaitza da jarraian doakizuena. Ea irakasleok dugun garrantziaz jabetzeko baliagarria den eta, bide batez, Pigmalion Efektuak duen potentzialitatea (onerako edo txarrerako) ulertzeko eta kontzienteki erabiltzeko.

Hasteko, jarraian doazen bideo hauek ikustea eskatu nahi dizuet.

La confianza que los demás tengan sobre nosotros puede darnos alas para alcanzar los objetivos más difíciles. Ésta es la base del efecto Pigmalión, que la psicología encuadra como un principio de actuación a partir de las expectativas ajenas. Las profecías tienden a realizarse cuando existe un fuerte deseo que las impulsa.

Alex Rovira Celma

Martin Luther King erahil zuten ondorengo egunean, Jane Elliot irakasleak “Begi urdinak vs. begi marroiak” izeneko esperimentu ospetsua burutu zuen Iowako herri txiki bateko Lehen Hezkuntzako gela batean. Urte batzuk beranduago, esperimentu hori oso ospetsua egin zen “Zatitutako gela” izeneko dokumentalari esker (ikusi jarraian doan bideoa). Bertan, balizko ikasle txarrenek aurreikuspenen araberako jokabidea dutela eta hartutako aurreiritziengatik nolako tentsioak sortzen diren ikus daitezke. Adibide garbi honek, pertsona batek bere jokabideaz jasotzen duen informazioaren arabera eta ematen zaion trataeraren arabera, nolako eragina duen bere autoestimuan eta jokabidean erakusten digu.

Ellioten esperimentuak intolerantzia jorratzen duen arren, eta ikasleak diskriminazioaren eragin suntsitzaileaz kontzientziatu nahi duen arren, guretzat oso baliagarria da ikasle-irakasle elkarrekintza aztertzeko. Zehatzago esanda, balio digu aurreiritziek eta irakaslearen itxaropenek nola eragiten duten ikaslearen garapen akademikoan eta pertsonalean ikusteko.

Pigmalión efektua gelan

Ikas inguruneetan aplikatutako Pigmalion efektuaz mintzatzen garenean, honetaz ari gara; irakasleak ikasle batekiko dituen espektatibek nola eragin dezaketen irakasleak berak ikasle horrekiko izango duen jarrerarengan eta bere garapen akademikoarengan.

Robert Rosenthal-ek eta Lenore Jacobson-ek eginiko esperimentu aski ezagun batean, ausaz hautatu zituzten Lehen Hezkuntzako ikasle batzuk adimena neurtzeko test batzuk pasatu eta gero. Ikasle horien irakasleei egia esan ordez, ikasle horien adimen handia zela medio, ikasturtean zehar sekulako aurrerapenak egingo zituztela esan zieten. Zortzi hilabete beranduago eginiko testen neurketek eta emaitza akademikoen analisiek, oso garbi utzi zuten ausaz hautatutako ikasle horien errendimendua modu nabarmenean hobetu zela. Psikologian “bera bakarrik betetzen den profezia” ezagutzen den fenomenoa izan zen gelan gertatutakoa, hau da, irakasleek ikasleekiko zituzten espektatibek irakasleak berak espero zituen jokabide edo jarrera batzuk sortarazi zituzten. Baina irakaslearen espektatibek ez dute eragiten jarreretan soilik, izan ere, Ellioten esperimentuan frogatu zen bezala, adimen gaitasunean ere eragin dezake.

Rosenthalek berak lau faktore aipatzen ditu fenomeno hori esplikatzeko:

1.- Ikasle horiekin gertuko giro emozionala sortzen da.

Hau gertatzen da, nagusiki, modu inkontzientean hizkuntz ez berbala erabiltzen delako: keinuak,aurpegi espresioak, ahots tonua, begiradak, irribarreak… Komunikazio ez berbal honek ahozko komunikazioa osatzen du eta ikasleari aukera ematen dio irakasleak igorritako mezu horiek jasotzeko eta erreakzionatzeko.

2) Eduki gehiago jorratzen dira.

Sortutako itxaropen altu horiek irakaslea bultzatzen dute eduki berriak jorratzera eta exijentzia maila handiago ezartzen die itxaropen handiko ikasle horiei. Hau ez da gertatzen, ordea, itxaropen baxuagoko ikasleekin.

3) Gehiago galdetzen zaie.

Irakasleak ikasle hauen erantzunetan konfiantza handiagoa duenez, gehiago eta zailtasun maila handiagoz galdetzen die. Erantzunetan laguntza eskaintzen die alternatibak eskainiz, gutxiago mozten die, erantzunak emateko aukera eta denbora gehiago ematen die.

4) Gehiago goraipatzen dira.

Zenbat eta gehiago sinetsi ikasle batengan, orduan eta goraipamen gehiago emaitza hobea lor dezan. Irakasleak ez badu ikaslearen gaitasunean sinesten, erantzun desegokiak edo osatugabeak onartuko dizkio.

