Denetarik – 2 orrialdea

Korea eredua

Hezkuntza ereduen inguruan maiz hitz egiten den arren, gutxitan erreparatzen dugu sistema horien atzean dauden pertsonetan. Nola eragiten dute sistema horiek indarrean dauden gizarteetako ikasleengan?

Egun hauetan, Wert Espainiako Ministroak egin nahi duen erreformaz (PDF) asko hitz egiten ari da eta asko dira erreforma horren aurka altxatu diren ahotsak. Bada, atzo, Informe Semanal programan, erreportaje bikain bat eskaini zuten Hego Koreako hezkuntza ereduari buruz. Dakizuenez, PISA ebaluazioan (PDF) sekulako emaitzak lortzen dituzte, baina proba horien emaitzetan ez da ikusten horren atzean zer dagoen. Ikaragarria!!! Beharbada, horixe da Wert Ministroak eta bere erreformak bilatzen duten gizarte eta hezkuntza eredua. Hezkuntzako guruek eta adituek salba ez gaitzatela!

Erreportaje hori ikusteko, RTVEk duen web orrira joan beharra dago, ez baitu aukerarik ematen erreportajea kapsulatzeko. Bestela, beheko bideoan 44:20 minutura joan eta hortxe topatuko duzue erreportajea.

Irakasleon garapen profesionalari buruzko ideiak

Gaur arratsaldean duela hamar bat egun CITAk antolatutako kongresuan parte hartu duten hizlariek erabilitako aurkezpenak biltzen dituen artikulura heldu naiz. Eskaintzen diren lau aurkezpenetatik lehenengoak zer pentsatua eman dit eta nire ideiak hementxe jasotzea erabaki dut.

Aurkezpena Castellomgo Jaume I unibertsitateko irakasleak diren Jordi Adell eta Linda Castañedak prestatu dute eta azkenaldi honetan asko kezkatzen nauen gai bati buelta pare bat ematen dizkiote bertan: irakasleon garapen profesionalaren gaia.

Jordi Adell y Linda Castañeda: El desarrollo profesional de los docentes en la era Internet: entornos personales de aprendizaje (PLE)

View more presentations from Centro Internacional de Tecnologías Avanzadas. FGSR

Aurkezpena bi zatitan banatu dute. Bigarrena Ikas-ingurune Pertsonalen inguruan da eta IKT kontuetan gehiegi murgilduta ez dabilenak agian ez du gehiegi ulertuko. Lehenengoak ordea mami asko daukala iruditzen zait eta irakaskuntzan urte batzuk daramagunoi zer pentsatua eman beharko ligukeena.

Gogoratzen dut 97an ikastolan hasi nintzenean, nire kezkak nituela Ikastolen Elkarteak atera berri zituen Ostadarreko Matematikako testu liburuak erabiliko ote nituen edo ez erabkitzerakoan. Baliabide haien egokitasuna ez nuen garbi ikusten eta, nire ikuspegitik zituen gabeziak nire material propioekin osatuko nituela erabaki nuen azkenean. Gogoan dut orduan horrelako zerbait entzun nuela garai hartan ikastolan goi mailako ardurak zituzten batzuengandik:

baliabide hauen atzean asko dakiten profesionalak daude; nola ausar zaitezke zalantzan jartzea hau eta bestea

Tira, nik banekien gutxi gorabehera zeintzuk ziren nire arrazoiak erabai hura hartzeko baina egia da ere, zaila nuela argumentatzea nire jarrera, ez baitzen erraza orduan, argumentazio solido bat emateko behar nuen informazioa eskuratzea eta faltan botatzen nuen, baita ere, esperientziak ematen duen ezagutza. “Haiek nik baino informazio iturri aberatsagoak, eguneratuagoak, baliagarriagoak… dituzte” pentsatu nuen. “Nor naiz ni Ikastolen Elkartea bezalako “ezagutzaren tenpluan” lan egiten udtenen erabakiak zalantzan jartzeko” pentsatu nuen. Halere, jarraitzen nuen pentsatzen benetako profesionala izan nahi banuen, ezin nuela material hori besterik gabe erabili, inongo autonomiarik gabe nire lanean, inongo ardurarik gabe, inongo kritikotasunik gabe. Nola bestela izango nintzen gai garai berrietara egokitzeko behar nuen garapen profesionalari heltzeko?

