otsaila 2011 – IKTeroak

Ilaratik irteteko garaia

Ken Robinsonek “Eskolak sormenarekin amaitzen duela” dioenean, irakaskuntzako sektore batzuk haserretu edo errudunak bilatzen hasten dira. Ni, sistema horren pieza bat naizen heinean, errudun sentitzen naiz eta haserretu egiten naiz, baina nire buruarekin.

Ezin dut ezer egin horrekin amaitzeko? Zer egiten dut nire ikasleen heziketa integrala izan dadin?

Blog honekin hasi ginen garaian, IKT baliabideetan irtenbide bat ikusten genuen gure hezkuntza sisteman detektatzen genituen hutsune eta gabeziak konpontzeko. Jakin bagenekien soluzio magikorik ez zegoela eta IKTen inplementazioak ez zuela, berez, dena konponduko, baina itxaropen handia genuen – handiegia, beharbada – iragartzen zen iraultza 2.0 hartan. Jada, sei urte igaro dira ibilbide hura hasi ginenetik eta 2.0 espiritua instituzionalizatu egin da, hau da, deskafeinatu egin da eta ezer gutxi eskaintzen digu hutsune edo gabeziak gainditzeko. Hori dela eta, badira urte batzuk, nire kezka arazoaren muinarekin lotu dudala eta konponbiderako egiten diren aldaketa estetikoengandik aldentzen ahalegindu naiz.

Aspalditik, izan dudan kezketako bat oso lotuta joan da nire jardun profesionalarekin eta zin dagizuet buruko min handiak ematen dizkidala. Izan ere, nire ikasleen aurpegi eta iruzkinak ikusita, ikasle nintzeneko oroitzapen txarrak datozkit burura eta nik bizi izan nuena errepikatzen ari ote naizen zalantza pizten zait. Ongi ari naiz? Eta ongi diodanean, nire ikasleen hazkuntzaz (pertsonalaz nahiz kognitiboaz) ari naiz eta ez sistemak nahi dituen helburuez. Alegia, nire ikasleak ogibidea eskuratzeko edo bizitzen jakiteko prestatzen ari naiz? Nik, bietarako nahi nituzke prestatu.

Beharbada, batek baino gehiago esango du curriculumak horrelako helburuak ere eskatzen dituela, baina denok dakigu helburu horiek bigarren edo hirugarren mailakoak bihurtzen direla, batez ere, ebaluazioa eta promozioa iristen direnean. Eta ikasleek “ezkutuko curriculum” hori txiki-txikitatik barneratzen dutenez, oso erraz erortzen gara betiko eskemetan. Erreforma bakoitzarekin, izen ezberdinez makilatzen ditugu betiko topikoak eta kito. Bada, azken urteotan konpetentzietan oinarritutako curriculuma ezarri denetik, antzeko pertzepzioa daukat eta beldur naiz ezer ez aldatzeko aldaketa berri baten aurrean gaudela.

Ni, konbentzituta nago benetako aldaketaren adierazleak ez direla PISA edo Ebaluazio Diagnostikoan sekula neurtuko. Horregatik, niretzat ez da esanguratsua nire ikasleek froga horietan lortzen dituzten emaitzak. Nik nahiago dut ikasleek arazoen aurrean erakusten duten jokabidean, irtenbide originalak eskaintzeko duten ahalmenean, akatsen aurrean erakusten duten jokabidean, ekarpenak egiteko eta horiek partekatzeko duten jarreran, besteen tokian jartzeko duten erraztasunean, errealitatea interpretatzean iritzi propioa adierazteko duten askatasunean… erreparatzea eta horren arabera nire jarduna egokitzen joatea. Oscar Wildek zioen benetan ezagutzea merezi duen guztia ezin dela irakatsi, bada, nik diot benetan ebaluatzea merezi duen guztia ezin dela azterketa batekin edo froga batekin neurtu.

Bada, eskolan ongi ari ote garen jakiteko, Jerry Mintzek ondorengo 10 adierazle aipatzen ditu (barkatu nire itzulpen kaskarra) eta gurasoentzat pentsatuta badaude ere, irakasleok aintzat hartu beharko genituzkeen adierazleak iruditzen zaizkit niri.

Irudia Flickr-etik hartuta, woodleywonderworks erabiltzaileak eginda.

