Gure gelak sortzaileak al dira?

Dokumentu hau (PDF 1,1 MB) oinarritzat hartu dugu, baina artikulu hau ez da itzulpen bat, guk egindako moldaketa bat baizik.

Dokumentu hori irakurtzen hasi bezain azkar, CCR (Creative Classroom) kontzeptuak gure arreta bereganatu du. Izan ere, kontzeptu horren ardatz ikas ingurune berritzaileak dira. Ikas ingurune berritzaile horietan, praktika pedagogiko berritzaile horiek bakarrik sortzen dira IKTak ikaskuntza irekia, kolaboratzailea eta esanguratsua ahalbideratuko dituzten praktika forma berriak ekoizteko erabiltzen badira.

Berrikuntza kontzeptua oso erabilia izan da eta, testuinguruaren arabera, esanahi ezberdina ere ematen zaio. Hezkuntzaren kasuan, era guztietako praktikekin erabili izan ohi da, baina, gure ustez, hori baino gehiago behar da berrikuntzaz mintzatzeko. Nolanahi ere, ez dugu ahaztu behar aurkezten dugun dokumentua Europako testuinguruan kokatu behar dugula eta munduko beste lurraldeak hartuz gero, analisia oso bestelakoa izango litzatekeela.

Ikas-inguruneak duen konplexutasuna dela eta, faktore bakar bat aintzat hartzea ez da nahikoa eta dokumentu honen egileek aipatzen dituzten blokeak eta parametroak oso erabilgarriak iruditu zaizkigu gure errealitatearen azterketa bat egin ahal izateko.

Horregatik, ahalegin bat egingo dugu planteatzen diguten ikas-ekosistemetan eragina duten faktore horiek guztiak azaltzeko.

CCR_EUSKARAZ

Irudia jatorrizko neurrian ikusteko, klikatu gainean.

BLOKE NAGUSIAK

  • Edukiak & Curriculuma

Esperimentaziorako eta sormenerako tartea utzi behar dute eta, batez ere, XXI. menderako ikasleak beharko dituen konpetentziak garatzeko aukera errealak eskaini behar dituzte (adibidez; problemen ebazpena, ikerketa eta komunikazioa). Hori dela eta, edukiek eta curriculumek irekiak, malguak, eguneratzen direnak eta errealitatearekin zerikusia dutenak izan behar dituzte.

  • Ebaluazioa

Ezagutzan oinarritutako ebaluazio tradizionaletik IKTen ikuspegiko ebaluazio berri batera aldatu behar da. Ebaluazioak proba estandarizatuen paradigma gainditu behar du eta errealitatea erreplikatuko dituzten formatu berriak inplementatu behar ditu.

  • Ikas-praktikak

Berdinen arteko ikaskuntza eta autoerregulazioa ahalbideratu behar dituzte. Malguak, ludikoak eta erakargarriak izan behar dituzte eta ikasleen espektatibak asetu behar dituzte.

  • Irakas-praktikak

Irakaslearen eginkizunak mentore batena izan beharko luke. Orkestra zuzendari baten gisan, ikaskuntza errazten duen pertsona izango da. Pedagogiako ezagutzak sare profesionaletan parte hartuz lortuko dituena, eta berrikuntza eta sormena erabiliko dituena ereduak aldatzeko.

  • Antolakuntza

Komunitateko kide guztien artean banatutako antolakuntza izango da eta testuinguruko errealitateari erantzungo dio. Antolakuntza horren orientazioa eta garapena ebaluatzeko mekanismoak garatu behar dira.

  • Lidergoa & balioak

Irekia eta parte hartzailea izan beharko luke. Ekitatea eta inklusioa bezalako balioen aplikazioan zeregin garrantzitsu bat izango du. Bestalde, pertsonalaren garapen profesionala sustatu eta lagundu behar du.

  • Konektibitatea

Honek zerikusia du konpromisoan eta motibazioan eragina duten faktore sozialekin eta emozionalekin. Ikasleek nahiz irakasleek jabekuntza behar dute euren ideiak eta interesak konektatzeko eta ikas praktikak zabaltzeko (adibidez; gurasoei)

  • Azpiegitura

Azpiegitura fisikak eta teknikoak espazioaren mugak gainditzea ahalbideratu behar dute.