Urteak pasatu dira eta, harrigarria badirudi ere, aurten berriro ere entzun ditut antzeko komentarioak nire inguruan. Nola liteke oraindik onartzea “irakasleok ez daukagu ezagutza nahikorik gure zeregin profesionalari behar bezala erantzuteko”? Irakasleok nola demontre jarraitzen dugu duela hamarkada batzuetako paradigma berdinetan lanean?

Gauzak gaur egun asko aldatu dira. Jordi eta Lindaren aurkezpenean inplizituki uler daitekeen moduan, internetek “ezagutza tenpluen” hormak puskatu egin ditu. Ikasten ikasteko grina duenak eta bere garapen profesionalean aurrera egin nahi duenak, aukerak ditu, hala nahi badu, tenpluan bizi direnek kontsultatzen dtuzten iturri berdinetatik edateko. Are gehiago oraindik, euren ikaskuntza praktikak apenas aldatu dutenen aurrean, euren ikas-ingurune profesionala txukun antolatu dutenek, etengabe ari dira egoera berriek eskatzen dituzten exijentzia berrietara egokitzen. Horrela, “ezagutza tenplu” horietako askok oso modu trakets eta motelean egokitzen ari dira, inguruan gertatzen ari diren aldaketetara. Adibide bat jartzearren, EEBBtan eta Espainia osoan liburu digitalak (orain ezagutzen ditugun moduan) kolokan jartzen dituzten iritziak hezkuntza munduan geroz eta nabarmenagoak diren une honetan, Ikastolen Elkarteak OKDa bezalakoak ipintzen ditu martxan edota ohiko materialen “refritoak” diren liburu-digitalak ipintzen dituzte kalean, berrikuntza barnize batez apainduta gainera. Berrikuntza bezala saldu nahi da, eskola komunitateak dagoeneko erabaki duenean horrelakoek iraungitze epe laburra izango dutela.

Aurkezpenaren 16. diapositiban esaten den moduan “Nos han desprofesionalizado (i.e., el libro de texto) y burocratizado”. Egoera hori ez da bakarrik kanpo-eraginaren ondorioa izan; ziurrenik gutako asko oso eroso sentitu gara ere, gurea den lan bat kanpotik eginda jaso izan dugunean. Alderdi horretatik, onartu beharra dago, kanpoko presio hori oso ondo etorri zaigula askotan, gure ardura pedagogikoak izan beharko luketenak bigarren maila batean utzi eta bizitza profesional erosoagoa izateko. Horrela, gaur egun arazoak ditugu sekuentzia didaktikoak modu autonomoan diseinatzeko, aniztasunak eskatzen dituen estrategia didaktiko alternatiboak diseinatzeko (arazo potolo bat gure ikastolan), benetako ebaluazio formatiboa burutzeko irizpideak diseinatu eta aurrera eramateko bitartekoak erabiltzeko, etabar, etabar. Bitxia bada ere, duela berrogei urte ikastolen mugimenduaren sendotzea gertatzen hasita zegoen garai hartan, hain arrunta zenaren beste muturrean bukatu dugu. Eta hori ez dut nik esaten. Nik dakidaneraino, Jordik eta Lindak ez dute Ikastolen mugimendua gertutik ezagutzen. Baina irakasleon garapen profesionalean aurrera egiteko proposatzen ditzuten estrategiak irakurrita, badirudi duela berrogei urte, ikastolen aitzindariak izan ziren irakasleek egindakoa oso ondo ezagutzen dutela:

1) Estar orientado a la resolución de problemas
2) Ofrecer oportunidades para que lso docentes trabajen juntos y con expertos
3) Facilitar la exposición de los docentes a innovaciones en conocimientos, practicas de enseñanza y tecnologias de apoyo
4) Capacitar a los docentes para probar nuevas estrategias y habilidades
5) Facilitar la reflexión sobre la propia práctica y la discusión orientada a un proposito

Ez al dira horiek, hain zuzen ere, duela berrogei urte ikastoletako irakasleek erabat barneratuta zituzten kontuak? Ikastolen mugimendua gaur dena izatera heldu bada, ez al da orduko irakasleek normaltasunez asumitzen zutelako euren garapen profesionala ezinbestekoa gurea bezalako proiektu bat aurrera eramateko? Baliabide eskasia izugarria zegoen garai hartan, ez al mirestekoa irakasle haiek, euren praktika didaktikoaren hobekuntzaren alde adierazi zuten jarrera eta hartu zuten konpromisoa?