1. Zure seme-alabak eskola gorrotatzen du?

Horrela bada, zerbait gaizki doa, umeak “ikasle naturalak” baitira. Txikiak direnean, ezin da ezer egin ikas ez dezaten. Zure seme-alabak eskola gorrotatzen badu, entzun iezaiozu.

2. Zure seme-alabari heldu baten begietara begiratzea edo adin ezberdinetako beste umeekin elkarreragitea asko kostatzen zaio?

Horrela bada, ziur, eskoletan ematen den sozializazio estuan ohitzen ari dela eta beste adinetako pertsonekin komunikatzeko gaitasuna galtzen ari dela.

3. Zure seme-alaba marka eta modako jantzietan erreparatzen hasita dago?

Eskola tradizionalen ikuspegiaren murriztasunaren adierazle bat da hori, zeinek kanpoko eraginen mendekotasuna sustatzen duen eta sakonagoak diren baloreak aintzat hartzen ez dituen.

4. Zure seme-alaba nekatuta eta suminduta itzultzen da eskolatik?

Bere hezkuntza esperientziak, bere burua indartu ordez, bere pertsonalitatea ahultzen ari dela adierazten du hori.

5. Zure seme-alaba eskolan izandako gatazkaz edo bidegabekeriaz kexu itzultzen da eskolatik?

Garbi dago, eskola horrek ez duela gatazkak bideratzeko eta komunikatzeko sistema on bat.

6. Zure seme-alabak adierazmen sortzaile mota ezberdinekiko (musika, dantza, marrazketa…) interesa galdu du?

Eskola tradizionalak ez ditu horiek sustatzen eta balio eskasa dute bertan. Bigarren mailakoak dira eremu akademikoan. Horrek, umeen talentu eta gaitasun naturalak suntsitzera garamatza.

7. Zure seme-alabak plazerez irakurtzeari edo gozamenerako idazteari utzi dio? Ahalik eta etxerako lan gutxien egiten saiatzen dira eta beste edozein gauzarengatik uzten dute?

Horrek garbi adierazten du berezko zaletasunak ez direla eskolan baloratzen eta sormena galtzen ari dela agerian uzten du.

8. Zure seme-alabak etxerako lanak azken unerako uzten ditu?

Etxerako lan horiek oso interesgarriak ez direla, bere beharrak ez dituztela asetzen eta berezko jakin-mina galtzearen seinale.

9. Eskolan gertatutako gauza miresgarriak bizi dituela esanez itzultzen da etxera?

Horrela ez bada, eskola horretan ez dago ezer zure seme-alabarentzat interesgarria denik. Zuk horrelako lan batean jarraitu nahiko zenuke?

10. Eskolako norbaitek zure seme-alabak AGHA (Arreta Galdu – Hiperaktibitate Asaldura) izeneko gaitasuna duela eta Ritalin bezalako botikaren bat hartu beharko lukeela aipatu dizu? (Puntu hau garbi dago EEBBen ikuspegitik eginda dagoela)

Ziur eskola horrek HDG – Hezkuntza Defizitaren Gaixotasuna – izango duela eta seme-alaba bertatik ateratzeko ordua iritsi da!

Beharbada, hau guztia gehiegi dela esango duzue. Ez dakit nik ba!

Kontua da gure eskolak iraganean errotuta jarraitzen duela eta oso gutxi egiten dela/dugula egoera horretatik ateratzeko. Niretzat okerrena, eszeptizismo nagusitzen ari dela eta konpetentzietan oinarritutako curriculumak (Euskal Curriculuma) edo Eskola 2.0 bezalako egitasmoak eraldaketarako aukerak diren arren, aukera pasatzen uzten ari gara eta erreforma huts batean gelditzen ari da hori guztia. Estandarizazioa nonahi eta McDonald’s-en eredua indartsu. Ken Robinsonek dio, Arzak bezalako jatetxeen eredua imitatu beharko lukeela eskolak. Baina ez gutxiengo aberats baten zerbitzuan dagoelako, arreta pertsonalizatua eskaintzen duelako baizik.

Nik oso garbi daukat beste eskola bat nahi dudala. Honekin ez nagoela gustura. Ilara uniforme horretatik irteteko garaia heldu dela. Horregatik, hurrengo mezuan saiatuko naiz nik amesten dudan eskola eredua marrazten. Jarraian uzten dizuedan bideoak ideia bat emango dizue nire ikuspegia nondik joango den jakiteko.