ERREFERENTZIAZKO PARAMETROAK

1.- Adimen emozionalaren sustapena: adimen emozionala giltzarria da ikaskuntza sortzailerako. Ikasleen emozioak kudeatzen lagunduko dieten jarduerak eskaini behar dira
2.- Pentsamendu anitzen sustapena: irakasleek ikasleen sormen ahalmena eta euren ahalmen guztiak sustatu behar dituzte esparru guztietan.
3.- Norbanakoen indarguneak oinarritzat hartu: irakasleek ikasle bakoitzaren indarguneetan oinarritu behar dira, hau da, norbanakoaren iragana, interesak, trebetasunak… ezagutu beharko dituzte.
4.- Beste trebetasunen sustapena: burutu beharreko jarduera anitzek zeharkako konpetentziak ere hartu behar dituzte aintzat. Hala nola, problemen ebazpena, kolaborazioa, kontzientzia kulturala, kooperazioa…
5.- Ekintzailetzaren sustapena: ikasleei aukera errealak eskaini behar zaizkie euren proiektu errealak diseinatu, garatu eta inplementa ditzaten. Produktuetan zentratzeaz gain, enfasi berezia jarri beharko litzateke hezkuntza komunitatearen zerbitzuen berrikuntzan eta hobekuntzan.
6.- Inklusioa eta ekitatea eguneroko praktikan aplikatu: ikasle guztiek (adimen handikoek, etorkinek, zailtasunak dituztenek, bazterketa sozialaren arriskuan bizi direnek…) aukera berdinak eta baliabide egokiak izan behar dituzte kalitatezko ikaskuntza jasotzeko eta desberdintasun sozialak arintzeko.
7.- Ikaskuntza ez formalaren eta informalaren aitortza: ohiko esparruetatik at eskuratzen diren ikaskuntzak (ikasleenak nahiz irakasleenak) aitortu behar dira.
8.- Jarraipen gardena: kalitatea bermatzeko marko bat garatu eta komunikatu behar da. Hau gardena izango da komunitateko kide guztientzat eta bere helburu nagusia ikaskuntza-irakaskuntzaren eta ebaluazioaren prozesuen kontrola eta hobekuntza izango da.
9.- Ordutegi berritzaileen inplementazioa: ikasleek eta irakasleek ordutegi malguak eta berritzaileak behar dituzte ikaskuntza sortzaileari aukera gehiago eman ahal izateko.
10.- IKT azpiegitura egokitu: aipatzen ari garen esparru guztietan IKTen erabilera ezinbestekoa da benetako ikaskuntza sortzailea eta berritzailea nahi badugu. Hori dela eta, azpiegiturak ikasleen eta irakasleen jarduna bermatu beharko du eta ziurtatu beharko du sarean dauden baliabide guztiei sarbide egoki bat.
11.- Zerbitzu berritzaileak inplementatu: eskaintzen diren zerbitzuak berritzeaz gain, zerbitzu berrien inplementazioa ere sustatu behar da.
12.- Espazio fisikoa birdiseinatu: ikaskuntzarako inspirazio iturri izango diren espazioak eskaini behar dira. Horretarako, koloreak, soinuak, materialak… espazio erakargarriak, malguak eta polifuntzionalak sortzeko erabiliko dira. Behar bereziak dituzten ikasleen beharrak asetzeko espazio egokiak inplementatuko dira.
13.- Diziplinartekotasuna sustatu: ikasleek gauzak ulertzeko eta ikasteko perspektiba ezberdinak emango dizkieten planteamendu globalagoak behar dituzte. Horretarako, ezinbestekoa izango da “ikasgaien” eta hauen irakasleen arteko konexio horizontalak ziurtatzea.
14.- Esplorazioaren bidezko ikaskuntza sustatu: ikasleen pentsamendu kritikoa sustatzeko eta kontzeptuen arteko konexioaz jabetzeko aukera errealak eskaini behar zaizkie ideiak manipulatuz edo kontzeptu konplexuak esploratuz.
15.- Ekoizpenen bidezko ikaskuntza sustatu: ikasleen sormena, berrikuntza eta ikaskuntzarekiko jarrera baikorra sustatzeko, euren produktuen ekoizpenean inplikatu behar dira.
16.- Jolasen bidezko ikaskuntza sustatu: jolasek eta simulazio digitalek aukera paregabea eskaintzen dute ikasleen ikas prozesuan inplikatzeko eta parte hartzeko.
17.- Ikas estiloak eta adimen anizkunak aintzat hartu: ikasleen ikas estilo ezberdinak eta adimen anitzak baloratu eta aintzat hartuko dituzten jarduera, baliabide, eduki… ezberdinak eta pluralak eskaini behar dira.
18.- Ikaskuntza auto-erregulatua indartu: ikasleak bere ikas prozesuaren jabe bihur dadin, auto-erregulaziorako behar dituen trebetasunak eskaini eta garatu behar dira. Metakognizioa eta hausnarketa sustatu behar dira.
19.- Ikaskuntza pertsonalizatua sustatu: ikasleak dira ikas prozesu guztien ardatz. Hori dela eta, programazioak eta metodoak ikasle bakoitzaren beharrak erantzuteko etengabe doitu eta egokituko dira.
20.- Jarduera esanguratsuak: jarduerak benetako testuinguru batean kokatu behar dira eta ikasleen aurrezagutzak aplikatzeko edo sakontzeko balio behar dute, baita beste konpetentzia orokorrak garatzeko ere.
21.- Berdinen arteko elkarlana ahalbideratu: ikaskuntza prozesu soziala denez, berdinen arteko kolaborazioa sustatu behar da. Horrek ikasleen pentsamendu pertsonala garatzeaz gain, besteekin elkarlanean aritzeko beste perspektibak aintzat hartzea derrigortzen du.
22.- Hezkuntza baliabide irekien erabilera sustatu: etengabe erabili, berrerabili, gurutzatu (nahastu)… behar dira dauden edo sortuko diren baliabide irekiak ikaskuntza planen helburuak lortzeko eta ezagutzaren zabalkundean laguntzeko. Baliabide irekien inguruan sortuta dauden komunitateetan parte hartuz, baliabide hauekiko ikasleen nahiz irakasleen motibazioa areagotzen da.
23.- Ebaluazio formatuen eraldaketa sustatu: ebaluazioak jarduera sortzaileak txertatu behar ditu ikasleen inplikazioa eta motibazioa sustatzeko, batez ere, kolaborazioa, ekimena, sormena… bezalako trebetasun konplexuak ebaluatzen direnean.
24.- Ebaluazio hezitzailearen inplementazioa: metodo eta tresna ugari eskainiko dira ikasleen auto-formazioa eta auto-ebaluazioa burutu ahal izateko.
25.- Ikas gertaera ezberdinak eskaini: hezkuntza komunitateak parte hartu beharko du eta eragile aktiboa izango da ingurune hurbileko ikas gertaera ezberdinetan. Modu berean, online eskaini daitezken gertaerak sustatuko ditu ikas prozesu presentzialak indartzeko edo osatzeko.
26.- Sare sozialetan parte hartu: barne prozesuak irekitzeko eta modernizatzeko eta interakzioa areagotzeko, sare sozialetan parte hartu behar da. Twitter, blogak, wikiak… bezalako baliabideek ikasleei eta irakasleei aukera ezin hobea eskaintzen diete beste kulturekin harremanetan jartzeko, kolaborazio erreala gauzatzeko, hizkuntzaren mugak gainditzeko, instituzioaren hormak saltatzeko…
27.- Berrikuntzaren kudeaketa sistematizatu: berrikuntza jasangarriaren kultura eta konpromiso kolektiboa behar da estrategia bideragarri bat aurrera eraman ahal izateko.
28.- Sarean lan egin mundu errealarekin: era guztietako eragileekin (industriak, museoak, agentziak, erakundeak…) elkarlanean aritu behar da modu sistematikoan aldaketa sozialaren eragile aktiboak izateko eta ikasleen motibazioa areagotzeko.