Zergatik ukatu nahi zaigu orduan guri garapen hori, ezagutza eta informazioarekiko sarbidea inoiz baino errazagoa den garai honetan? Zergatik ukatzen zaigu bide berriak ikertzeari, ikerkuntza horrek eskatzen duen formazioa modu autonomoan jasotzeari? Estrategia berriak probatzeari? Noiz pasako gara material “prefabrikatuak” inongo irizpide kritikorik gabe aplikatuko dituen profesionalak izatetik, ibilbidea modu autonomo eta arduratsuan egiten jakingo duten profesionala izatera?

Irakasleak irakasten saiatzen dira

Lagun baten semea Fisikako ikasketak egiten ari da. Oso emaitza onak lortu ditu orain arteko ikasturteetan eta, azkenekoa burutzeko, Finlandiara joan zen. Hango hezkuntza sistemak duen ospea zela eta, interes berezia nuen berarekin hitz egiteko eta zuzeneko inpresioak jasotzeko.

Ez naiz hasiko Finlandiako arrakastaren giltza zein den aztertzen. Horretarako, sarean arakatuz gero, milaka artikulu topatuko dituzue hango sistemaren bertuteak goraipatzen. Nire asmoa askoz ere xumeagoa da. Bertan dagoen ikasle baten bizipenen inguruko gogoeta txiki bat, besterik ez.

Berarekin hitz egiten eta hango bizipenen inguruko galderak egiten hasi bezain pronto, irakaskuntzan gabiltzanok eta perspektiba teknikoa ez dutenen arteko ikuspegi ezberdintasunaz ohartu nintzen. Ni metodologiaz, baliabidez, antolaketaz… mintzatzen nintzaion eta berak harriduraz begiratzen ninduen. Berak esaten zidan horrelakoetan ez zegoela alde handiegirik (nik pentsatzen dut aldea egonda ere, berak ez zuela horrelakoetan erreparatu bere interesetatik urrun gelditzen baitira gai horiek).

Bere aurpegia ikusita eta esaten zizkidan gauzak entzunda, ondorengo galdera egin nion:

– Zer izan da, bada, hango esperientziaz azpimarratuko zenukeena?

Bere erantzuna lakonikoa bezain biribila izan zen:

– Irakasleak!

Pentsa dezakezuenez, erantzun hori entzunda, nire jakin-mina piztu eta galdera gehiago egiteari ekin nion. Ez dut elkarrizketa osoa hemen aireratuko, baina transmititu zizkidan ideia garrantzitsuenak bai. Horra hor esan zizkidan gauza deigarrienak:

Finlandiara joan arte, Institutuan eta EHUn egokitu zitzaizkidan irakasleekin nahiko gustura nengoen, baina Finlandiakoak ezagututa, kolorerik ez dago.
Hango irakasleak irakasten saiatzen dira eta hori lortzearren, era guztietako ahaleginak egiten dituzte. Hemen, dakitena erakusten saiatzen dira, baina zuk ikasten duzuna bigarren planoan gelditzen da.
Hemengo irakasleek, baita jatorrenak ere, beti zure gainean daudela sentiarazten dizute, hangoek ez. Hangoak zure parean jartzen dira eta eguneroko jokabidean hori transmititzen dizute.
Hemengo irakasleek, autonomia sustatzeko, “búscate la vida” da gehien erabiltzen dutena. Hangoek, bidea egiten uzten dizute, baina beti aldamenean dituzula sentiarazten dizute. Bide horretan eginiko akatsak normaltasunez hartzen dituzte eta aurrera egiteko aitzakiatzat erabiltzen dituzte.
Askotan, zurekin batera ikasten ari direla demostratzen dute eta errealitate hori poztasunez komentatzen dute. Hemengoak, berriz, orojakileak direla demostratzen eta euren mugak ezkutatzen saiatzen dira.
Ikasleren bat, une batean, zailtasunak dituela ikusiz gero, duten guztia jartzen dute arazo horri buelta emateko. Askotan, irakasle ezberdinak elkartzen dira ikasleari behar duen laguntza eskaintzeko. Irakasleen jarrera hori ikusita, ikasleen erreakzioa ia beti oso ona izaten da. Hemengo institutu eta fakultateetan hori pentsaezina da.
Hemengo irakasleek bezala, hango irakasleek ordutegi bat dute, baina han hori ez da oztopo izaten beraiengana iristeko. Ohikoa da ordu horietatik at ikasleekin lanean aritzea, elkarrizketak burutzea…

Horiek guztiak eta beste batzuk entzun ondoren, burura etorri zitzaidan lehen ideia izan zen ikasle horrek kontatutakoa “Ikaslea hezkuntza prozesuen ardatz” kontzeptua irudikatu besterik ez zuela egin. Ikasle horrek hori bizi egin duela eta sentiarazi diotela. Horregatik, gainontzekoa (metodologia, baliabideak…) akzesorioa egin zaio. Berarentzat nahikoa izan da bere ikas prozesuaren jabea dela eta prozesu horretan “lagun” batzuk aldamenean izango dituela sentitzea. Eta horixe da hemen, gure hezkuntza sisteman, inoiz sentitu ez duena.

Horregatik, kezka bat datorkit burura; gure artean, bukaezinak diren gogoeta “sasipedagogikoetan” sartuta gabiltzan bitartean, gure ikasleek eskatzen digutena beste zerbait da. Sinpleagoa eta egingarriagoa.

Zertarako konplikatu horrenbeste? Zergatik horrenbeste eztabaida gure artean? Zergatik ez dugu entzuten ikasleen ahotsa?… Nik pentsatzen dut hori gertatzen dela irakasleok hezkuntzaren gunea garela sentitzen dugulako. Guk dakigu ikasleek zer behar duten, guk finkatzen ditugu euren helburuak, guk erabakitzen dugu zein metodologia erabiliko dugun… guk, guk, eta guk. Beti guk. Baina hori ez da okerrena, ez horixe. Askotan, hori ere ez dugu egiten eta besteen esku uzten dugu. Argitaletxe eta administrazioek finkaturikoak gureak egiten ditugu eta lasai asko gelditzen gara.

Horregatik, ikasle horrekin izan nuen elkarrizketak garbi utzi dit, sarritan eta modu erretorikoan, aipatzen dugun “ikaslea gure jardunaren ardatz” esaldiak izugarrizko garrantzia duela eta gure eguneroko lanera ondorio handiak dakartzala. Baina ez dakit denok jabetzen ote garen.

Ierarkizatutako erakundeak dira gure ikastetxeak non ikasleek eta irakasleok, oraindik orain, turuta baten agindupean hasten eta amaitzen ditugun gure saioak, non ikasle eta irakasleon jokabidea eta jarduna goitik behera araututa eta baldintzatuta dauden, non ikastaldeak osatzeko erabiltzen den irizpide bakarra adina den, non testuliburuek guztion jardunaren gidariak izaten jarraitzen duten, non partaidetza eta erabaki organoetan ikasleen rol dekoratiboa aldatzeko ezer gutxi egiten den… Benetan pentsa dezakegu gure ikastetxeetan ikasleak direla gure jardunaren ardatz?

Hori egia bihurtu nahi badugu, egiturazko aldaketak derrigorrezkoak ditugu, baina hori iragarri nuen mezurako utziko dugu.

Zergatik idatzi?

Gaztetan, eskola amaitu eta unibertsitaterako bidea hartu nuen garai hartan, ez nuen imajinatu ere egingo, gerora, zenbat denbora eskainiko nion idazteari.