Benetako kasu bat

Klaustro batean ikasleen aspektu akademiko eta pertsonalak azpimarratzen dira (txarrak gehienetan). Helburua da ikasturte berrian ikasle horiek hartuko dituzten irakasleak “orientatzea”. Bada, horixe ikasleak etiketatzeko eta euren etorkizuna baldintzatzeko oso bide eraginkorra da. Izan ere, ez da kontuan hartzen ikasleak aldatzeko eta hobetzeko izan dezakeen aukera edo ahalmena. Hau “Pigmalion negatibo” eta ezertarako balio ez duen jokabide baten adibide garbi bat besterik ez da. Nire lankideekin behin baino gehiagotan gai honetaz mintzatu naiz eta beti eskatzen diet ikasleen inguruko iruzkin ezkor guztiak ez aireatzea.

Robert Pianta eta Bridgett Hamre ikerlariek ikasle eta irakasleen arteko harreman goiztiarren garrantzia eskola garapenean ikertu dute. Ikerketa horietako batean, 179 ume jarraitu zituzten Haur Hezkuntzatik (4-6 urte) DBHraino (12-14 urte) eta lehen urte horietan irakasle eta ikaslearen artean sortutako harremanek ondorengo emaitza akademikoak eta jokabideak aurreikusten zituztela egiaztatu zuten. Horrek, noski, oso garbi erakusten du lehen urte horietan jokabide arazoak erakusten dituzten ikasleenganako interbentzio goiztiarraren garrantzia.

Arrakasta itxaropenak induzitzen

Ikasleak euren historia pertsonalaz eta euren balioaz duten pertzepzioaz baldintzatuta daude, hori dela eta, irakasleak jakin behar du arrakasta itxaropenak induzitzen. Oso garrantzitsuak izaten dira ikasturte baten hasierako faseak. Ikus ditzagun bi adibide ezberdinak:

1. “Ikasturte honetan ikasgai zail bat dugu eta zaila izango da gainditzea. Oinarri sendoak ez dituenak jai dauka”.

2. “Aurten, erronkaz beteriko ikasturtea dugu non zuen ezagutzetatik abiatuz eta ikasiko dituzuenak eskainiz eta aplikatuz, aurrera egingo duzuen”.

Lehen kasuan igorritako mezuarekin, gaitasun handiko ikasleek soilik gaindituko dutela esaten ari gara. Ez diogu hobekuntzari aukerarik ematen, ikasleen ahalegina alferrikakoa izango da… eta ikasle asko desmotibatuko eta deskonektatuko dira.

Bigarren kasuan ikasleek ezagutzak dituztela eta ezagutza horien garrantzia onartzen da. Itxaropen mezua igortzen da eta norberak eginiko ahaleginekin emaitza onak lor daitezkeela ulertzen da.

Lortu nahi diren helburuen komunikazioa funtsezkoa da ikasleak zer eskatuko zaion jakin dezan. Gainera, komenigarria da helburu horiek arlo akademikora ez mugatzea eta aintzat hartzea ikasleen ahaleginak edo bizikidetzarako eginiko ekarpenak bezalako helburuak.

Ikaskuntza prozesu bat da non garuna etengabe aldatzen doan. Prozesu honek duen singulartasuna dela eta, aniztasunaren trataerak malgutasuna eskatzen du eta irakasleak beti zer edo zer itxaron behar du ikaslearengandik.

Ikasleek euren ikas prozesuan parte har dezaten ahalbidetzen duen bidea euren motibazio intrintsekoa hobetzetik igarotzen da. Ikasleak jorratzen duena bere interesekoa bada, prozesua errazagoa da, baina onartu behar dugu beti ezin dugula motibatuta egon lanak egiteko. Kasu horietan, borondatea eta ardura dira heldulekuak, baina horiek ez dira berez sortzen eta landu beharreko gaiak dira. Beste arrazoi bat irakaskuntza eduki akademikoen lanketari ez mugatzeko.

Irakasleak ikaslearen partaidetza sustatu behar du. Ikasleak ikas-prozesuan zuzenean parte hartzen duenean, bere garapena errazten duen sentimendua berea egiten du.

Autoestimua indartuz

Problema edo egoera bati aurre egiteko izan dezakegun gaitasunaren inguruan dugun pertzepzioak eragin zuzena du gure jokabidean. Indartzea lortzen badugu, lortzen dugun motibazioa arrakasta akademikoarekin lotuta joango da, iraunkorra izango da eta irakaslearekiko loturarik gabekoa.

Irakasleak bere ikasleen autokontzeptua hobetzen lagundu behar du, baina hori lortzeko, berea indartu beharko du. Eredu positiboa izan behar du. Pozik eta ase gaudenean, errazagoa da gauzak egitea.

Jarraian, irakasleok aintza hartu behar ditugun faktore batzuk gure ikasleen autoestimua indartzeko:

1) Denok gaitasunak ditugula (baina denok ezberdinak) onartu behar dugu.