Honaino dokumentutik ateratakoa. Aipatutako bloke eta parametro horietan zer edo zer soberan al dago? Eta faltan?

Orain, zer diozu zure ikastetxeari buruz?

Ni, ildo horiek jarraituz, nire ikastetxeari buruzko txosten bat egiten hasita nago. Ez da egingo dudan lehena eta, seguru asko, ez da azkena izango, baina beti ikasten dugunez eta ateratzen ditugun ondorioetatik zer edo zer mugitzen hastea lortzen denez, ontzat emango dugu hartutako lana eta eskainitako denbora.

Nork daki, baina, agian, denbora baten buruan, hementxe gaude komentatzen gure ikastolan abian jarri dugula horrelako zer edo zer. Egia esan, aldaketa batzuk (gehiegi ere ez) egin beharko genituzke, baina 22. parametroan agertzen denarekin arazo serioak izango genituzke. Hori seguru.

Etxerako lanen inguruan

Azken urtetan nire ikasleak izan diren guztiek dakiten bezala, etxerako lanen inguruan dudan iritzia ez da oso ona, batez ere tradizionalki bidaltzen ditugun etxerako lan errepikakor eta aspergarri horiekiko dudan iritzia.

Bada, iritzi hori izan arren, ez naiz libratzen eta “mea culpa” ozen bat bota nahiko nuke. Izan ere, gurasoek etxerako lanak eskatzen zizkidatela aitzakitzat hartuta, maiztasun handiz horrenbeste gorrotatzen ditudan lanak bidaltzen aritu bainaiz eta, behin baino gehiagotan, astakeriak ere bidali izan ditut. Inoiz ez dut inongo ahaleginik egin nire iritzia lankideen aurrean plazaratzeko ezta nire ikasleen gurasoei nire ikuspegi kritiko hori azaltzeko ere. Nire ikasleen aurrean, nire burua zuritu nahian edo, hor bai, hor askotan esan dut benetan pentsatzen dudana.

Baina aurreko astean, ikaskuntza kooperatiboaren inguruko barne formazio saio bat burutzen ari ginen ikastolan eta, halako batean, gai hori atera zenean, nire iritzia ematera animatu nintzen. Neurri batean, etxerako lanen isiltasunezko “armairutik atera” nintzen. Nire iritziz, gai hori “tabu” bat bihurtuta zegoen eta inork ez zuen ezer zalantzan jartzen, betidanik egin denaren jarraitzaile akritiko eta robotizatu gisan jokatzen genuen.

Bada, gure artean izandako eztabaidaren ondoren, gordeta nituen dokumentu eta helbide ezberdinetara jo nuen gaiari beste oinarri batzuekin heltzeko asmoz. Irakurri dudan guztia asimilatu eta antolatu ondoren, nire iritzia plazaratu nahi dut.

Hasteko, irakurri dudan guztiarekin, nire iritzia ez da aldatu, alderantziz, indartu eta sendotu dela esan beharko nuke. Izan ere, oraindik ez dut ebidentzia bakar bat ere topatu etxerako lanak onuragarriak direla esateko. Alderantziz, datu guztien arabera, kaltegarriak direla esan dezakegu hanka sartzeko beldurrik gabe.

Hasteko, gustatuko litzaidake jarraian datozen bideo hauek ikustea. Luzeak badira ere, oso gomendagarriak dira eta PISAko ebaluazioetan arrakasta itzela lortzen duten bi eredu ezberdinak hobeto ezagutzeko aukera paregabea.

Finlandia

Korea

Bideo hauek ikusi badituzu eta Finlandiaren aldeko apostua egiten baduzu, seguru asko jarraian datorrena soberan izango duzu, baina Koreakoa bada erakartzen zaituena, argudioak prestatu beharko ditut “alde ilun” horretatik ateratzeko. Has gaitezen, bada.