Pentsamedu kritikoa

Batxilergoko irakaslea izanik, urtero esan behar izaten diet agur ikastolako ibilbidea amaitu duen ikasle promozio bati. Urtero pentsamendu berdina izaten dut: etorkizunerako ondo prestatuta irtengo ote dira? Lehen ikasleak zakuan gordeta zeramatzan edukiak aurrerantzean behar bezala moldatzeko nahikoak izango ote ziren galdetzen nion nire buruari. Duela urte batzuetatik hona beste gauza batzuk kezkatzen naute gehiago.

Gure Hezkuntza Proiektuaren 1.3 atalean zera esaten dugu:

Ikasle erantzule eta arduratsuak izan daitezen arduratzen da ikastola.

Eta zinez horretan ahalegintzen garela baina bada zerbait erabat ondo egiten ez duguna, edo hala iruditzen zait niri behintzat. Badakit goiko notatxoan agertzen den helburu hori ezin dela utzi bakarrik ikastolaren esku, familak eta gizarteak zer esan handia daukala horretan ere. Baina, gure ikasleek ikastolan 30 ordu baino gehiago egin ondoren, itxuarena egitea izango litzateke gai hortan gure erantzukizuna onartuko ez bagenu.

Arazo global honen atzean badago bereziki puntu bat kezkatuta naukana, izenburuan idatzita datorrena, hain zuzen ere. Uste dut ez diogula gai horri behar bezala heltzen. Ikastolako eremuan ikasleek jasotzen duten informazioa oso bideratuta dator: ikastolako lau pareten barruan ikasleek kontsumituko duten informazioa “latan” sartuta dago eta “jan” ere irakaslearen goilaratik jaten dute. Tira, errealitate hori ez da bakarrik gurea, nik neuk ere horrela “jaten” nuen herriko institutura joan nintzenean eta garbi dago, hezkuntza eredua horrelakoa izan dela aspalditik. Gure ikastolan internetera irtetzea librea da, ez daukagu iragazirik jarrita, ez daukagu debekatutako webgunerik ezarrita. Nohizbehinka, ikasleak kanpora irten nahi izaten dute, ikastolako lau pareten artetik mundu birtual askera eta hortxe ibiltzen gara, irakasle eta zaintzaileak non eta zertan dabiltzan jarraitzen eta, beharrezkoa denean, gure hezitzaile lana aurrera eramaten. Baina, egia esan, orain arte behintzat, nahiko gauza anekdotikoa izaten da.

Baina ikastolako ateetatik ikasleak atera bezain pronto, egoera zeharo aldatzen da. Ez dut denbora gehiegi behar izaten bazkaldu edo etxekolanak egin eta ordenagailua pizteko. Eta hortxe ditugu bederatzi, hamar… urtetik gorako ikasleak interneteko maremagnumean murgilduta, etengabeko informazio uholde baten aurrean, batzuetan bakarrik, gehienetan ondoan eserita dauden beste lagunekin, ia beti pantailaren beste aldean dituzten lagun birtualekin. Gurasook badakigu zer gai diren gure haurrak informaziora heltzeko, harrotu egiten gara askotan aurkitzeko gai ez garen gauza asko gure seme-alabek aurkitzen dutenean. Lagunen arteko informazio fluxua etengabekoa izaten da; honek hari YouTuben aurkitu duen azkeneko bideoa, hark honi ikastolako ikasle bati egindako iseka jasotzen duen argazkia.

Nola interpretatzen du hamar urteko haur batek sarean aurkitutako bideo pornografiko bat? Zer ulertzen du, zer imajinatzen du?
Nola interpretatzen du hamabi urteko ume batek sare-sozial bat? Nola jokatzen du bertan jasotzen dituen informazio eta hauek sortzen dioten estimuluen aurrean? Nola ulertzen du lagun kontzeptua sareetan? Zer imajinatzen du sareko timeline-a etengabe korritzen iksuetn duenean?
Nola interpretatzen dute nire hamazazpi urteko ikasleek Sinde legea eta honek euren bizitza digitalean duen eragina? Zer ulertzen dute pirateriari buruz? Zer imajinatzen dute dela kanona? Inporta al zaie?

Eta nola interpretatzen dugu irakasleok hori guztia? Zer ulertzen dugu hori ikusten dugunean? Nola jokatzen dugu honen aurrean?