2) Jarduerak ikasleen gaitasunei egokitu.

3) Partaidetza sustatu.

4) Eginiko ahaleginak aitortu eta errekonozitu (arrakasta ahaleginari esker dator, ez gaitasunengatik).

5) Akatsa, ikaskuntzaren prozesuaren parte bat dela erakutsi.

6) Ikaslearen indarguneetan zentratu eta ez bere ahulezietan.

7) Perspektiba eta estilo baikorra inplementatu.

Lorpen espektatibak eskaintzen ez badira eta ikasleak bere arrakasta akademikoa bere kontrolpean ez dauden faktoreei (kanpokoak nahiz barnekoak) lotzen badu, “ikasitako indefentsioa” (ikusi ondorengo bideoa) eragin dezakegu, batez ere autoestimua baxua bada. Egoera honek ia erabateko gogogabetasuna eta pasibotasun iraunkorra eragin ditzake. Kasualitatez, eskola eremuan ikaskuntzarekin zerikusia duten eta hartzen diren erabaki gehienak ikasleen kontrolpetik at daude.

Irakaslea: eskolako ikaskuntzaren protagonista handia

Imitazioa ikasteko era oso potentea da eta modu naturalean ematen dena umeen artean. Horregatik, irakaslea eredu bat izan behar da ikasleek jokabide egokiak ikas ditzatela behaketaren bidez. Adibide gisa, jarraian doan bideoan eredu txar baten eragina umeen jokabidean ikus daiteke.

Denok dakigu emozioek esparru kognitiboan duten eragina. Bada, ikerketa ugari dira esaten dutenak ikaskuntza optimizatzeko gure animoa positiboa izatea ezinbestekoa dela. Hala ere, denok dakigu egungo eskola ereduan, batez ere, ikasleek egiten ez dakitena izaten ohi da gehien azpimarratzen dena eta goraipamenak, gure ustez, ikasle onak direnentzat gordetzen dira. Honela, ez da harritzekoa ikasle askoren motibazio eza.

Bestalde, garai hauetan, ezinbestekoa irakasleon etengabeko formazioa gure lana behar bezala menperatzeko. Horrela izan ezean, nekez lortuko dugu gure lanarekin gozatzea eta transmititu behar dugun pasioa gure ikasleak motibatzeko. Gu ere ikasleak izan ginen eta egiaztatu genuen irakasle ona zela bere ikasgaiarekiko pasioa transmititzen zekiena eta gurekiko maitasuna erakusten zuena. Hau da, gure esparru arrazionala eta emozionala sintoniaz aktibatzen zituena.

Horregatik, arrazoi ezberdinengatik bada ere, bat nator Manfred Spitzer-ek teknofoboak bota zuen esaldi honekin: “Irakaslea, baliabide didaktikorik garrantzitsuena da!”

Irakasleon lanbideak satisfazio handiak dakartza, baita ardura oso handia ere. Belaunaldi berrien etorkizuna jokoan dago eta espektatiba positiboak behar ditugu.

Erabilitako iturriak:

Irakasleon elkarlanaz

Aurreko mezu batean irakasleen eta ikasleen arteko konexioak duen garrantziaz mintzatu ginen eta ahazten ez diren irakasle horiek dituzten ezaugarri batzuk iradoki genituen. Bada, gaurkoan, irakasleok gure kolegekin konektatuta egoteko zer egiten dugun, nolako jokabideak ikusten diren eta gure jardunerako horren garrantzitsua den atal hori hobetzeko ideia batzuk proposatu nahi ditugu.

Izan ere, behin baino gehiagotan aipatu dugu ikastetxeak irakasleok eraikitako irla sorta ezberdinen multzo bat bihurtu direla. Koordinazioaz, proiektu bateratuaz, hezkuntza integralaz, elkarlanaz… asko hitz egiten bada ere, errealitatea da irakasle bakoitza bere gelan sartzen denean, bere erresumaren errege-erregina bihurtzen dela eta hor zer egiten duen edo nola egiten duen ia ezertxo ere ez dakigula. Ez dago ezer ezarrita gure jarduna aztertzeko, ez dago ezer gure geletan burutzen duguna baloratuko duena, ez dugu lankide bat “mentore” baten lana burutuko diguna… Horretaz gain, gelan sartu aurretik saio lektiboak prestatzeko prozesuan bakardadea izaten da nagusi. “Cada maestrillo tiene su librillo” esaerak oraindik ere oso ondo islatzen du ikastetxe gehienetan bizi den errealitatea.

Baina ez gaitezen inozoak izan. Hori ez da kasualitatez sortzen den fenomeno bat. Alde batetik, tradizioak edo ohiturak egundoko pisua dauka eta, bestetik, hezkuntza erakundeek ezer gutxi egiten dute horrekin amaitzeko. Aitzitik, askotan, irakasleen arteko konpetibitatea sustatu besterik ez dute egiten, elkarlanerako kulturaren kalterako.