Topatu dudan lehen gauza bitxia izan da ikustea estatuan etxerako lanak denfendatzen dituzten gehienak oso konterbadoreak direla esparru ideologikoan. Horien artean, sutsuenei, “Hezkuntzako Tea Party” deituko nieke nik eta, une honetan, Wert Legea defendatzaile amorratuak dira. Kontuz zeinekin ari zareten etxerako lanak defendatzen!

Eta bigarrena, etxerako lanak defendatzen dituztenek erabiltzen dituzten argudioak frogatzeko inongo ebidentziarik ez dutela eskaintzen.

Tira, kontua da irakurri dudanarekin ondorengo irudian ikus dezakezuen mapa mentala osatzen hasi nintzela. Ez dakit oso garbi gelditzen den, baina nire ideiak eta datuak antolatzeko oso lagungarria egin zait niri. Jatorrizko neurrian ikusteko, egin klik irudiaren gainean.

Etxerako lanak

Orain, saiatuko naiz laburtzen bertan jasotakoa.

Laburragoa denez, etxerako lanen aldekoek aipatzen dituzten argudioak azaltzen hasiko naiz:

  • Esfortzua: kultura hedonistaren aurrean, esfortzuaren balioa transmititzeko baliabide garrantzitsu bat da.
  • Diziplina: etxerako lanak egiteak diziplina eskatzen du eta gure ikasleek horrenbetse behar duten balio hori eskuratzeko oso lagungarriak dira.
  • Lan ohiturak: etxerako lanak egitean, gerora begira ezinbestekoak izango dituen lan oiturak eskuratzeko ezinbestekoak dira. Etxerako lanak egin ezean, nekez lor daitezke lan ohitura egokiak.
  • Autonomia: ikasleak bere zereginari aurre egin behar dio eta, horretarako, bere autonomia erabili behar du. Alegia, agintzen diotena egitean, bere autonomia garatzen doa.
  • Antolaketa: etxerako lanak egiteko, ikasleak bere denbora planifikatzen, antolatzen… ikasi behar du. Hori dela eta, bizitzarako ezinbestekoa den gaitasun hori lortzeko oso lagungarriak dira.
  • Emaitzak: arestian esandakoa betetzen dituen ikasleak, emaitza hobeak lortuko ditu. Beraz, etxerako lanak egitea emaitza hobeak lortzeko bide garranzitsu bat da.

Sarrera esan dudan bezala, hori guztia esaten dutenean, ez dute inongo ebidentziarik eskaintzen. Batez ere, emaitzei dagokienean. Izan ere, ez baitago inongo ikerketarik baieztapen hori frogatzen duenik.

Orain, has gaitezen kontrako iritzia dutenek aipatzen dituzten argudioak.

Hasteko, etxerako lanek hezkuntza-sistemaren porrota adierazten dute, ikasleek eskolan landu beharko lituzketen lanekin gainkargatzen dituztelako. Hezkuntza-sistemak dituen mugak agerian uzten dituzte, izan ere, ikastetxeetan egiten dena nahikoa ez dela esplizitatzen dute. Agian, egin behar dena ez da ikasleak gainkarga horrekin zigortzea, eskola barruan egiten dena eta egiten den modua aldatzea baizik. Baina, noski, bigarren aukera horrek lan handiagoa eskatzen du eta irakasleok ez gaude horretarako, ezta?

Bestalde, irakasle gehienek agintzen dituzten etxerako lanek oso kalitate txarra dute, ez dira pertsonalizatuak izaten, ikasle batek izan ditzakeen hutsuneak betetzeko ez dute laguntzen eta, gainera, kasu gehienetan, denbora gehiegi eskatzen dute.

Jarraian, sarean topatu ditudan etxerako lanen aurkako argudio garranzitsuenak:

  • Ez da inongo abantaila pedagogikorik frogatu: egin diren ikerketek LHrako ez dute hori frogatzen, kontrakoa baizik. Eta DBHtik aurrera ikus daitekeen abantaila hain da txikia… Laburtuz, desabantailak abantailak baino handiagoak dira.
  • Eskolarekiko jarrera ezkorra sustatzen dute: ikasle askorentzat etxerako lanen zama jasanezina bihurtzen da eta eskolarekiko jarrera ezkorra garatu besterik ez dute egiten. Okerrena, jakin-mina, motibazioa eta gauza berriak ikasteko interesa ere galtzen hasten direla.
  • Denbora librea murrizten da: ikasleak “full-time” bihurtzen ditugu. Eskolaz kanpoko jarduerek eta etxerako lanek ikasleen “denbora librea” betetzen dute eta honek duen balio hezitzaileaz ahaztu egiten gara.
  • Ikasleen garapenerako beste aukerak kendu: esparru akademikotik at gelditzen diren gainontzeko esparruak jorratzeko aukerarik gabe gelditzen dira ikasle asko. Familia askotan etxerako lanei ematen zaien garrantzia eta lehentasuna direla eta, ikasleen pasioak edo zaletasunak bigarren edo hirugarren mailako gaitzat hartzen dituzte guraso askok.
  • Ekitatearen etsaiak: etxerako lanen ardura familien esku gelditzean, oso errealitate kultural eta sozial ezberdinekin egiten dute topo. Familia guztiek ez dute ez aukera ez ahalmen berdina euren seme-alabak “laguntzeko” eta hauen arteko ezberdintasuna areagotu besterik ez da egiten.
  • Familiako giroa zapuztu: ukaezina den errealitate bat da hau. Etxe askotan, seme-alaben etxerako lanek liskarrak, giro txarra, zigorrak, tentsio uneak, estresa… eragiten dituzte, etxeko giroa arnastezina bihurtzeraino.
  • Familiari denbora kendu: familia askotan oso denbora gutxi gelditzen zaie kide guztiak elkarrekin egoteko. Denbora horretan, seme-alabek etxerako lanak egin behar badituzte, denbora hori murriztu besterik ez da egiten.
  • Aniztasunari ez dute erantzuten: egin diren ikerketen arabera, kasu gehienetan, etxerako lanak uniformeak izaten ohi dira. Hau da, gela bateko ikasle guztientzat etxerako lan berdinak agintzen zaizkie. Nola ezkontzen da hori horrenbeste aldarrikatzen den aniztasunaren trataerarekin?
  • Gurasoekiko menpekotasuna: zailtasunik handienak dituzten ikasleek ez dute nahiko gaitasunik agindutako lanak autonomiaz egiteko. Horrek gurasoekiko menpekotasun handia sortarazten du. Bitxia da autonomia gehien garatu behar duten ikasleek, menpekotasuna besterik ez dutela garatzen ikustea.
  • Rolak irauli egiten dira: ikaskuntza prozesu guztietan seme-alabek euren lorpenen berri gurasoei ematen dizkiete. Bada, etxerako lanekin, seme-alabek eskolan eginikoa gurasoei erakutsi partez, eskolan ikasten ez dutena gurasoek seme-alabei erakutsi behar izaten diete.
  • Gertuko errealitatearekin harreman eskasa: aztertutako etxerako lan gehienek zerikusirik ez dute ikasleek bizi duten errealitatearekin. Horrek, noski, ikasleen interes falta areagotu besterik ez du egiten.
  • Beste hezkuntza eredurako ateak itxi: etxerako lanen giltzarrietako bat gelan egiten den ondorengo zuzenketa da. Horrek, saio askoren denbora tarte zabal hartzen duenez, bestelako zeregin interesgarriagotan eta emankorragotan aritzeko aukera kendu egiten du. Zenbat gauza egiteko aukera izango genuke zuzenketa horiek gure saioetatik kenduz gero?

Kontrako nahiz aldeko jarrera dutenek, gainera, bestelako ekarpenak ere egiten dituzte. Batzuk erabat kentzearen alde dauden bitartean, beste batzuk etxerako lanei ez dizkiete ateak ixten, beti ere, jarraian doazen baldintzak errespetatuz gero:

  • Curricularrak ez diren gaiak jorratu ere: curriculum tradizionaletatik at bizitza dagoenez, esparru horiek ere jorratu beharko lituzkete etxerako lanetan.
  • Ezagutza librea sustatu: gaur egun eskura ditugun aukerei ezin diegu bizkarrik eman eta gure ikasleak ezagutza librea eraikitzeko eragile aktiboak bihurtzeko lagundu beharko lukete etxerako lanek (adibidez, Wikipedian ekarpenak egin).
  • Tresna kolaboratzaileak erabili: etxerako lanek ikasleen arteko elkarrekintza sustatu beharko luketenez, tresna kolaboratzaieen erabilera indartzera bideratuta egon beharko lukete.
  • Proiektuen inguruko lanketa: eskolan landu beharko lituzketen proiektuekin lotura izan beharko lukete. Hau da, proiektu horien planifikazioan, garapenean, ikerketan… lagundu beharko luketen etxerako lanak izan beharko lituzkete.
  • Erantzukizuna eta iraunkortasuna sustatu: nor bere buruarekin eta ikaskideekin arduratsu eta erantzukizunez jokatzera animatu beharko lukete, eta ez antsietateak edo presioak eraginda burutzea.
  • Ohitura osasungarriak sustatu: kirol jarduerak, dantzak, elikadura osasuntsua, erlaxazio jarduerak… egitera animatu beharko lukete.
  • Erabakiak hartzeko irizpideak: ikasleek erabakiak hartzera eta, noski, hauek hartzeko garaian irizpide ezberdinak erabiltzera animatu beharko lituzkete.
  • Jakin-mina piztu: arestian esan dugu, normalean agintzen dituzten etxerako lanek jakin-mina zapuzten dutela. Bada, justu kontrako efektua bilatu beharko lukete. Horretarako, ikasleak ikertzen, produktu ezberdinak ekoizten, erronkak gainditzen… jarri beharko lituzkete.
  • Informazioa kudeatu ezagutza eraikitzeko: etxerako lanek informazioaren kudeaketa eraginkor bat sustatu beharko lukete, ikasle bakoitzak bere ezagutza propioa eraikitzeko.
  • Denbora antolatu eta planifikatu: etxerako lanek ikasleen denbora antolatzen eta planfikatzen lagundu beharko lukete. Horretarako, bitartekoak ere eman beharko genizkieke zeregin bakoitzari eskaini beharreko denbora kudeatzen eta planifikatzen ikas dezaten.
  • Ideien,emozioen eta bizipenen adierazmena: etxerako lanek aukera erreala eman beharko lukete ikasleen ideiak eta sentimenduak modu ezberdinetan adierazteko. Adierazmen aukera guztientzat ateak irekita egon behar dira eta ez betiko bideentzat soilik.
  • Irudimena eta sormena: irudimena eta sormena sustatzeko balio ez duten etxerako lanek, ekarpen eskasa egingo dute. Hori dela eta, irakasleek etxerako lanak bidali baino lehen, ondo planifikatu beharko lituzkete, betiko errutina eta lan errepikakor horietan ez erortzeko.
  • Denboraz mugatuak: gaur egun, etxerako lanek sekulako denbora tartea hartzen dute bai egiteko bai zuzentzeko. Bada, egitekotan, denbora tarte mugatuak eta laburrak hartu beharko lituzkete.

