Egilea: Urko Mitxelena

Ardurak hartu, eman eta banatu

OHARRA: Aurretik joan dadila azken hamar edo hamabost urteetan ardurarik ez hartzen saiatu naizela. Ez, behintzat, era kontzientean. Lehenago hartuta izan ditut eta ondorioak, askotan, desatseginak izan dira. Horregatik nire erabakia. Baina horrek ez du esan nahi arduren inguruan esperientziarik eta iritzirik ez dudanik. Baina nire errealitatea zein den argitzea ezinbestekoa nuen. Behin azalpenak eginda, sar gaitezen arian.

Lehenik eta behin, arduradun eta arduratsu izatearen arteko ezberdintasunak ikus ditzagun. Nahiz eta hiztegietan sinonimo gisa azaldu, uste dut bakoitzaren esanahia oso bestelakoa dela bestearekiko. Modu honetan, arduraduna edozein ardura duena dela esango nuke. Aldiz, arduratsua dena, bere gain dituen lanak txukun betetzen saiatzen dena da. Beraz, arduratsuak ez diren arduradunak topa ditzakegu.

Arduradunek, arduratsu izan ala ez, ardurekin jokatzen ikasi behar dute. Eta lan horretan hiru modu bereiziko nituzke: ardurak hartu, eman edo banatzen dituztenak.

Ardurak bere gain hartzen dituena jainko moduko bat da: berak hartzen du erabakien pisu guztia, bera da gertatzen den guztiaren erantzule eta berak ditu arazo guztien konponbideen giltzak. Ez dago bere kontrolpean ez dagoen ezer, Dena daki eta toki guztietan dago. Irtenbideak bilatzen eta aurkitzen ditu (batzuetan, inposatu ere). Eginbeharrek norabide bakarra dute: berarengana doa dena. Heroi moderno moduko bat da. Baina aspalditik dakigu hilerriak heroiez beterik daudela…

Bestalde, ardurak banatzen dituena dago. Aurreko kasuan bezala, bera da dena jakin eta kontrolatzen duena, baina berak egin ordez, besteei zer egin behar duten esaten die. Askotan, aldiz, eskatze hori agindu bilakatzen da. Autoritate puntu bat hartzen du: berak zer eta nola egin agintzeaz gain, nork egin behar duen ere erabakitzen du. Kasu horretan ere, betebeharrek norabide bakarra dute: gainontzeko guztiengana zuzenduta daude.

Modu horretakoa da beste muturrean dagoena ere: berak ezer ez egitearren, besteei agintzen diena. Horrek ardurak besteei eman eta “eskuak garbitzen” ditu. Eta arazoak daudenean, ezjakinarena egin (“nik ez nekien ezer… prentsaren bidez jakin dut…”) eta ardura eman dien horren lepoa eskatzen du, berea babesean jarriz. Eredu hori oso zabalduta dago gure inguruko politikarien artean…

Azkenik, ardurak banatzen dituena dugu. Esango nuke beste bi ereduen arteko nahasketa hobetua dela: badaki ardurak hartzen eta horiek bere ingurukoen artean banatzen, baina inposatu gabe. Taldea osatzen du, taldekideen iritziak kontuan hartzen ditu, beren esperientziaz ikasten du eta proiektu komun bat dutela ulertarazten du. Dinamismoz jokatzen du eta betebeharrek joan etorriko norabidea dute. Arduradun baino, koordinatzaile edo dinamizatzaile dela esango nuke.

Elkarrekin lan egiten dute giza-taldeek azken pertsona hauen beharra dute gogoz, ilusioz eta etekinak lortuz lan egiteko. Ez da erraza, ordea, dohain horiek dituen pertsona aurkitzea. Agian, norbera bere barruan begiratzen jartzea bezain ariketa sinplea litzateke…

Motibazioa

Irakaskuntza-ikaskuntza prozesua eguneroko iraultza txikiz osatzen dela sinesten dut. Harluxet hiztegiak, bere edizio digitalaren bigarren sarreran, honelaxe definitzen du: IRAULTZA: Zientzia, arte, etab.etan ikuspegi berri batek aurrekoarekiko etena sortzea; erabateko aldaketa sakona. Uste dut horretan datzala prozesua: ideia berriak zaharrekin alderatzean, ikuspegi berriak sortu eta eraikitzeko.