Ikastola ezin da egon ikasleak ikastetxetik kanpo bizi duen errealitate horri bizkarra ematen, hori garbi dago. Baina, tamalez, akziora bakarrik pasatzen gara arautegia aplikatu eta disziplina neurriak hartzeko. Ez gaude prestatuta informazio uholde horren aurrean ikasleek behar duten kritikotasun eta heldutasunarekin hezteko. Kanpotik barrura datozkigu arazoak baina ez gara gai irtenbide hezitzaileak barutik kanpora eskaintzeko, ikastolatik gizarteram gure funtzio sozialak eskatzen duen bezala.

Gure ikasleen pentsamendu krtikoa garatzea gure ardura da. Informazioaren maremagnumean bidea bilatzen erakustea gure ardura da. Eredu zaharrek ez dute balio dagoeneko (oker ez banago, gure ikasleek iruzkin kritikoak batxilergoan egiten dituzte lehenik), modu berriak imajinatu/martxan ipini behar ditugu.

Azpian uzten dizuet pentsamendu kritikoa zer den azaltzen duen bideo bat. Azpitituluak erdaraz ditu. Azpititulurik gabe nahi duenak, hemen dauka bertsio orijinala.

Oinarrizko konpetentziak: lau ideia, lau lamina

Oinarrizko konpetentziaz ari garenean teorizaziora joateko joera handia izaten dugu askotan (“filosofia” gehiegi, “txapa” gehiegi nire ikastolako irakasle askoren iritziz). Niretzat pedagogiaz eta filosofiaz hitz egitea beharrezkoa da; eskola publikoaren sarean murgiltzeari uko egin eta ikastolen bidetik jarraitzea erabaki genuenean, adibidez, arrazoi pedagogiko, filosofiko eta sozialak ipini ziren mahai gainean. Baina egia da ere, irakasle askok egunerokotasunean erabilgarriak diren planteamendu praktikoak eskatzen dituztela.

Hezkuntza ereduaren aldaketa sakon baten aurrean geundela jakin genuenetik asko dira teorizatzen pasa ditugun orduak, kontzeptu eta definizioen inguruan bueltaka egin dugun denbora. Aurrekoan esaten nuen bezala, irakasleok akziora pasa nahi dugu baina bidea egiten lagunduko diguten bitarteko sinple eta praktikoak behar ditugu. Gaurkoan horrelako zerbaitekin nator.

Konpetentzien kontzeptualizazio operatiboa

Konpetentzia bakoitzarentzat, atazaren deskribapenetik amaierako soluziorarte jarraitu behar dugun prozesuaren fluxua adierazten da lamina honetan, ataza, baliabide eta prozesuen definizio sinple baten laguntzarekin. Prozesu honen diseinua, hasiera batean behintzat, ez zait iruditzen oso arrotza egiten zaigunik irakasleoi. Dena den, egia da, baita ere, definitu beharko genituzkeen atazen konplexutasuna areagotzen doala ikasketa mailetan aurrerantz egiten dugun heinean. Kontzeptu eta prozedura xumeagoak jokoan ipini behar diren arazo-egoeretan, atazak zehaztea errazagoa izaten da. Gainera, eta nire iritzi pertsonala da hau, bigarren hezkuntzako irakasleok ohitura gutxiago daukagula horrelako planteamenduei heltzerakoan. Beraz, burua astintzea tokatuko zaigu gehienetan eta kasu askotan, hainbat eduki alde batera uztea ere tokatuko zaigu.

Diaporama 1 — Egin klik irudian handiagoa ikusteko

Curriculumeko elementuen arteko erlazioa

Fluxu diagrama honetan modu sinplean laburbiltzen da sekuentzi didaktikoaren oinarrizko diseinua. Helburuak, edukiak, oinarri metodologikoak eta ebaluazioa. Dagoeneko ohituta gaude hauetara, bai. Lan astuna izaten da, pisutxua, burokrazia kontuekin nahasten duguna askotan eta oso gustukoa izaten ez duguna askotan, baina ezinbestekoa dena. Niretzat atal garrantzitsuegia da argitaletxeen esku uzteko. Hemen ere, uste dut bigarren hezkuntzako irakasleok “mea culpa” txiki bat egin beharrean gaudela. Garaia da DBHn erabiltzen ditugun testu liburuak (edo bestelako edukiontzi prefabrikatuak, digitalak barne) benetan direna bezala kontsideratzeko (ezin dira izan gure curriculumaren ardatz nagusia, bitartekoak besterik ez dira) eta abian ipintzea sekuentzia didaktiko praktiko eta erakargarri berriak. Hori ere gure lana da eta.