Eta zuk, zer diozu? Betiko ohiturari eustearen alde al zaude? Orain arte agindu dituzun etxerako lanak birplanteatzeko prest al zaude? Beharrezkoa al da gai honen inguruko eztabaida serioa gure komunitatean?

Gai honen inguruan topatu ditudan esteka interesgarriak:

10 VERDADES ACERCA DE LOS DEBERES (O 10 RAZONES PARA DEJAR DE MANDAR DEBERES)
Los deberes escolares en el marco de las relaciones familia – escuela
10 ALTERNATIVAS A LOS DEBERES PARA EL DESARROLLO DE COMPETENCIAS
Etxeko lanak bai edo ez? Zenbat?
Los deberes enseñan a los niños a ser organizados y disciplinados
CEAPA denuncia la sobrecarga de deberes escolares en casa
The Case Against Homework
La Verdad Acerca de los Deberes – Las Tareas Innecesarias Persisten por Causa de las Ideas Equivocadas Sobre el Aprendizaje – Alfie Kohn
CONCAPA DICE NO A LA HUELGA DE DEBERES (PDF)
Los diez mejores consejos sobre los deberes escolares
Los Deberes Escolares: Un Poderoso Aliado para el Aprendizaje y la Formación
A propósito de los deberes escolares

Hautaprobetako fisikako azterketarako koordinazio bileraren ondorengo hausnarketa

Ez naiz gogoratzen zenbat urte igaro diren hautaprobei begira EHUak konbokatzen gaituen fisikako azterketarako koordinazio bilerara azkenekoz joan nintzenetik. Oso gogoan dut, ordea, zeinen haserre atera nintzen bilera hartatik.

Nire moskeoa, norbaitek kontrakoa pentsa badezake ere, ez zen izan azterketa diseinatzen duten arduradunek azaldutakoarekiko edon eman zituzten argibideekiko,ez. Nire haserreak fisikako irakasleok bilera hartan azaldu genuen jarreran, batez ere, izan zuen bere jatorria. Frustrazio handia sentitu nuen irakasleok gure lana nola enfokatzen dugun ikusi nuenean, zein helbururen atzetik genbiltzan gutako gehienok egiaztatu nuenean. Bilera hartatik irten nintzenean, horrelako bilera batera ez nintzela berriro joango agindu nion nire buruari.

Baina atzo nire hitza hautsi nuen eta berriro pasa nintzen Donostiako Usandizaga institututik. Eta berriro ere oso haserre atera nintzen bertatik.

Bilerari albiste on batekin eman zitzaion hasiera (halaxe uste dut behintzat, iruditu zitzaiela batzuei). EHUko hiru kanpusetan iazko hautaprobetako fisikako azterketan lortutako kalifikazioen batezbestekoak nabarmen egin zuten gora. Bileraren hasieran igoera hori zenbatekoa izan zen kuantifikatu ez baziguten ere, geroago jakin izan genuen igoera bi punturen ingurukoa izan zela hiru kanpusetan. Koordinatzaileek igoera horren jatorria zein izan zitekeen gurekin kontrastatu nahi izan zuten; galderak beste urte batzuetakoak baino errazagoak izateagatik gertatu ote zen edota azterketan galdetuko ziren item posibleen zerrenda 22ra bakarrik mugatzearen ondorioa izan ote zen jakin nahi zuten.

Bileran jaso ziren iritzi nagusienak bigarren arrazoiaren aldekoak izan zirela esango nuke nik. Pasaia-Lezo Lizeoko Mikel Etxaniz-ek oso garbi utzi zuen moduan, galdera kopurua itxia zen unetik, ikasleentzat errazagoa izan dute eduki horiek memorizatzea eta horrek erlazio zuzena izan zuen notaren igoerarekin. Jarraian, erabaki horri eta, oro har, azterketa ereduari buruz berak zuen iritzia azaldu zigun. Planteatzen diren baldintza horiek gure teilatuari harriak botatzea dela esan zuen. Bere ikuspuntutik, emaitza horiek balio gehiegirik ez zutela planteatu zuen (edo horrelako zerbait ulertu nion nik behintzat). Galdera irekiak dituen froga baten aldekoa agertu zen Mikel, PISA frogan agertzen direnen antzekoak, non ikasleek ideia, kontzeptu eta printzipio fisikoak elkarren artean erlazionatzen badakitela egiaztatu behar duten.

Fisikako edukiak gora eta beheraGehiengo bat bere iritziaren aurka agertu da (ulertu nuenarengatik, ez omen da lehenengo aldia antzeko eztabaidatan ibili daudenak). Galderak mugatzeak eta bakoitzean erantzun behar dena zehazteak ebaluazio irizpideak objektiboagoak izatea suposatzen duela esan zion batek. Edukiak murrizteak ikasleei “trabak” kentzea dela adierazi zuen beste batek. Unibertsitatera sartzeko behar duten nota lortzea modu honetara errazagoa dela ere iradoki zuen beste batek. Une batean, koordinatzaileek hurrengo azterketan Fisika Modernoko edukiei buruzko galderak txertatzearen inguruan zituzten kezkak azaldu zizkiguten eta, erabaki bat hartu aurretik, edukiak sartzearen alde eta kontra geunden irakasle kopurua bozketa bitartez ezagutu nahi zutela esan ziguten.

