2013 – 3 orrialdea

Apatridak

Haur garaietako lagun batekin egin nuen topo kalean atzo. OHOko garaietako ikaskidea. Aspaldian ez nuela ikusten. Gordeta ditudan oroitzapenetan bezala aurkitu nuen: alai, oso alai. Mutiko txiki bat zeraman ume-kotxe bati egiten zion bultza, haurtxoari hitz jolastiak egiten zizkion bitartean. Eta bere irudi bera ikusi nuen txikiaren aurpegian. Azken urteetan egindakoez eta bizitzak nola tratatzen gaituen moduaz hitz egin genuen, eta gero, agurtu ostean, bere bideari ekin zion, beti bezain irribarretsu, haurrari kontutxoak eginez.

Kotxean lanerantz nindoala, izandako elkartera eraman ninduten pentsamenduek, eta nire lagunaren haurtzaroa ekarri nuen gogora. Esan bezala, gu OHOko garaietakoak izan ginen, ume ginen garai haietan. Nire lagun honek ikaragarri gustuko zuen jostailu zehatz batekin jolasean aritzea, pieza askotariko horietakoa, osagarri asko duena, istorioak asmatzeko eta imajinazioari bide ematen duten horietakoa. Aukera zuen guztietan aritzen zen, etxeko bakardadean, bere “laguntxoei” bizitza ematen eta abentura ikaragarriak bizitzen. Baina denborak aurrera egiten zuen heinean, gainontzeko ikaskideek beste mota bateko jolasak eta interesak genituela konturatu zen, eta etxeko egongelako lurrean etzanda sartzen ez zela ere ikusi zuen.

Sasoi zaila izan zen hura. Nahiak aldatzen joan zitzaizkion eta, orduko BBB ikasketak hasi behar zituela konturatu zenean, jolas horiek alboratzea erabaki zuen. Agian ez zen erabaki kontzientea izan. Ala agian bai. Agian egoerak berak bultzatuta, edo agian hainbeste darabilgun heldutasuna iritsi zitzaion. Heldutasun madarikatua berarentzat! Modu batean ala bestean, jadanik haurra ez zela jabetu zen, ez gorpuzkeran, ez gustuetan eta are gutxiago ingurukokin zituen harremanetan. Eta nerabe desorekatu bilakatu zen, bat-batean. Bizitza goitik behera aldatu zitzaion. 14 urte zituen ordurako.

“Heldutasun madarikatua!” errepikatu nuen neure barrenerako. Nire burua ikusten nuen orduan, gaur egun, nire ikasleen gurasoei ebaluazio txostena emateko elkartzen garenean, euren seme-alaben “heldutasun puntuari” buruz hitz egiten. Heldutasuna ezinbesteko baldintza balitz bezala. Eta posible da hala izatea, baina pertsona helduak direnean. Orain haurrak dira, eta haur izaten jarraitzea ahalbideratu beharko genuke. Guztiok. Gurasook, irakasleok, finean, gizarte osoak.

Duela hainbat urte OHO, BBB eta halakoak desagertu eta LH eta DBH bezalako terminoak eta, okerrena dena, etapak ezarri ziren. Lehen Hezkuntza. Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza. Eta gure haurrak, 12 urterekin, institutura bidaltzen hasi ginen, ordura arteko irakasleen goxotasunetik urrun, erabat arrotza zaien toki batera. Zorrotza. Ihesbiderik gabekoa. Beren adinerako exijentzia maila altuegia duen sistemara. Haurtzaroa behin-betirako lapurtuko dien sistemara. Baina, lehenago, etorriko zaien horretarako prestatu nahian edo, LHko hirugarren zikloan jada umezaro hori baldintzatzen hasten gara, eta heldutasuna ote duten ala ez borroka horretara eramaten ditugu.

Askotan entzun dut, eta baita esan ere (mea culpa!) ikasle bati buruz halako esaldiak: “oso ume da, DBHn ez du erritmoa hartuko”, “oso jolastia da, haurtxoa da”, “Buf! DBHn jan egingo dute, hain da umea eta!” eta halako beste mila “perlatxo” ere.

Eta halakoetan, nire lagun horrekin akordatzen naiz, 14 urte arte haur izateari eustea lortu zuen harekin. Gaurko neska-mutilei ez bezala, hari ez zioten haurtzaroa lapurtu. Gogorra da, bai, baina onartu dezagun, seme-alabei duten altxorrik preziatuena lapurtzen ari gatzaizkie: haurtzaroa. Sekulan itzuliko ez den aroa ahalik eta azkarren pasarazten diegu, gero, urteekin, betirako galdu dela konturatzeko.