Bestalde, eta beste muturrean, Interneten garapenarekin batera, beste motako irakasleak sortzen joan dira. Etengabe partekatzeaz mintzatzen direnak, elkarlanaren onurak goratzen dituztenak, sarean lan egitera animatzen dutenak… Horien arteko azterketa txiki bat eginda, berehala agerian gelditzen da sarea euren irudia zabaltzeko eta euren egoa elikatzeko bide bat bihurtu dela, baina oso gutxi dira euren ikastetxeetan esaten duten hori aurrera daramatenak. Boris Mir-en mezu honek pornografiarekin parekatzen du hauen jarduna:

Se podría llamar pedagogía de salón, pero en realidad es pornografía. Demasiados pronógrafos que presentan innovaciones musculosas, aplicaciones erectas, conceptos enormes. A menudo a base de amplificar tímidos intentos, prácticas tangenciales, contextos irrelevantes. Propuestas asépticas y vacías en un mundo atemporal, escenográfico, artificial de blogs, tweets, congresos, conferencias y publicaciones. Bien lejos del sexo diario de aulas y pupitres.

Azkenik, ikastetxeetan ikus daitezkeen irakasleen artean ia beti topatzen dugun “outsider” moduko irakasleren bat edo beste. Euren diskurtsoaren bidez lortu ez duten lankideen atxikimendua, ekintzen bidez lortzen ahalegintzen dira. Ia beti, bere kaxa funtzionatzen dute eta gainontzeko irakasleentzat “ero” batzuk besterik ez dira. Oso gutxitan lortzen dute gainontzeko irakasleak “engantxatzea” eta beste irla berri batean bihurtuta bukatzen dute.

Panorama horren aurrean, ulertzekoak dira irakasleok elkarlanerako dugun kultura falta dela eta entzuten diren kritikak. Eta zer egin dezakegu errealitate hori aldatzeko? Bada, nik ez daukat inongo soluzio magikorik, baina mezu honetan topatu ditudan 25 aholku edo proposamenak hona ekartzea erabaki dut, ea bonbilla pizten zaigun.

1. Ikuspegi berean egon

Irakasleon konexiorako oztopo handienetakoa ikuspegi berean ez egoteagatik dator. Denek jakin beharko lukete zer den beraiengandik espero dena eta taldeko kide garrantzitsua direla sentitu behar dute. Hortik abiatuta, askoz ere errazagoa da harremanak eraikitzea eta ikasleen hezkuntza hobetzeko eman beharreko lehen urratsak ematen hastea.

2. Elkarrengandik ikasi

Denok ditugu besteengandik bereizten gaituzten trebetasunak, hori dela eta, oso aberasgarria da gauza horiek beste kideekin partekatzea.

3. Hezkuntza planen diseinuan parte hartu

Planen diseinuan elkarrekin lan egiteak aukera paregabea eskaintzen digu lankideak hobeto ezagutzeko eta, gainera, gure ikasleentzat plan hobeak diseinatzeko.

4. Funtzionatzen duena partekatu

Zure ikasleekin egiten duzun ekintza edo jardueraren batek arrakasta handia badu, ez dago inongo arrazoirik zure teknika edo esperientziak lankideekin ez partekatzeko.

5. Blog bat hasi

Zure esperientziak partekatu eta zure lankideak gonbidatu euren esperientziekin gauza bera egin dezaten taldeko blog batean. Lanean partekatzeko aukera ez duzunean, aukera hori emateaz gain, kanpoko beste irakasleekin partekatzeko aukera eskaintzen dizu.

6. Zure sare soziala eraiki

Eskolan hitz egiteko astirik ez baduzu, zergatik ez sarean foro bat sortzea irakasleek hitz egin dezaten?

7. Proiektu handiei aurre egin

Zure kaxa maneiatzeko gai ez zaren proiektu handi batean murgiltzen bazara, aitzakia perfektua duzu eskolako beste irakasleekin elkarlanean aritzeko.

8. Informazioa lortu

Zure jardunari buruzko kritikaren bat entzutea zaila izan daiteke, baina oso lagungarria izan daiteke zure jarduna hobetzeko. Zenbait lekutan irakasleen arteko behaketa saioak antolatzen dituzte, baina iruzkin informal bat ere baliagarria izan daiteke.

9. Ikas komunitate pertsonala sortu

Gaur egungo irakasle askok bakardadearen sentsazioari aurre egiteko, sarean topatzen dituzten beste irakasleekin ikas komunitateak sortzen dituzte. Bertan, hezkuntzaz eta beste gaiaz mintzatzeaz gain, ideiak eta proiektuak partekatzen dituzte.

10. Noizbehinkako topaketak antolatu

Irakasle askok arazo larriak dituzte eguneroko lanean elkarlanean aritzeko denborarik ez dutelako. Arazo hori saihesteko, ikastetxe batzuetan asteburuko topaketak antolatzen dituzte. Bertan elkarlanean aritzeko aukera izateaz gain, irakasleen arteko harremana sendotzeko aukera oso interesgarriak sortzen dira.