Goi-mailako ikasketak zientzia arlotik egingo nituela erabaki nuenean ez zitzaidan burutik ere pasa, idatziz nahiz ahoz komunikatzeko gaitasunek garrantzia berezia izango zutenik nire etorkizun profesionalean. Eta ziurrenik horrelaxe izango zen baldin eta jarraitu izan banu nire hasierako farmazilari lanean. Baina gauzak desberdin joan ziren eta bat-batean, ia konturatu gabe, irakasle lanetan murgilduta ikusi nuen nire burua.

Beti pentsatu eta esan dut bigarren hezkuntzako irakasle batek duen ezagutza espezifikoa bezain garrantzitsua dela komunikatzaile ona izatea, batez ere, ikasleekin gela barruan daukagun aurrez-aurreko harremanean. Inkontzienteki beharbada baina uste dut ahalegindu naizela saihestu beharreko akats arruntenak ekiditen. Beti gustatu izan zait txaskarrilloren batekin hastea gelako jarduna, tartean eten txikiak egin atentzioa berriro neureganatzeko, diskurtso aspergarriak saihestu horretarako kontzeptuak “txisparekin” azalduz, ikasleentzat gertukoak izan daitezkeen fenomeno eta gertakariak adibide bezala ipini gelan lantzen ari garenaren balioa eta aplikagarritasuna ulertzeko… Halere baditut oraindik hobetu beharreko gauza ugari; askotan kontzeptuak eta ideiak arrapaladan botatzen ditut, bata bestearen atzetik, burura datozkidan moduan; erritmoa ez dut kontrolatzen askotan eta batzuetan gauzak modu nahasian azaltzen ditut. Ikasleak kontzienteak dira horretaz eta, nahiz eta hori hobetzen ahalegindu, jakin badakit oraindik badudala zer hobetua.

Idaztearena beste kontu bat da. Jakintza ikastolan egindako lehen urteetan beste irakasle askok bezala, nire apuntetxoak sortzeari ekin nion. Egia esan ez zen izan meritu handiko lana. Nire erreferente nagusienak euskarazko testu-liburuak ziren eta, nahiz eta, hauetako batzuk erdaraz egon eta itzultzeko saikera batzuk egin behar izan, testu gehiena liburuetatik zuzenean “fusilatu” nuen. Garai hartan nire eskutik idatzitako gauza gutxi topatuko nituzke gaur egun.

Baina 2005. urtean dena aldatu zen. Blog bat martxan jartzeak zer suposatzen zuen oso ondo jakin gabe oraindik, teknologia berrien inguruan jasotzen nuen informazioari buruz idazten hasi nintzen. Bi aldiz pentsatu gabe hartutako erabaki hark zenbat lan eta esfortzu suposatuko zuen ez nuen imajinatu ere egin hasiera batean. Baina poliki-poliki, gehienetan irakurleengandik jasotako feedbackari esker, gustoa hartu nion idazteari. Geroz eta gutxiago kostatzen zitzaidan idazten jartzea eta, denborarekin, analisi sakonagoak idatziz adierazteko gai nintzela jabetu nintzen.

Luze idazteko gai izatea gauza bat da eta ondo idaztea, ordea, beste bat. Eta nik garbi daukat ez naizela idazle ona. Ez dut zuzentasunez idazten (ortografi akatsak zaintzen ahalegintzen naiz, hori bai), nire idatzi askoei kohesioa faltatzen zaie askotan (puntuazioa ez dut modu egokian erabiltzen maiz eta aditzak ere oker erabiltzen ditut) eta bestetan, koherentzia falta ere izaten dute (gehienetan testuek behar duten azken errepasoa ematen ez diedalako). Ez dut beharko nuen (eta nahiko nukeen) bezain ondo idazten. Idaztea zaila egiten zait. Are gehiago esango nuke: idaztea zaila da eta ondo idaztea, oraindik, zailagoa. Ez nuke sekulan imajinatu ere egingo paper zuri edo pantaila zuri baten aurrean zure burutazioak modu txukun batean idaztea hain gauza konplikatua izango zenik. Inoiz jarri ez dena testu luze bat idazten ezin du imajinatu zenat buelta eman behar zaizkion buruari tajuzko zerbait idazteko. Duela gutxi nire anaiak horixe bera komentatzen zidan, bere lantegian EFQMko ebaluaziorako memoria prestatzen ari zela eta. Ez da bakarrik berari kostatzen zitzaiona; lana lankide gehiagoren artean banatzea erabaki zuten eta bakoitzak egindako idatziak jasotakoan, nahiko agerian geratzen omen zen zenbat kostatzen zitzaien gehienei oinarrizko ideiak modu koherente batean idaztea.