Diaporama 2 — Egizu klik irudiaren gainean handiagoa ikusteko

Ariketa, Jarduera eta Atazaren arteko harremana

Lamina honetan oso garbi azaltzen da hiruen arteko harremana, adibide konkretu baten laguntzaz. Arazo-egoerei soluzioa emateko prozesuak, normalean, ez ditu saio lektibo gehiegi eskatzen. Normalean, atazak aurrera eramaten dira unitatearen amaieran diseinatzen den proiektu nagusi baten mesedean. Alegia, ikasleak burutuko duen azken proiektuan aurretik jaso dituen konpetentziak transferitzeko gai ote den egiaztatzen da (oker banabil, mesedez, zuzendu). Goi Mailako ikasketetan asko erabiltzen da Proiektuetan Oinarritutako Ikaskuntza (PBL ingelesez) eredua. Eredu honetan, atazak bitarteko “hitoak” edo etapak izaten dira.

Diaporama 3 — Egizu klik argazkian handiagoa ikusteko

Adimenari lotutako prozesu kognitiboak

Helburuen lorpenean ikasleek jokoan jarri behar dituzten prozesu kognitiboak zeintzuk izango diren zehaztea ere gure lana da. Ikasleek garatuko dituzten prozesu kognitiboak geroz eta maila altuagokoak izan (azpiko grafikoan, goitik behera), are eta esanguratsuagoa izango da ikaskuntza. Prozesu hauek Bloom-en Taxonomiaren arabera sailkatzen dira. Sailkapen honen jatorria 50. hamarkadan kokatzen da eta ia 50 urte beranduago, 2000. urtean hain zuzen ere, berriz aztertua izan zen eta aldaketa batzuk egin zitzaizkion. Denboran gertuago, IKTek suposatu duten iraultzaren ondorioz, taxonomia honek bigarren egokitzapen bat ere izan du. Azpiko laminan adimenari lotutako gaitasun desberdinen zerrenda ikusiko duzue; ezker zutabean ohiko taxonomian agertzen diren akzioen adibide batzuk eskaintzen dira. Eskuinekoan aro digitalerako definitu diren akzio berrien adibideak ipini ditut. Helburuak definitzerakoan garrantzitsua izango da azken hauek ere kontutan izatea, batez ere, konpetentzia digitalaren garapena bilatu nahi badugu sekuentziak diseinatzerakoan.

Diaporama 4 — Egizu klik argazkian handiagoa ikusi nahi baduzu

Nire ustez, irakasleok sekuentzien diseinuan bete-betean sartzeko bakarrik faltako litzateke helburuak zehazteko jarraibide batzuk eta ebaluazioaren inguruko ideia pare bat garatzea. Hori agian aurrerago etorriko da, ikusiko dugu.

Lamina guztiak pdf batean ipini ditut eta Slideshare-ra igo ditut. Azpian daukazue aurkezpena eta bertara joanda, handik jaitsi ahal izango dituzue lau fitxak:

Iturria: Cuatro diapositivas clave de las CCBB

Konpetentzia digitala: kontzeptuak argitzen

Informazio eta ezagutzaren gizarteak aldaketa sakonak ekarri ditu gure eguneroko errealitatearen arlo guztietara: nola eskuratu eta partekatzen dugun informazioa, nola egiten dugun lan, nola definitzen ditugun elkarlanerako harremanak, nola komunikatzen garen eta nola erlazionatzen garen norbanakoen artean edota gure instituzio eta erakundeekin. Garbi dago gauzak asko aldatu direla denbora gutxian.

Aldaketa hauek, ondorio bezala, norbanakoaren gainean eskakizun eta betebehar berriak dituzte ondorio bezala: ikasi, profesionala izan edo XXI mendeko hiritarra izatea, duela hamarkada bat existitzen ez ziren konpetentzia desberdinen beharra ekarri du. Informazioaren Gizarteak ezagutza berriak eskatzen ditu, trebetasun berriak eta, nagusiki, jarrera berriak, konpetentzia digitalaren testuinguruan kokatzen direnak.