Helburua bete nahi duen edozein iraultzak gidari zuhur eta ziurra behar du. Iraultzaileekin batera prozesuaren nondik norakoak erabakiko dituena, bere “gerrillari” bakoitzaren alderdi indartsuak azalerarazten lagunduko duena eta ahulezia momentuetan, helburuaren garrantzia ikusaraziz, motibatuko dituena. Baina, nola motibatu gure “gerrillari urbano” txikiak, guk geuk motibazioa galdu dugunean?

Arrazoiak mila izan daitezke: sistemarekiko gehiegizko lotura, unean uneko egoera pertsonala, gure lanaren garrantzia gogorarazten ez digun inor, lotsa, beldurra… Askotan dago zerbait burua beste toki batera eramaten duena. Erlazio binkularreko adituren batek esango dit nire arazo pertsonalak eta lanean izan behar dudan jarrera bereizi beharko nituzkeela. Nik, ordea, aitortu behar dut ezinezkoa dudala hori.

Galderak airean jarraitzen du. Eta ez da broma. Zer egin dezaket motibazioa galdu dudanean? Nire barnean bilatu dut: gustukoa dudana egiten dut; bizitzari aurre egiten laguntzen didan soldata dut; beti daukat ezer berririk ikasteko; borrokatzea dut gustuko… Eta, egian esan, diru zikina da aurrera egitera bultzatzen nauena. Egiten dudana ez dut gustuko, ikasteko denbora gutxi daukat eta borrokatzeko nekatuegia sentitzen naiz… Hitz gutxitan esanda: ez nago. Are gehiago, gazteleraz esaten den bezala: “Ni está, ni se le espera”.

Zerotik hasteko beharra sumatzen badut ere, ez dut denarekin apurtzeko adorerik, ez dut babesik sentitzen aldaketen aurrean gerta daitekeen edozer egoerari aurre egiteko eta, nire ustez okerrena dena, zaharberritzeko ahulegi sentitzen naiz.

Nire iraultzaren prozesua kontraesanez betea dago. Iraultza egin nahi dut, baina gehiegi eskaini gabe. Eta hori ezinezkoa dela ematen du… “Errealistak izan gaitezen: eska dezagun ezinezkoa dena”. Hala zioen iraultzaile handi batek. Agian, hortik habiatu beharko.

Orain, aldiz, beste kezka nagusiago bat dabilkit burutik: sekulako motibazioa duten ikasleek hura galtzeko eta beste eskola eredu bat posible dela gezurtatzeko arriskuan daude nire gogo faltagatik. Inoiz barkatuko al didate beraiekin egindakogatik?

Haurrak Vs txakurrak

Askotan, txakurren eta haurren heziketa non bereizten den ikustea zaila egiten zait. Lagunen eta familiartekoen artean askotan izan dugun eztabaida da hau: zer da hobe, haurrak izan ala txakurra edukitzea? Lehenik eta behin esan behar dut biak maite ditudala, bai haurrak eta baita txakurrak ere. Baina gaur egun hauen arteko aukeraketa eta desberdintzea zailagoa egien den lana da.

Beti nahi izan dut txakur baten jabe izan. Gustuko dudan animalia da: alaia, jolastia eta beti esan ohi da oso fidelak direla. Badakit oso zoriontsu nintzatekeela halako baten ondoan, kalean paseatuz eta mendian txangoak eginez. Baina sekulako lana ematen dutela iruditzen zait ere: garbitu, elikatu, paseatu, hezi… Eta niretzat okerrena dena: negua, hotza, euria, arratsaldeko zortziak… nork aterako du txakurra kalera?