11. Arazoak ebazteko, elkarlanean aritu

Ez dago inongo arrazoirik eskolako arazo bati aurre egiteko zu bakarrik aurkitzeko. Beste irakasleak bilatu eta, denen artean, soluzio egokiagoak eta iraunkorragoak bilatzen saiatu.

12. Irakasle liderra bihurtu zaitez

Batzuetan, lidergoa bilatu gabe iristen da, baina beste batzuetan, bilatu beharreko zerbait da. Zure eskolako irakasleekin konexioa hobetzeko ahaleginetan ari bazara, lortzeko bide bat liderra bihurtzea izan daiteke. Lagundu besteei, proposamenak luzatu, adibideak eman…

13. Atea zabalduta mantendu

Ate itxiek ez dute laguntzen. Ez itxi zure munduan eta besteekin egoteko prest agertu uneoro.

14. Taldeko mentalitatea hartu

Zenbait lekutan elkarlanaren espiritua sustatzeko ezer gutxi egiten bada ere, taldearen sentsazio hori areagotzeko zuk zertxobait egin dezakezu: hitz egin beste irakasleekin, bilerak antolatu… Gogoan izan elkarrekin ari garela lanean gure ikasleei kalitatezko hezkuntza eskaintzeko eta inork ezin duela bakarrik egin.

15. Hitz egiteko tarte bat hartu

Beste irakasleekin solasalditxoak izatea ezinbestekoa da eta zaindu beharra dago. Beti lanpetuta bazabiltza, saiatu eskolara lehenago joaten eta, besterik ez bada, agurtu zure lankideak lanean hasi baino lehenago.

16. Laguntza eskatu

Zure lankideekin konektatzeko biderik errazena laguntza eskatzea da. Planifikazio edo arazo bati buruz aholku bila joateak, zuretzat lagungarria izateaz gain, eskolako beste irakasleekin harremanak sendotzeko lagunduko dizu.

17. Atsedena ez utzi

Oso lanpetuta zabiltzanean, atsedeneko tartea saltatzeko tentazioa izan dezakezu, baina tarte hori hoberena da lankideekin solasean aritzeko eta ez zenuke utzi beharko.

18. Gelak konbinatu

Ahal baduzu, beste irakasle batekin elkartu zuen ikastaldeak saio batzuetarako. Ikasleei aukera ematen zaie bi irakasleekin aritzeko eta irakasleei lankideak ezagutzeko aukera. Konbinazio hori gauzatzeko espazio egokirik ez badago, trukaketak egin daitezke.

19. Koheziketa saiatu

Irakasle bat ona bada, bi askoz hobeto! Erabil ezazu zure tarte libreren bat zure lankide bat laguntzeko.

20. Elkarrekin ikasi

Zure ikaskuntza prozesuak irakasle hobe bat izaten lagunduko dizu, baina ez ahaztu ikaskuntza hori zure lankideekin burutzea harremanak sendotzeko aukera paregabe bat dela. Animatu zure kolegak formazio saioetara elkarrekin joateko.

21. Aholkulari bat bilatu

Konexio sendoak eraikitzeko biderik egokienetako bat aholkulariak izendatzea da. Honela, irakasleek aholkuak parteka ditzakete, orientazioa topa dezakete eta, gainera, irakasle guztiak (beteranoenak eta gazteenak) gusturago sentitzen direla berma daiteke.

22. Ezkortasuna alboan utzi

Irakaskuntzan oso erraza da ezkortasunean erortzea, baina jarrera horrek ez du elkarlana laguntzen ezta benetako aldaketak egiteko ere. Horregatik, oso inportantea da jarrera baikorra izatea eta alde positiboetan kontzentratzea.

23. Ez itxaron besteek lehen pausua noiz emango

Besteak zure bila noiz joango diren zain geldituz gero, bizitza osoa zain gelditu zaitezke, batez ere zure eskolan elkarlanerako kulturarik ez badago. Kolegekin konektatzeko gogoa baduzu, eman lehen urratsa.

24. Ideia berrietara irekita egon

Gure erosotasun eremutik ateratzen gaituzten ideiak entzutean, ezin dugu ez ikusiarena egin. Gure ikuspegia zabaltzen ahalegindu behar dugu gure lankideekin elkarlanean aritzeko. Denek dute zeresana eta ez beldur izan ideia edo teknika berrien aurrean.

25. Hezkuntza komunitatearengana iritsi

Zure kolegak ez dira zure ikastetxeko irakasleak soilik. Ikuspegi zabalagoa nahi baduzu, saia zaitez beste ikastetxeetako irakasleekin eta administrazioko kideekin harremanak izaten. Inoiz ez baitago soberan besteengandik ikastea eta beste ikastetxeetan erabiltzen ari diren teknika eta metodologiak ezagutzea.