Jada 2000ko martxoan, Lisboako Europar Kontseiluan dagoeneko konpetentzia digitalaren beharraren inguruko lehenengo aipamena egin zen:

“Hiritar orok informazioaren gizarte berrian bizi eta lan egiteko beharrezkoak diren ezagutzak izan behar ditu”.

Estatu Batuetako ISTE erakundeak 2007an aurkeztutako txosten batean gaurko ikasleek, geroz eta digitalagoa den mundu batean eraginkortasunez ikasi eta bizitza ahalik eta emankorrena izateko, barneratuta beharko lituzketen jakintza eta gaitasunen inguruko estandarrak definitu zituen:

Pentsamendu kritikoa izan, ezagutza eraiki eta, teknologia erabiliz, produktu eta prozesu berritzaileak garatu.
Modu kolaboratiboan lan egin eta komunikatzeko ingurune eta bitarteko digitalak erabili, baita distantziara ere, norberaren ikaskuntza prozesuaren mesedean baina, baita ere, besteen ikaskuntza prozesuen eragile bezala.
Informazioa lortu, ebaluatu eta erabiltzeko tresna digitalak erabili.
Pentsamendu kritikoan oinarritutako trebetasunak erabili ikerketa prozesuak planifikatu eta bideratzeko, proiektuak administratzeko, arazoak konpontzeko eta erabakiak hartzeko, beharrezkoa den informazioa lortzeko tresna eta baliabide digital egokiak erabiliz.
Teknologiarekin harremana gordetzen duten giza, kultura eta arlo sozialeko gaiak ulertu eta jokabide etiko eta legalak praktikatu.
Teknologiari lotutako kontzeptu, sistema eta oinarrizko funtzionamenduaren inguruan ezagutza egiaztatu.

Gizarte modernoak gaitasun berriak eskatzen ditu, beraz, hortik herrialde desberdinetako curriculum ofizialetan konpetentzia digitalaren presentzia derrigorrezkoa bezala ikustea. Eta, noski, gurea ez da salbuespena.

Konpetentzia digitala nola definitzen den eta zeintzu ezaugarri dituen aztertzen denean nahiko garbi ikusten da, eredu desberdinek iturri beretik edaten dutela, alegia, gehienek ISTEk zehaztutako estandarren bidetik egiten dute. Hainbat ñabardura gorabehera, konpetentzia digitalaren definizioa eta zehaztapena nahiko antzekoa da leku gehienetan.

Orain arte irakurri ditudan planteamenduen artean aberatsena eta ikastolan praktikan jartzerako interesgarrienetakoa, Boris Mir-ek ematen duena izan daiteke. Berak, ondorengo definizioa ematen du konpetentzia digitalarentzat:

“Konpetentzia digitala ezagutza, trebetasun eta gaitasunen konbinazioa da, balore eta jarrerekin batera, testuinguru digitaletan eta tresna digitalekin, helburuetara eraginkortasunez heltzeko”

Boris Mir-ek konpetentzia digitala bost azpikonpetentzietan (“dimentsio” hitza erabiltzen du berak; azpikonpetentziak direla iruditzen zait niri. Zer iruditzen zaizue zuei?) banatzen ditu, bakoitza helburu orokor batzuekin (gaitasun) lotuta dagoelarik. Berak aipatzen dituen “dimentsio” eta “gaitasun” horiek, hauek izango lirateke:

Ikaskuntzaren dimentsioa: informazio ezagutzan bihurtu eta honen asimilazioarekin lotuta dago. Ikuspegi honen arabera ikasle eta irakasleok gai izan beharko ginateke baliabide digitalekin ikasi eta ezagutza, produktu eta prozesu desberdinak sortzeko.
Informazioaren dimentsioa: ingurune digitaletan informazioa lortu, ebaluatu eta erabiltzearekin erlazionatuta dago. Ikasle eta irakasleok gai izan beharko ginateke formatu digitalean dagoen informazioa lortu, ebaluatu eta antolatzeko.
Komunikazioaren dimentsioa: komunikazio interpertsonala eta sozialarekin lotutakoa. Gai izan beharko ginateke ingurune digitaletan komunikatu, erlazionatu eta elkarlanean aritzeko.
Kultura digitalaren dimentsioa: ezagutzaren gizartearen praktika sozial eta kulturalekin, baita hiritartasun digitalarekin ere erlazionatuta dago. Horrela, modu arduratsu, seguru eta zibiko batean aritzeko gai izan beharko ginateke.
Teknologiaren dimentsioa: alfabetizazio teknologikoa eta ingurune digitalen ezagutza eta kontrola. Ikasle eta irakasleok gai izan beharko ginateke gailu eta lan-ingurune digitalak kudeatu eta erabiltzeko.