Haurtzaroa jolas egitea beste derrigorrik izan beharko ez lukeen garai izan behar du. Eta hori guztia da kentzen dieguna. Rainer Maria Rilke idazleak zioen gizakiaren aberri bakarra haurtzaroa dela. Eta hala bada, zoritxarrez, mundua apatrida txikiz betetzen ari garela sinesten dut.

Baina zertan datza, benetan, proiektuen inguruko lanketa?

Hezkuntzan, gizarteko beste esparrutan bezala, mota guztietako modak izaten dira. Azkenaldi honetan irudipena daukat “proiektu” hitza modan dagoen horietako bat dela. Egunean dagoen irakasle bat izan nahi baduzu, proiektuen inguruan antolatzen duzula zure klasea azaldu behar diezu ingurukoei. “Nik ere proiektuak burutzen ditut nire klasean” esaten dugu gehienok, askotan “proiektu” bezala ulertzen duguna oso desberdina den arren.

Kasu gehienetan, sekuentzia baten amaieran burutzen dugun jarduera “folklorikoari” (zentzu onean) deitzen diogu “proiektua”: margotu, muntatu, aurkeztu, antzeztu, sortu, bisitatu, imajinatu… akzioekin harremana duen edozein jarduera gehienontzat proiektu izena hartzeko arrazoi nahikoa izaten da. Gure gidaritzapean burutu dugun jarduera sekuentziaren amaieran, ikasleei eskaintzen diegun gozoki moduko bat bezala interpretatzen dugu, ikasleari aurretik izan ez duen askatasuna eta protagonismoa eskaintzeko aitzakia bat, askotan. Pastelaren azken ginga hau espero bezala ateratzen ez bada, irakasleok normalean ez gara gehiegi kezkatzen; ikasleari jakin beharreko guztiak aurretik eskaini zaizkio eta, alderdi horretatik, kontzienteki azken “proiektu” honi izan dezakeen onura akademikoari balioa kentzen diogu.

Baina ikasleak proiektuen inguruan lanean jartzea beste gauza bat da; inplikazio didaktiko eta formatzaile askoz ere sakonagoak ditu eta antolaketa mailako aldaketa sakonak eskatzen ditu. Horiek guztiak oso modu sinple eta argian azaltzen dira azpiko bideo honetan.

Bideoa ikusi ondoren oraindik gauzak garbi geratzen ez badira, hemen daukazue esteka sorta labur eta, era berean, argigarri bat:

Actualidad Pedagogica (interesgarrienak)

1) Qué dicen los estudios sobre el Aprendizaje Basado en Proyectos (“un proyecto no es el “postre”, es el plato principal)
2) Aprendizaje basado en proyectos en 10 pasos
3) Aprendizaje basado en proyectos: 10 aspectos a tener en cuenta para empezar

Edutekak gaiari eskainitako sarrerak

1) Aprendizaje por proyectos
2) Seis principios del aprendizaje por proyectos
3) Lista de chequeo (kontrol zerrenda bat) para los proyectos de clase

CamaroteTIC

1) 94 ventajas y beneficios del enfoque del aprendizaje mediante proyectos

Emozioak

Ekain negar batean eta garrasika esnatu da. Amesgaiztoren batek aterako zuen Morfeoren besartetik. Bere oihuak etxean zehar zabaltzen dira eta bere sehaskaren ondora iritsi bezain laster nire besoak eskaini dizkiot, lasaitu dadin. Baina ez da nahikoa. Nire epeltasunak ez du bere negarra eteten. Azkenean, ama etorri eta bere bularraldean aurkitu du kontsolamendua. Zer den ama izatea! Egunaren desordu hautan bada ere, gozatzen dut ama-semearen arteko sinbiosiari begira. Umea bere amatxoren lepoa sendo estutzen du, babes bila, baina minik eman gabe. Amak, aldiz, hitz goxoekin mintzatzen zaio, berriro lokartu dadin. Eta inbidia sanoa sentitzen dut (inbidia sanorik badago, behitzat!). Inbidia bikoitza. Batetik, amak haurrarengan duen eragin eta berarekiko duen erlazio estuagatik. Eta bestetik, Ekainek bere emozioak adierazteko duen askatasunarengatik.

Jaio zenetik hilabete batzuk pasa dira eta uste dugu jada ikasi dugula bere negarraren arrazoiak bereizten: noiz den mina, noiz gosea, logura eta abar. Eta bere negar-anpuluak eteten saiatu izan gara beti, emaitza ezberdinak lortuz. Eta denborak aurrera egin ahala, Ekainek irribarre egiten ere ikasi zuen. Bere emozio batzuk adierazteko modu berria. Gurasoei lerdea dario hasteko moduko irribarrea. Apurka-apurka, bere emozioak adierazteko bideak aurkitzen eta perfekzionatzen doa gure txikia. Baina bere inguruan orbitatzen dugun helduok horiek modu egokian garatzen uzten ez diogula pentsatzen hasita. Eta uste dut egunero ikusten dudan zerbait dela.

