Ekainek lo gutxi egin du eguerdian haurtzaindegian. Jaso dudanean alai zegoen, baina laster erakutsi dit lo egiteko zuen gogoa. Haizea zakar dabil kalean, baina halakoetan ere ezin etxean geratu. Beraz, prestatu eta irten egin gara. Azkar baino lehen hartu du lo txikiak, espaloiko trakatan-trakatanak lagunduta.
Bat batean, haizea gelditu eta euria hasi du. Hala gertatu ohi da askotan, haizea gelditu eta euria hasten dela. Aterkipean jarraitu dugu paseoan, ni bakardade une batez gozatuz, txikia lo. Lur beroak gogoz hartu ditu ur-tanta hezeak, eta elur bustiaren lurrinak giroa bete du. Ikaragarri atsegin dut lur bustiaren usaina. Ireneri ez zaio batere gustatzen, baina niri bai. Biziki maite dut. Haur garaietara eramaten nauten sentimenduak pizten dizkit. Beste garai eta lekuetara eramaten nau. Baina batez ere bi dira burura goxotasunez, malenkoniaz eta mirespenez datozkidan uneak: bata, Lerineko kaleetan kokatzen nau; besteak, aldiz, udarako kanpaldien doinuak ekartzen dizkit.
Abuztuko egun sargorien arratsalde askok ekarri ohi dute ekaitza. Ume nintzela, Lerinen ematen nituen udarako egun horiek. Askatasun osoz ibiltzen nintzen kalean bakarrik, lagunekin edota txakurrez inguratuta. Eta ekaitza lehertzen zenean eta euri-ura kale aldapatsuetan behera arrapaladan jaisten zenean, lur bustiaren usain hori zabaltzen zen. Nire burua ikusten dut ezkaratza baten petrilean igota, kale erdiko errekatxoari begira, lurrin berezi horrek lasaituta.
Burura datorkidan beste unea haur eta gazte nintzeneko udako kanpaldietakoa da. Urte askotan GIA izan naiz eta uztaila guztietan kanpaldia eraikitzen genuen mendi aldean. Mendialdean ere oso ohikoa da egun bero baten ondoren ekaitza lehertzea. Lur egarrituak gozoki hartzen du ura, eta horren truke testu honetan hainbeste errepikatu dudan usain goxo hori oparitzen digu.
Garai haietan benetan libre sentitzen nintzen, mendialdean, gurasoengandik urrun, lagunez inguratuta, eguneroko tresna elektrikorik gabe, naturarekin bat eginda. Eta benetan faltan botatzen dudala hura. Heldutasunarekin galtzen den jakin-mina genuen, esploratzeko gogoa, ikasteko beharra, dena jolasa bihurtuz, arazorik gabe, libre, aske, basati. Ai! Hain urruti geratu dira une horiek! Ez dira sekula itzuliko. Orduko naturaltasuna galdu dugu. Heldu gara, nonbait… Eta horregatik maite dut lur bustiaren usaina: zer izan nintzen gogorarazten didalako, hori guztia ez ahazten laguntzen didalako. Batzuetan dudak izan arren, egia izan zela esaten didalako.
Uste dut, une honetara iritsita, azalpen batzuk eman behar ditudala. Lehen aipatu dut GIA izan nintzela, baina zer demontre da hori? Erraza da: mundu guztiak entzun du eskaut edo boy scout hitzak. Denok dakigu zer den, batez ere telebistan ikusi ditugulako. Baina utzidazue mugimendu horren historia kontatzen, modu laburrean, noski!
1907. urtean Baden Powell (hemendik aurrera BP) militar britainiarrak eskaut mugimendua sortu zuen. Bere helburuen artean, haurrak eta gazteak balore zehatz batzuetan (fisikoak, espiritualak, metalak) heztea dago, balore jakin batzuk erakatsiz “pertsona hobeak” izan daitezen. BP militarra izanda, ulertzen da eskatu mugimenduak dituen zeinu batzuk (uniformea, adibidez) bertatik hartuak izatea. Bi urte beranduago, BP-k eta bere arrebak Gidismoa sortu zuten, eskultismoaren antzeko oinarriak dituena baina neskei zuzenduta.
Ehun urte eta gero, bi mugimendu horiek munduan zehar zabalduta daude, elkarteetan antolatuta. Denbora luze honetan zehar, asko izan dira mugimenduak jasandako aldaketak. Adibidez, bietan neskak zein mutilak dira onartuak (nahiz eta gidismoak, oraindik ere, mutilak onartzeko arazoak dituen…) eta balore batzuk ere eguneratu dira (ez kasu guztietan). Hala ere, BP-k proposatu zuen oinarrizko helburua bizirik dirau: aurkitu duzuna baina mundu hobeagoa utzi ezazu.