Gaitasun hauetako bakoitzaren deskribapen sakonagoa oraindik egiten du Borisek. Azpiko aurkezpenean ikus ditzakezue bost dimentsio hauen inguruko xehetasun guztiak:

Borisen planteamendua interesgarria iruditzen zait, marko orokor batetik abiatuta, zehaztapen handiko maila batera iristen delako. Helburuak nahiko ondo definituta daude eta ez da oso konplikatua helburu horien lorpenerako indikatzaileak ezarri eta hauen ebaluazioa zehaztea. Beraz, ikastola bakoitzak bere curriculum propioaren diseinuan oinarri bezala erabiltzeko moduko eredua da, norberak egindako ekarpenekin moldatu eta osatu daitekeena.

Bestelako iturriak kontsultatzen badituzue konturatuko zarete konpetentzia digitalaren inguruko hausnarketa, gutxi gorabeherara, kasu guztietan ildo beretik doala. OCDEk, adibidez, antzeko definizioa ematen du baina bere txostenean konpetentzia honentzat soilik hiru dimentsio jasotzen ditu. Madrilgo CRIF Las Acacias-eko taldekoek, adibidez, lau dimentsio zehazten dituzten konpetentzia digitalarentzat.

e-konpetentzia eta hiritar multialfabetatuak

Baina badago konpetentzia digitalaren ikuspegi desberdin bat, konpetentzia digitala ulertzeko beste modu bat niretzat oso interesgarria dena, izan ere, inguruan ezagutzen ditudan gehienek teknologia eta baliabide digitalekin duten edo izan duten bilakaera ulertzeko balio dit. Ikastolako kideok behar dugun konkrezio mailatik gorago dago agian baina, era berean, ikastolako kideok non gauden eta nondik jo behar dugun ulertzeko oso baliagarria iruditzen zait. Konpetentzia digitala alfabetizazio anitzen arteko elkarreragin eta bilakaera prozesu bat bezala uler daiteke, modu honetara.

Tradizionalki alfabetatizazioa, gizakiok, denbora eta espazioan zehar, testu bitartez elkar komunikatzeko daukagun trebetasunari deitu izan zaio. Horrela, pertsona alfabetatu bat, gai da hizkuntza idatziz erabiltzeko; pertsona alfabetatuak badaki bere hizkuntzan irakurtzen, idazten eta ulertzen. Baina teknologiaren garapenak, batez ere, alfabetizazio behar berriak ekarri ditu (inprenta izan daiteke adibide nagusietakoa) Ikusentzunezkoen garapena lehenik, konputagailu eta aplikazio informatikoen presentzia ondoren eta digitalizazioaren orokortzea azkenik, gizakion arteko harremanak zeharo desberdinak izatea eragin du eta horrek ohiko alfabetizazio tradizionalaz gain, bestelako alfabetizaio berrien beharra ere ekarri du.

Horrela, XXI. mendeko hiritar e-konpetente bat, hiritar multialfabetatua izan behar du. Azpian dituzue alfabetizazio hauek eta euren arteko harremanak adireazten dtuen grafikoa (eskematxo hau egiteko Cristobal Coboren eta David Alvarezen ekarpenetan oinarritu naiz)