Sormena Botín Fundazioaren eskutik

Botín ez da sentsazio oso atseginak gogorarazten dizkidan abizena, baina aitortu beharra daukat bere Fundazioak Hezkuntza alorrean egiten duten lana estimatzen eta eskertzen dudala.

Azaroan, “Buenos días creatividad” dokuentua ezagutzera eman zuten eta ostegunean, dokumentuaren aurkezpenerako antolatutako ekitaldian grabatutako bideo guztiak argitaratu dituzte.

Dokumentua irakurrita nuen arren, gaur goizean, gustura aritu naiz bideo guztiak ikusten. Izan ere, gure testuinguruan “saltzen” dizkiguten berrikuntza guztiak materialak saltzeko eta funtsezko ezer ez aldatzeko bideratuta daudela ikusteak sortarazten didan frustrazioa leuntzeko, “haize fresko” hau asko eskertzen da eta itxaropena ez dugula galdu behar pentsarazten dit.

Jarraian, dokumentua eta aurkezpen ekitaldi horretatik nabarmenduko nituzke bideoekin uzten zaituztet:

Dokumentua jaitsi:

“Buenos días creatividad” (PDF 6 Mb).

Dokumentua ikusi:

Bideoak:

Ana Cutler, Learning zuzendaria, TATE

Paul Jackson, Gallions Primary School-eko zuzendaria

Martina Leibovici, ARGE Erziehungsberatung und Forbildung GmbH-eko CEO, Austria

Francesc Posas, Pompeu Fabra Unibertsitateko katedraduna, Barcelona

Irakaslea naiz, giltzarri ere bai

Jendeari galdetzen badiogu zer izan den, modu positiboan, eskola garaian gehien markatu duena, erantzunetan sekula ez dugu liburu baten aipamena entzungo edo hitzaldi batena edo beste edozein baliabideena. Ia beti irakasle baten aipamena izango da entzungo duguna. Izan ere, ikasle baten arrakastarako bidean gehien laguntzen duenak ez du baliabideekin zerikusirik. Aitzitik, irakasle batek transmititzen duen pasioa, erakusten duen interesa eta jakin-mina edo ikasleekin lortzen duen harreman pertsonala dira ikasleen inplikazioa lortzen dutenak eta hauen bizitzan eraginik handiena izango dutenak.

Askotan, ikastetxeetako kalitatearen adierazleak izendatzen ditugu, ebaluatzen ditugu, ebaluatzeko tresna berriak proposatzen ditugu, hobekuntza planak diseinatzen ditugu… eta ez naiz izango horri guztiari ezezko borobila estaera etorriko dena, baina iruditzen zait konplikatzeko dugun joera hori alboan uzten hasi beharko genukeela.

Adibidez, era ezberdinetako ebaluazioetan irakasleok dugun garrantzia eta arrakastaren giltzarri nagusieneako bat bezala oso modu nabarmenean agertzen bagara, goazen behingoagatik ondorengo galdera egitera:

Konektatzen ari dira irakasleak euren ikasleekin?

Beti gogoratuko ditugun irakasle horiek zer arraio zuten arrasto hori uzteko?. Beharbada, era askotako erantzunak topatuko genituzke eta batzuk irakasle harren goxotasuna azpimarratuko duten bitartean, beste batzuk ez dute sekula ahaztuko irakasle hark zuen trebetasuna egoera zailenetan ere umoreari heltzeko edota beste hark zuen prestutasuna ikasleak laguntzeko edo une magiko ahaztezinak sortarazten zituen irakasle bitxi hark edo…

Horregatik, zaila da ispilu bakar bat topatzea gisa horretako irakasleek zutena/dutena ezagutzeko. Beharbada, gune honetan topatu nituen ezaugarri horietako asko izango zituzten nik gogoratzen ditudan irakasleek. Zuei zer iruditzen zaizue?

1. Irakasle horiek helburu garbiak dituzte

Ezagutzen ez dugun leku batera bidaiatzean, nola dakigu bide zuzena edo okerra daramagun? Trafiko seinaleak, mapak, GPSa… ditugu hori jakiteko. Bada, hezkuntzaren munduan helburuak modu argian esplizitatzeak trafikoko seinaleen rola betetzen du. Eta irakasleak prestatzen duen plana, mapa edo plano bat bezalakoa da. Plan bat egiteak ez du esan nahi sormen falta, sormena loratzen lagunduko duen marko bat baizik.

2. Irakasle horiek oso garbi dute “zertarako” egiten duten

Egunero gure lanean %100en egotea ezinezkoa da eta, batzuetan, bizitza aspergarria da. Zertarako hori garbi duten irakasleek ikuspegi orokorra ikusteko gai dira eta egun zail, astun eta aspergarri horien gainetik aurrera ateratzeko erraztasuna dute, izan ere, euren begiradak beste perspektiba bat du.