Enpin hortxe ibili ginen atzo, beste behin, edukien inguruan bueltaka, eduki asko edo gutxi izan behar ziren baloratzen, eduki horien memorizazio soilak duen balioari buruz eztabaidatzen, ikasleak unibertsitatera “ondo prestatuta” bidaltzea zer den aztertzen… Noiz arte jarraitu behar dugu diskurtso berdinarekin? Noiz hitz egingo dugu fisikaren didaktikak dituen gabezia eta hutsune potoloen inguruan? Bale, ados, baliteke hautaprobetako azterketaren inguruan antolatzen den bilera hau ez izatea gai hori eztabaidatzeko gunerik egokiena. Baina bilera honetatik kanpo Gipuzkoako ikastetxe desberdinetako fisikako irakasleok ez bagara inoiz elkartzen gai hauen inguruan gehiago sakontzeko, non demontre aztertuko ditugu kontu hauek?

Niretzat oso frustrantea da egiaztatzea behin eta berriro nola azterketa madarikatu honek baldintzatzen duen fisikako irakasleon lana eta helburuak. Pentsa, bileraren erdialdean batek bota zuen, selektibitateko emaitzak behingoz onak izan diren honetan, ez ote den eztabaidak alde batera utzi eta guztiok pozik agertzeko unea. Nonbait azken emaitza on hauek behingoz irakasleok egiten dugun lanaren errekonozimendua izan beharko lukete, bere iritziz. Noiztik dira hautaprobetako emaitzak gure lanaren “balioa” neurtzeko irizpide egokiak? Ez dut ulertzen, benetan.

Aurreko batean esaten nuen bezala, bokazio zientifikoen gainbehera azken hamarkadetan oso nabarmena izaten ari da. Hainbeste arrazoien artean, zientzietako irakasleok orain arte erabili dugun didaktika traketsa izan da nagusienetako bat. Edukien barneratze soila eta testuingurutik ateratako ariketen ebazpenean oinarritutako fisikaren irakaskuntza izan da ikasle askoren izpiritu zientifikoarekin bukatzearen arrazoi nagusiena. Eta, irakasle lanetan hainbeste urte pasa ondoren, negargura ematen dit egiaztatzeak, gutako gehienok oraindik jarraitzen dugula gure ikasgaia ikuspuntu horretatik ulertzen.

Batek baino gehiagok esango dit ez daukagula erraza gela barruan beste modu batera aritzeko, selektibitateak erabat baldintzatzen duela gure lana. Bada hala izan behar bada, nik Mikelek botatako proposamenarekin egiten dut bat. Nahiago dut beste froga mota bat, konpetentzien garapenarekin harreman handiagoa duen froga bat, egoera errealen ebazpenera zuzendutako froga bat, non ikasleei ezagutzak eskatu baino, ideia eta kontzeptuen arteko erlazioak eraiki eta oinarrizko egoerei irtenbidea emateko galdera irekiak egiten zaizkien. Pena ematen dit gehiengo batek begi txarrez ikustea Mikelen proposamena; fisikako irakasleriaren artean ohitura akademizistak oraindik oso errotuta daudela garbi dago.

Fisikak, ezagutza zientifikoaren zati garrantzitsu bat izanik, arazo praktikoak ebazteko duen balioari bizkarra ematea errore larri bat dela iruditzen zait. Alderdi horretatik ezinbestekoa ikusten dut esperimentatzeari, besteak beste, orain ematen diogun balioa baino askoz handiagoa ematea. Egia da, dena den, batxilergoko bigarren mailako fisikan jorratzen diren edukiak laborategian lantzea gauza konplikatua dela. Eremuekin (grabitatorioa, elektrikoa eta magnetikoa) edota fisika modernoarekin (fisika nuklearra, kuantikoa eta erlatibismoa) esperimentatzea oso konplikatua da. Baina badira beste hainbat esparru fisikaren alderdi praktikoarekin aritzeko aukera ematen dutenak, hala nola, ikerketa lanak burtzea edota fisikaren oinarriak objektu eta gailuen eraikuntzara aplikatzea, besteak beste.

Horixe da bileraren amaieran azaltzen ahalegindu nintzena (beti bezala, nahiko modu traketsean, egia esan). Edukiak mugatzeko iaz hartutako erabakiarekin ados egon gabe, honek orain arte egiterik izan ez dudan zerbait aurrera ateratzeko aukera eskaintzen didala esan nuen. Alegia, orain aukera daukat ikasleak eduki horiek egoera desberdinetan aplikatu, analizatu, ebaluatu eta sortzen jartzeko. Edukien murrizketarekin, oinarrizko hogeita bi galdera horiek gelan lantzeko bi ebaluazioekin nahikoa daukat. Geratzen den hirugarrena, aurretik landutako kontzeptu horiek mobilizatuko dituzten proiektuak garatzeko erabiltzeko asmoa dut. Proiektu hauen garapenak gainera, programa ofizialean ez datozen beste eduki berriak lantzeko aukera emango didala ziur nago. Eta garrantzitsuagoa dena oraindik, ikasleei zehaztuko diedan zereginari konponbidea emateko prozesuan, ezagutza soilak baino askoz ere gaitasun gehiago jokoan ipini beharko dituzte. Selektibitateko koordinatzaileek hartu duten erabaki honekin, konpetentzia orokorren garapena bultzatzeko aukera ematen dit.