Haurrek beste lan batzuk ematen dituzte eta, gainera, “gaizki” ateraz gero, ezin dira txakurtegian utzi, oparitu, abandonatu edo, okerreneko kasuan, hil. Ez. Haurrak bizitza osorako dira. Edo haurra izateari utzi eta nerabe bilakatu arte. Egoera are eta zailagoa. Baina hori beste baterako utziko dut.

Aipatu ditut elikadura eta higienea: txakurren eta umeen artean komunak direnak. Baina badute partekatzen duten beste zerbait: heziketa. Bai, jauna! (edo andrea!) Txakurrak ere “hezi” behar omen dira!

Ez naiz ausartzen txakurren horri heziketa deitzen. Erakutsiko diegu gure alboan egoten, deitutakoan etortzen, zapatilak hortzen artean ez apurtzen… baina hori ez da heziketa. Hala ere, jendea tematuta dago txakurrak pertsonak balira tratatzen. Ikusi ditut bere artzain-txakurrarekin dialogatzen eta negoziatzen dutenak. Txakurrak kontzientzia balute bezala! Hala hasten dira: “Goazen etxera Tobi! Berandu da eta!” Txakurrari bost axola zaio zer den! Edo beste hau: “Sultan, aska ezazu gizonaren besoa, min egingo diozu eta…” Mesedez! Zer uste du? txakurrak besoa askatuko duela honakoa esango duela? “Oh! Barkatu! Konturatu gabe egin dut. Badakizu, sena…” Baina okerrena, aurreko egunean kalean emakume bati entzun niona bere txakur txikiari deitzen: “Zatoz amarenagana!” Baina zer da hau? Edo txakurra ez da txakurra, edo emakume hori ez da gizakia, edo bietako bati burua joan zaio! (Edo biei!)

Hala ere, gaitza ez dago soilik zabalduta txakurren jabeen artea. Sentitzen dut esatea, baina guraso batzuek euren seme alabak txakurrak balira tratatzen dituzte. Eta irakasle batzuek ere bai. Baina ez hartu nire hitzak zentzu okerrean. Ez dut esan nahi euren umetxoak gaizki tratatzen dituztenik,  txakurrekin baleude bezala jokatzen dutela baizik: “Ixo! Jan” Geldi”Zatoz!…” Aurrekoan beste emakume batek zera esan zion bere seme txikiari: “Azkenean lotu beharko zaitut…”

Gure seme alaben heziketa eredua hain konduktibista bilakatu dugu, ezen, askotan, hezi baino, derrigortzen ditugula ematen duela. Hitz baten aurrean erantzun zehatz bat nahi dugu. Eta gainera, momentuan nahi dugu. Ez dut esan nahi batzuetan arau zehatzak beharrezkoak ez direnik. Baina gure gelak automatak diren ikasleez bete nahi ditugula ematen du. Ez diegu mugitzen eta hitz egiten uzten. Batzuetan, pentsatzen ere ez diegu uzten. Oso pozik jartzen gara eskatutakoa eskatuta bezala egiten dutenean. Etxeko zapatilak ahoan ekartzea bakarrik falta zaie.

Haurrek haur izan behar dute. Erortzen eta berriro altxatzen utzi behar diegu. Altxatzen lagundu beharko diegu. Mundua erakutsi behar diegu, euren modura interpretatu dezaten. Zikindu daitezela. Gozokiak jan ditzatela. Tarteka etxerako lanak ez ditzatela egin. Haserretu daitezela. Guk, bakarrik, gidatu behar ditugu. Baina garrantzitsuena: haur izaten utzi behar diegu. Etorriko da bizitza (eta hezkuntza sistema) eta kenduko die hori guztia. Ez dazagun prozesua azkartu…

Amaitzeko, sekretu txiki bat kontatu nahi dut: nire aitak heziketarena erabat kontrolatuta zuen: gauero bere etxeko zapatilak eramaten nizkion…