3. Irakasle horiek berehalako erantzunik gabe bizitzeko gai dira

Oso gogorra da gelan dena ematen dugunean, epe-motzeko emaitzak ez ikustea. Berehalako satisfazio horren menpe bizi diren irakasleak oso erraz erre daitezke eta ilusioa galtzeko arrisku handia izango dute. Horregatik, komenigarria da ez ahaztea ikaskuntza, harremanak eta hezkuntza esfortzu konplikatuak direla, lorategi baten hazkuntza bezalakoa. Denbora behar da eta, tarteka, lokatza zapaldu eta zikindu ere, loratzeko.

4. Irakasle horiek oso ongi dakite ikasleei noiz kasu egin eta noiz ez

Bere ikasleak entzuten ez dituen irakasleak porrot izango du. Modu berean, ikasleei beti kasu egiten dien irakasleak porrot egingo du. Ez da samurra bereiztea eta noiz entzun behar zaien eta noiz esan behar zaien ezetz jakitea, baina irakasleak perspektiba zabalagoa izan behar du eta erabili beharko du.

5. Irakasle horiek jarrera baikorra dute

Energia negatiboak sormena zapuztu besterik ez du egiten eta porrota eta beldur-haztegia da. Irakasle on horiek baikorrak dira, optimismoa transmititzen dute eta bizitasun sentsazioa darie baita une zailetan ere. Baikortasun hori sormen-haztegi bat da.

6. Irakasle horiek euren ikasleen arrakastaren zain daude

Kontzeptu hau antzekoa da gurasoentzat ere. Ikasleek eurengan sinetsiko duen norbait behar dute. Gehiago dakien pertsona bat behar dute eta euren trebetasunak aktibatzeko ekintza gehiago. Porrota onartzen den testuinguru bat behar dute eta itxaropen altuak. Horrek ikasleak motibatuko ditu eta jarritako asmo handiko helburuetarantz bultzatuko ditu.

7. Irakasle horiek umore-sena dute

Umore eta gatz handiko pertsonek arrasto sakona uzten dute. Frustrazioa eta estresa murrizteaz gain, jendeari bere egoera beste ikuspegi batekin ikusteko aukera ematen dio.

8. Irakasle horiek gorespen eta laudorioak neurriz eta inteligentziaz erabiltzen dituzte

Laudorioek eragina galtzen dute behar ez denean erabiltzen baditugu edo gehiegi erabiliz gero. Ikasleek gure onespena behar dute, baina ezin dugu goratu lan bat egin dezakeenaren erdia dela dakigunean. Horregatik, gorespenak neurriz eta inteligentziaz erabili behar dira.

9. Irakasle horiek oso ondo dakite arriskuak hartzen

“Pittin bat harago joan direnek dakite noraino irits daitekeen” dio esaera batek. Arriskuak hartzea arrakastaren parte bat da. Ikasleek ere ikusi behar dute irakasleak gauza berriak probatzen dituela eta porroten kasuetan ikusi behar dute hori nola kudeatzen duen. Ikaskuntza hori, lantzen ari diren ikasgaiak bezain garrantzitsuagoa da.

10. Irakasle horiek kontsistenteak dira

Koherentzia ez dugu “inmobilismo”arekin nahastu behar. Koherentzia da esaten duzuna egitea, arauak ez dituzula aldatzen egoeraren arabera, zure ikasleek zuregan konfiantza izan dezaketela. Askotan, zaharkitutako metodoetan tematuta dauden irakasleak euren koherentziaz harro egon daitezke, baina hori temakeria mozorrotuta besterik ez da.

11. Irakasle horiek hausnarketa egiten dute

Zaharkitutako irakasleak ez bihurtzeko, irakasle hauek bere denbora hartzen dute darabiltzaten metodoen inguruan eta bere ikasleekin lortzen duten konexioaz hausnartzeko. Hausnarketa hori ezinbestekoa da hobetzeko esparruak detektatzeko eta zuzentzeko.

12. Irakasle horiek aholkulari bat bilatzen dute eurentzat

Hausnartzen duen irakaslea desanimatu daiteke aldamenean babesa eta laguntza eskainiko dion norbait ez badu. Aholkulariak izan daitezke “Bai, zure gogoeta horiek zuzenak dira” edo “Ez, oker zaude, ez al zara konturatzen…” gisako iruzkinak egingo dizkiotenak eta ikuspegi ezberdin bat eskainiko diotenak.

13. Irakasle horiek gurasoekin komunikatzen dira

Guraso eta irakaslearen arteko elkarlana giltzarria da ikaslearen arrakastarako. Horregatik, irakasle hauek bide bat irekita dute gurasoekin komunikatzeko edo hauek irakaslearengana joateko. Gurasoek eta irakasleak bat egiten dutenean, zailagoa da ikaslea ahazten joatea.

14. Irakasle horiek euren lanarekin gozatu egiten dute

Oso erraz identifika daiteke bere lana maite duen irakaslea. Kutsatzen den energia barreiatzen dute. Zure lana gustatzen ez bazaizu edo motibazioa galarazi dizun zer edo zer badago, saiatu hori identifikatzen. Beharbada, ez du zerikusirik eskolarekin eta, askotan, irakaskuntzarekiko maitasuna berreskura daiteke doikuntza txiki batzuk eginez gero.