Bai, idaztea zaila da baina, hala eta guztiz ere, idaztea gustukoa dut eta gainera idaztea beharrezkoa dut:

Saramagok zioen moduan, “idaztea itzultzea da, ikusi eta sentitzen duguna ikurrez osatutako kode baten bitartez adieraztea”. Denborarekin jabetu naiz errazago, antolatuago, txukunago eta modu erreflexiboagoan azaltzen ditudala ideiak eta emozioak idatziz ahoz baino. Garuna azkar (azkarregi) funtzionatzen dion horietakoa naiz. Esan beharrekoak pilatzen zaizkion horietakoa naiz, etorria jarioa baina abiadura handiagoa izaten duen horietakoa. Idaztea ideiak, bizipenak, sentimenduak modu antolatu batean azaltzeko metodo efikaza da. Patxadaz idaztea asko lasaitzen nau eta, bide batez, gauzak edozein modutara bota aurretik, hausnartzen laguntzen dit. Bi aldiz pentsatzen ditut gauzak idatzi aurretik eta horrek erlaxatu egiten nau, azaldu nahi dudana uneko emozioen eraginen menpe ez delako egoten.
Bestalde, idaztea sortzea da. Sare-sozialen bilakaerarekin informazioa bilatu eta eskuratu bai, informazioa antolatu eta partekatu ere bai, baina horretan geratu gara gehienok. Nahiko ebidentea omen da Interneteko euskarazko edukietan behera egin dugula azkenaldian. Kezkagarria. Baina niretzat kezkagarriagoa da oraindik neure ikaskuntza propioa garatzeko hain garrantzitsua izan den metodo hori alde batera uztea. Blogan idazteari utzi nionetik geroz eta kontzienteagoa izan naiz kontu honetaz. Ez dago benetako ikaskuntza ingurune pertsonalik sormenik ez badago. Informazioa gordetzea, gogoratzea, analizatzea, sintetizatzea, ebaluatzea garrantzitsua da baina hortik ez badago emari konkreturik, benetako ikaskuntza hanka-motz geratzen da.

2005ean gure bloga martxan jartzearen arrazoi nagusiena nire komunitatearekin nuen ezagutza partekatzea bazen, gaur, sei urte beranduago, blogan berriro idazten hasteak nire ikaskuntza prozesuan sakontzea eta aurrera egitea du helburu nagusi bezala. Bada aldea enfoke bien artean, ez zaizue iruditzen?

Garai berria

IKTeroak bloga berriro martxan jarri dugu. Urte pare bat geldirik egon ondoren eta gunearen ohiko kokapena utzita, garai berri bati ekin diogu. 2005ean hasi ginen guztiok ez bagaude ere, betiko moduan saiatuko gara.

Duela ia sei urte, IKTeroak izeneko bloga Blogsome zerbitzu irlandarrean abian jarri genuen. Era askotako bizipen eta faseak bizi izan ditugu urte horietan guztietan. 2009a, urte berezia izan zen eta gauza askoren ondoren, gure jarduna eten zen.

Ia bi urte pasa dira eta gauza asko aldatu dira bai ikastolan, bai sarean eta baita gizartean ere. Ez dakit aldaketa horiei egokitzeko nahiko ahalmena izan dugun, nostalgikoak ote garen edo aspertuta bizi garen. Kontua da berriro hemen gaudela gure ekarpen xumea egin nahian. Presarik gabe eta pretentsiorik gabe.

Horixe, orain arte gurekin izan diren Blogsomeko lagunei, lagun eta lankideei eta jarraitzaile guztioi, mila esker.