Egia da eskaut taldeak, toki askotan, atzerakoitasunaren isla direla. Zorionez, munduko talde ezberdinak ezagutzeko aukera izan dut eta denetarik ikusi dut: talde uniformatuak, goizetan formatu eta errebisioa pasatzen dutenak, elizkizunak ospatzen dituztenak, baita guardiak egiten dituztenak ere, armak eta guzti! Baina badaude parafernalia horretatik urruntzen direnak ere. Eta baloreei dagokionez, nahiz eta oinarri kristaua izan, talde laiko eta akonfesionalak ere asko dira. Sinismenak alde batera utzi eta baloreetan hezten duten taldeak.
Ni talde “moderno” baten kide izan nintzen. Ez genuen uniformerik (taldeak eta adin tarteak bereizteko balio duen lepoko zapia, pañoleta, ordea, bai) eta akonfesionalak gienen, hau da, ez ginen erlijio batean oinarritzen eta kultorako askatasuna genuen. Ez ginen eskautak, giak baizik, eta urte guzti horietan jaso dudan heziketarik hoberena jaso nuen, eskolatik oso urruti zegoena heziketa.
Kontua da, oraindik ere, heziketa mota horri ez-reglatua edo ez-formala esaten zaiola. Baina, eskola munduak, konturatuta edo konturatu gabe, mugimendu horretatik edan duela esango nuke, batez ere egun hain modan dauden heziketa kooperatiboari eta konpetentziei dagokionean. Eta esandakoa baieztatzeko, adibideak jarriko ditut.
Talde osoa adinaren araberako taldetxoetan banatuta dago. Era berean, haur txikien adarra taldetxo txikiagoetan banatzen da. Txikien kasuan, taldetxo bakoitzak bere egin beharra du: batek ura ekarri behar du, beste batek egurra bildu gaubelako sua pizteko eta beste batek sukaldeko tresnak garbitu eta guztientzat mahaia jarri. Taldetxoren batek bere lana betetzen ez bazuen, guztientzat zen kaltegarria, beraz, talde kohesioan eta taldearen onurako egiten genuen lana. Taldeak aurrera egin behar bazuen, denok egin behar genuen zerbait. Helduagoak diren taldeetan, gainera, bakoitzak bere bazkaria ere egin behar zuen, beraz, sua pizteko egurra ere bildu behar zen eta bazkaria taldekide guztientzat prestatu. Bakoitzak bere eginbeharra zuen, lan errazak denen artean betez eta zailagoak edo zehatzagoak zirenak, norberaren gaitasunen arabera. Hura izan zen talde kooperatiboekin izandako lehen esperientzia.
Bestalde, kanpaldiaren eguneroko martxa egokiari aurre egiteko, hainbat gauza ikasi behar genuen: egurra bildu eta moztu, tresnak garbitu, sua piztu… Lan horiek hezitzaile eta kide helduengandik ikasten genituen. Egiteko beharra zegoen eta halabeharrez ikasten genuen. Praktikaren bidez ikasten genuen. Egoera errealetan ikasten genuen. Egoera ezberdin horiei aurre egiteko konpetente bihurtu ginen.
Eta ekologia ez dut aipatu. Agenda 21 zer ote zen usaindu gabe natura zaintzen genuen. Eta ez bakarri zaindu, berarekin bat izaten ikasi genuen, errespetatuz, zainduz eta maitatuz. Egun batzuetan naturaren babesean bizi ginen. Arbolak, errekak, landareak, animaliak errespetatzen genituen. Garbiketak ez genituen sekula errekan bertan egiten, etekina ateraz hura nola ez zikindu ikasi genuelarik. Letrinak ere egiten genituen, arauak errespetatuz. Eta behin kanpaldia amaituta, gure arrastoa ahalik eta txikiena izaten saiatzen ginen.
Lur bustiaren usainak heziketa eredu ezberdin batera eramaten nau. Egun gure eskoletan lantzen den horretatik oso urruti dagoena. Eraginkorra, atsegina, pertsona bezala hezten gintuena, beharrezkoak ez ziren kontzeptuetatik at, ekinez egina, hanka sartuz eta berriro saiatuz, batzuetan gidatuak eta besteetan gidari izanik, berdinen artetik ikasiz… Baina badirudi hori bakarrik ume garaiko oroitzapenak direla. Ikasgelan sartuta nagoela nire burura datozen oroitzapenak. Agian, sekulan itzuliko ez den eredu baten oroitzapena.