Kontua da, Ekainek barre egiten duenean, gu ere pozten garela eta irribarre hori denboran luzatzea nahi izaten dugula. Aldiz, petraldu eta denagatik kexa denean, lasaitzeko edo isiltzeko bide azkarrak bilatzen ditugu. Kexatzea egokia izango ez balitz bezala. Negarra, ekidin beharreko zerbait balitz bezala. Eta espresatzeko aukerak eskaini ordez, emozioak estaltzen hasteko bizitzaren bide luzearen hasieran kokatzen dugu. Eta bide hori sekula amaituko ez den susmoa dut. Adinean gora egin ahala, bere emozioak azaltzeko moduak, uneak eta lekuak neurtuagoak izango dira. Debekatuak bezala. Halaxe ikusten dut nik, behintzat, nire inguruko haur, gazte eta helduengan.

Azken aldiko joera da (edo hala iruditzen zait niri, gaia berria delako niretzat) emozioen inguruko heziketa. Bat batean, gure ikasleen eta gureak propioak diren emozioak nola kudeatu ikasteari ekin diogu, buru-belarri. Egunero sortzen zaizkigun arazo edo gatazkak konponduko dituen baliabidearen bila. Lasaitasuna ekarriko digun mirariaren bila. Eta hori guztia oso positiboa eta lagungarria dela ukatu gabe, uste dut oinarrizkoena ahaztu zaigula: egun, oraindik, bizi garen gizarte honek emozioak adierazteko “debekua” ezarri digu. Ez dakit tradizio kristau batean oinarrituta egon delako, edo beste faktore sozio-ekonomiko-politikoak izan direlako, baina izan dela uste dut bene-benetan. Sentitu izan duguna eta nola sentitu dugun adieraztea bekatua izan da beti. Eta emozio horiek barru-barruan gorde eta aurrea egin behar izan dugu. Halako heziketa jaso dugu, etxean, nola eskolan.

Horregatik, batzuetan, harrituta ikusten dut nola ikasi nahi dugun emozio horiek kudeatzen ikasi, garrantzitsuena ahaztu zaigunean: emozioak adierazten ikastea. Lerro hauetatik emozioen adierazpenaren defentsa sutsua egin nahi dut. Utz diezaiegun ikasleei espresatzen, nahiz eta modu trakets eta baldarrean izan, gero ere beraiek bide aproposagoak bilatzen ikas dezaten. Horren ordez, sentitzen dutena erreprimitzen dugu. Pikutara bidali behar gaituzte, utz diezaiegu horixe egiten! Gure lana ez du izan behar hori isiltzea, hori egiteko bide aproposak bilatzen laguntzea, inguruan dituzten pertsonak mindu gabe. Horrela, eta bakarrik horrela, uste dut emozioetan oinarritutako benetako heziketan batean murgilduko garela. Mesedez, utziozue Ekaini negar egiten, negar egin behar badu; barre egiten, barre egin behar badu; haserretzen, haserretu behar badu. Baina erakutsi diezaiogun hori modu konstruktibo batean egiten. Egoera bakoitzetik zerbait ikasi dezan. Sentitzen duena espresatzeko makilik jaso ez dezan. Mila esker.

8

Atzo bederatzi urte bete ziren Google-ek GMail martxan ipini zuenetik. Albistea irakurri nuenean pentsatzen jarri nintzen: noiztik erabiltzen dut nik GMail? Beti eduki dut sentsazioa GMail Flickr edo Delicious baino zaharragoa dela. Agian, hauek baino lehenago erabiltzen hasi nintzelako izan daiteke? Hortxe sortu zitzaidan zalantza eta argitzeko asmoz, tarte bat hartzea erabaki nuen.

Izena eman nuen lehenengo aplikazioa Flickr-ena izan zen, 2005eko otsailaren 1ean, hain zuzen ere. Erraz egiaztatu nuen hori nire kontuaren ezarpenetan arakatzen ibili ondoren:

GMaileko kontua noiz sortu nuen jakitea ez zen hain sinplea izan. Gogoratzen nuen Xabi Diaz-ek bidali zidala GMailen kontua irekitzeko gonbidapena (oker ez banago, berrogeita hamar gonbidapen izaten ziren erabiltzaile bakoitzarentzat) baina ez nintzen gogoratzen noiz. Googleatze labur baten ondoren GMaileko kontua nozitik daukadan jakiteko trikimailu hau aurkitu nuen. Metodo horren arabera, nire GMaileko kontua 2005eko otsailaren 25ekoa da. Badaezpada, trikimailu horren bitartez lortutako data fidagarria zen edo ez egiaztatzeko, GMailen alta ematerakoan “The Gmail Team” sinadurarekin jasotzen den lehen postaren bila joan nintzen. Eta hantxe topatu nuen. Xabierren gonbidapena jaso, eta hurrengo egunean Mikeli bidali nion gonbidapenaren mezua:

Eta zein izan zen hirugarrena? Irudipena daukat Delicious izan zela baina ezin dut egiaztatu. Izan ere, oraingo kontua 2006koa da baina, Yahoo!-k, Delicious erosi ondoren, bi kontuekin bat egitea behartu gintuenean, Deliciouseko kontu zaharra ezabatu nuen. Nolanahi ere, nik esango nuke Delicious ere 2005en erabiltzen hasi nintzela.

Kontu hauek buruan bueltaka nituela oraindik lotara joan nintzen. Iratzargailura hurbildu eta “ON” botoia sakatzera nindoala, hantxe ikusi nuen, zenbaki gorri bizi eta handitan idatzita, atzoko data: apirilaren 10a. Orduan konturatu nintzen GMail, Flickr eta Delicious-ekin batera, garai berean sortu nuela blog hau. Hain zuzen ere, 2005eko apirilaren 11an argitaratu nuen lehenengo sarrera gune honen lehen bertsioa izan zen jatorrizko blogean (nahiz eta blogaren sorrera egun batzuk lehenagokoa izan). Konturatuko zineten bezala, blog honek gaur bertan zortzi urte betetzen ditu.

IKTeroak, GMail, Flickr eta Delicious. Lau aplikazio hauek jasotzen dute nire azken zortzi hauetako bizitzaren zati handi bat:

Nire familia, lankide eta lagunekin izandako elkarrizketak
Nire lanbidean egindako ibilbidea
Nire bizitzako unerik ederrenak biltzen dituzten argazki guztiak
Nire ikaskuntza prozesuan oinarrizko informazioa jasotzen duten esteka guztiak

Azken zortzi urte hauen zati handi bat hortxe gordeta daukat.

Ikasten ikasteari buruz

Une honetan ez dut gogoratzen zehazki non izan zen baina nonbait irakurri nuen (uste dut Benitoren Atoanen izan zela, baina ez nago ziur) markatzen duen mezu sakon horietako bat. Ez naiz oroitzen zehatz-mehatz esaldiaz baina gutxi gorabehera horrelako zerbait esaten zuen:

Asko kostatzen zaie irakasleei onartzea ikasleek ez dutela eurek irakasten dietenetik ikasten. Baina askoz ere gehiago kostatzen zaie onartzea ikasleak euren laguntzarik gabe ikasteko gai direla.

Barruraino sartu zitzaidan mezu horrek transmititzen zuena, izan ere, nire ingurune profesionalean gertutik bizi dudan zerbait islatzen du. Esaldi horrek bete-betean egiten du topo, irakaskuntzara dedikatzen garenok, gure ikaskuntza prozesua ulertzeko dugun moduarekin. Gure formazioaz hitz egiten dugunean, irakasleok ez dugu ulertzen instrukziorik gabeko formaziorik, gu baino gehiago dakien aditu baten gidaritzarik gabe. Are gutxiago ulertzen da, berdinen arteko ikaskuntza (ikasleek naturaltasunez egiten duten zerbait, bestalde) eta utopiatzat hartzen da autoformazioaren kontua (“horretarako denbora asko behar da” adierazten dute batzuk, konturatu gabe, ikasleek eurek erabiltzen dituzten aitzakiak erabiltzen dituztela euren konpromiso falta estaltzeko). Irakasleok irakaskuntza menpekotasunetik ulertzen dugu, ikasleek askatasuna eta autonomiaren alderditik ulertzen duten bitartean. Deigarria.

Ideia hauek etorri zaizkit burura, azpiko bideoa ikusi ondoren. Apirilaren 4eko “Para Todos La 2” izeneko programa, “Ikasten ikastea” aukeratu zuten tertuliarako gai bezala eta bertan parte hartzera Ana Basterra gonbidatu zuten. Bideoa guztiz gomendagarria iruditu zait, batez ere, egun eskolak duen arazo potolo baten inguruan hausnartzeko: ikaste prozesua ulertzeko hain desberdinak diren bi ikuspegi horien artean ematen den gatazka.

Hemen bideoa:

Berdinen arteko ikaskuntzan sinesten ez dutenek (ikas-komunitateak edo erdaraz “comunidades de practica”) edota autoformazioa utopiatzat hartzen dutenek horretarako denborarik ez dagoelako, nekez lagunduko diete ikasleei euren kabuz ikasten ikasteko bidea.