15. Irakasle horiek ikasleen beharretara egokitzen dakite

Ikasgelak etengabe aldatzen ari diren izaki bizidunak bezalakoak dira. Egunaren arabera, ikasleen bizipenen arabera edo eguraldiaren arabera… egokitzapen edo aldaketa batzuk egin beharko dira ikasleak “engantxatuta” mantentzeko. Aurretik eginiko plana aldatu behar baduzu, ez hartu zure aurkako eraso gisa eta ez ahaztu helburua zein den.

16. Irakasle horiek begi onez ikusten dituzte gelan eginiko aldaketak

Inoiz ez al zara etxeko edo logelako dekorazioaz nekatu? Eta ez al da egia berrantolaketa edo aldaketa txiki batzuekin espazio berri baten sentsazioa dugula? Bada, gure ikasgelan horrelako aldaketak eginez, efektu berdina lortuko dugu eta ikasleen interesa berpizteko ere baliagarria izango da.

17. Irakasle horiek tresna berriak arakatzeko denbora hartzen dute

Teknologiaren aurrerapenarekin, gelara eraman daitezkeen era guztietako baliabide eta tresna ditugu. Ikasleek tresna horiei ez diete beldurrik. Zuk ere ez diezu beldurrik izan behar eta ezin diezu ikasleei aukera hori kendu. Izan ere, teknologiaz inguratzen dituen mundu batean hazten ari baitira eta ezin dizkiegu ukatu euren errealitate horretara behar dituzten gaitasunak.

18. Irakasle horiek babes emozionala eskainzen diete euren ikasleei

Askotan, gure ikasleek ezagutza edo informazio dosi bat baino gehiago, gure laguntza edo babes emozionala behar izaten dute. Ikasleekin konexio emozional hori lortuz gero, errazago izango da gure aholkua aintzat hartzea. Ikasleek irakasle bat behar duten bezala, aholkulari edo kontseilari bat ere behar izaten dute eta.

19. Irakasle horiek eroso sentitzen dira ezezagunaren aurrean

Ikasle handiagoekin aritzen diren irakasleei batez ere, ezezagun ugari dituzten gaiekin aritzea tokatzen zaie. Dena erabat lotuta ez dagoen egoeretan ere jakin beharra dago ondo funtzionatzen.

20. Irakasle horiek ez dituzte gurasoak etsaitzat hartzen

Zoritxarrez, askotan, guraso eta irakasleen arteko harremanak mehatsuz edo mesfindantzez beteta izaten dira. Era askotako gurasoak dauden arren, eta batzuk euren seme-alaba gehiegi babesten duten arren eta irakaslearen akatsak azpimarratzeko joera duten arren, gehienek euren seme-alabarentzat hoberena besterik ez dute nahi. Horregatik, norbere buruarengan konfiantza izan beharra daukagu eta oso garbi izan behar dugu beti ezin dugula gurasoek eskatutakoa egin.

21. Irakasle horiek ikasgela dibertigarria bihurtzen dute

Ez da beharrezkoa beti “serio” agertzea. Noizean behin, umore punttu bat gehitzea komeni da. Gure gizatasuna erakutsiz, konfiantzan eta errespetoan oinarritutako harreman bat erakitzen baita. Dibertigarria eta hezitzailea ez dira kontrajarriak.

22. Irakasle horiek era integralean irakasten dute

Irakaskuntza ez da hutsean gertatzen. Testuingruan ematen diren baldintzak aintzat hartu behar dira: estresa, egoera emozionalak, familia… Era guztietako estrategiak erabil ditzakegu gure ikasleengana iristeko, baina ikasleren batek egoera pertsonal zail bat bizi badu eta normal jokatzen badugu, seguru ez garela beregana iritsiko.

23. Irakasle horiek beti jarraitzen dute ikasten

Irakasle horiek beti lortzen dute denbora autoikaskuntzarako. Horrek, euren ezagutzak indartzeaz gain, ikasleen posizioan ere jartzen ditu eta ikas prozesuaren perspektiba mantentzen laguntzen du.

24. Irakasle horiek moldeak hausteko gai dira

Irakasle askok nolabaiteko horma bat eraikitzen dute euren metodoen inguruan eta ez dira ausartzen hortik ateratzen. Gogoratzen ditugun irakasleak askotan ateratzen dira hortik eta beste esparruetara irekitzen dira beharrezkoa dela ikusten dutenean.

25. Irakasle horiek euren profesioaren jabe dira

Irakasle horiek euren ikasgaien inguruko ezagutza tekniko sakonak izateaz gain, ezagutza metodologiko-pedagogikoak izateaz arduratzen dira. Horretarako, jakin-mina bizirik mantenzen dute eta inoiz ez dute aukerarik galtzen ikasten jarraitzeko.