Nire asmoa azken ebaluazioan erabilitako metodologia PBLan oinarritzea da. Aukeratuko dugun proiektua ikasleekin batera adostea da nire asmoa, beti ere, proiektuaren garapenak batxilergoko fisikako edukiekin lotura izatea bilatu beharko dugularik.

Ikasturte honen hasieran hainbat aldaketa planteatu nien nire ikasleei. Horien artean ikasturte amaieran burutu dezakegun proiektu bat proposatu nien nire ikasleei, guztion artean erabaki beharko duguna nondik-nora joan beharko duen ideia bat egin zezaten. Azpian ipintzen dizuet nire proposamena. Berez, egoera erreal batean oinarrituta dago. Alegia, ikastolan egun daukagun arazo bati irtenbidea bilatzea proposatu nien. Hemen proiektuaren deskribapena:

Proposamen horretan ikasleek burutu beharko duten atazan jokoan ipini beharko dituzten fisikako ezagutzak ondoko arloekin gordetzen dute erlazioa:

  • Uhinen oinarrizko magnitudeak: anplitudea, periodoa, maiztasuna, uhin-luzera…
  • Espektro elektromagnetikoa
  • Uhinen energia eta intentsitatea: dezibelioaren definizio
  • Uhinen interferentziak eta, zeharka bada ere, difrakzioa ere (Huygens-en printzipioa).

Goiko horiek soilik fisikako edukiak dira. Baina proiektuari diziplinarteko ikuspegia eman nahi bazaio, beste arlo batzuetako edukiak ere proposatzen dira (kontutan izanik, gainera, nire ikasleetako batzuk biosanitario modalitateko ikasleak direla). Hauen artean:

  • Wifi sarearen segurtasuna: enkriptazioa. (matematikan jorratzen diren matrizeekin erlazio zuzena gordetzen duena)
  • Wifi seinaleek osasunan izan dezaketen eraginaren inguruan ikuspegi kritikoa izatea (biologiako ikasleei begira proposatutako edukia, batez ere).

Atzo, bileratik atera ondoren, berriro agindu nion nire buruari ez nintzela bueltatuko horrelako bilera batera. Ea oraingoan horrela den.

Ikastolen jatorria eta Freineten eskola

Askotan aipatu dudan kontu batekin nator berriro ere baina, azpiko bideoa ikusi ondoren, berriro ere pentsatzen jarri naiz zeinen desberdinak diren nik ikasle bezala ezagutu nuen ikastola eta gaur egun ezagutzen dudana.

70. hamarkada osoa egin nuen nik Jakintza ikastolan. Garai hartatik ditudan oroitzapen asko eta asko azpiko bideoan islatuta ikusi ditut. Ez dakit orduan nire maixu eta andereñoak zirenak Freineten berri ba ote zuten baina ikastolan egiten genituen gauza asko bere eskola ereduarekin lotura handia zutela esango nuke nik. Proiektuaren jatorri ideologikoa, gurasoen inplikazioa proiektuan, gela barruko dinamika parte-hartzailea, gelatik kanporako irteerak gure ondare sozial, kultural eta naturala ezagutzeko, testu eta material libreak (Saioka testu-liburuak agertu aurretik), egiteari zuzendutako eskola dinamika, irakasle eta ikasleen arteko harreman horizontala, gizarte hobeago bat bilatzeko irakasleek transmititzen zuten ilusioa, esku-lanek orduan zuten garrantzia… Benetan zerrenda luzea.

Tristura ematen dit orain, hogeita hamar urte pasa direnean, ikastolen mugimendua nola “estandarizatu” den ikustea, zeinen “ofiziala” bihurtu den egiaztatzea, zeinen urruti dagoen orain orduko eredu horretatik ikustea. Eta pena gehien ematen didana da ikustea nola ikastolen hasierako mugimendu hartan nire maixu eta andereño izan zirenetako asko eta orain nire lankideak direnak, eredu horren aurka egiten duten; orduko autonomia ukatzen digute, egiten dugun lanari balioa kentzen diote ez garelako pedagogian adituak eta horrexegatik, eskura ipintzen diguten materiala (testu-liburuak eta bestelako material pedagogikoak) erabiltzea egokiena dela planteatzen digute. Pena.

EGUNERAKETA 2012-12-4: Xabier Huitziren ekarpenari esker jakin dut Jabier Goena segurarra izan zela ikastolen ideiaren sortzailea. Badirudi Goenaren asmoa euskal eskola sortzeaz gain, honek metodologia berritzailea izatea nahi zuela, Freineten eredua, alegia. Badirudi Kataluina aldean izan zirela bertako irakasteko metodoa aztertzen eta hori hona ekartzea erabaki zutela. Interes handia daukat gai honen inguruan, alegia, zein izan zen ikastolen jatorrian eredutzat hartu zen eredu pedagogikoa. Norbaitek informazio interesgarririk izango balu gai honi buruz, eskertuko nioke iruzkinetan erreferentzia uztea.