Alfabetizazio teknologikoa: ikasketetan, lanean, aisian edo komunikazio prozesuetan teknologia berriak (bai hardware baita softwareari dagokionez ere), autonomoki, arduraz, segurtasunez eta modu eraginkorrean erabiltzeko gaitasuna. Konpetentzia digitalaren alderdi praktikoarekin lotuta dago, erabilerarekin, gehienetan protokolo eta arau jakin batzuen jarraipenarekin barneratzen dena; tutorial eta eskuliburu gehienek alfabetizazio mota honi lotuta egongo lirateke, adibidez. Heldutasun teknologikoa ingurune formaletan jaso izan da (ikastoletan alderdi hau da nagusiki landu dena azken bi hamarkadetan, bai ikaslee eta baita irakasleen aldetik ere) baina modu informalean ere. Iritzi pertsonala bada ere, digitalki konpetenteak diren irakasleetaz hitz egiten dugunean, oraindik ere, konpetentziaren alderdi hau bakarrik kontenplatzen dugula.
Alfabetizazio audiobisuala: komunikazio-lengoaia desberdinetan jasotako informazioa dekodetzeko eta, era berean, edukiak sortzeko gaitasuna. Aurrekoaren jarraipena izan daiteke, izan ere, eduki sorreran, batez ere, trebetasun teknologiko minimo bat beharrezkoa izaten da. Zine, irrati, telebista edo publizitatearen inguruko lanketa ikastoletan ez da zerbait berrria, aspalditik lantzen den zerbait da. Aro analogikoko dekodetze/sortze prozesuen ezaugarriak ikaragarri aldatu digitalazioaren eta interneten eraginez (anglosaxoiek “media literacy” eta “new media literacy”-ren arteko desberdinketa egiten dute)
- Gizartean multimedia edukien kontsumoa ikaragarri hazi dela errealitate bat da (ikusi besterik ez dago zenbat denbora pasatzen duten gure gaztetxoek YouTuben).
- Informazioa azaltzeko modu bisual berriak sortu dira: infografiak, denbora lerroak, simulazioak, 3D ingurune birtualak (Second Life, esate baterako).
- Digitalizazioak, interneten bilakaerak ikusentzunezko edukien gordailu amaigabe bat bezala eta gailu elektronikoen bilakaerak, edukien sorkuntza eta zabalkundea edonoren esku ipini dute. Sortzaile izatea gaur egun edonoren esku dagoen zerbait da, ume zein heldu.
Alfabetizazio informazionala: informazioa bilatu, hautatu, prozesatu eta kritikotasunez erabiltzeko gaitasuna, formatu desberdinetan eta iturri digital desberdinak erabiliz, gauden testuinguruaren arabera. Alegia, testuinguru jakin batetan eta ataza konkretu baten aurrean nolako informazioa behar den erabakitzeko gaitasunarekin lotuta egongo litzateke. Informaziora heldu (bilatu), irakurketa signifikatiboa (ebaluatu), kalitatezkoa eta fidagarria dena gorde (hautatu) eta egoera berrietan erabili (aplikatu) eskolan pendiente daukagun zerbait da. Egia da bide horretan hasiak garela, poliki-poliki, baina oraindik nahiko urruti gaudela iruditzen zait, batez ere, irakasleriaren kasuan.
Alfabetizazio digitala: informazioa modu kritiko, kreatibo eta berritzaile batetan kudeatu eta berrerabiltzeko gaitasuna. Goi-mailako pentsamenduari lotutako gaitasuna, aurreko hiruen gainean dagoena eta hiruen beharra duena. Mashup eta remixen gizartean bizi gara, berrerabilpenaren kultura da nagusi. Ikastolan oraindik informazioa pakete itxietan eskaintzen diegu ikasleei, hartzaile pasibo bihurtzen ditugu. Berezkoa duten kuriositate eta sormenarekin amaitzen du eskolak. Gehiago oraindik, bertuteak izan beharko liratekeenak “heldutasun faltarekin” nahasten ditugu askotan. Tira, hori beste kontu bat da. Maila honetan landu beharko lirateke, noski, eduki libreen gaia, lizentziak eta hauen inguruan egun dauden arazoak… ikasleekin baina irakasleekin ere. Irakasleok maila honetara heltzeko ahaleginik egiten ez badugu, nekez ulertuko dugu zer den gaztetxoekin landu beharko duguna.
e-kontzientzia: bizi dugun aro digitalak, informazioaren eta ezagutzaren esparruan, hiritarrongan duen eragina ulertzeko gaitasuna. Alfabetizazio ezberdinen mailakatze honetan gorantz egiten dugun heinean, gure presentzia digitala areagotzen doa, gure identitate digitala sendotzen doa. Presentzia digital honek gaur eta etorkizunean gure izaera eta bizimoduan eragina duela/izango duela ulertzea eta horren arabera jokabide egokiak azaltzea beharrezkoa dugula kontzienteak izatea, ezinbestekoa da XXI. mendeko gizartean. Bizi dugun aro berri honetan “digitalki kontzientea” izatea, identitate eta erreputazio digitalarekin, ingurune berrietan murgilduta ibiltzeak izan ditzakeen ondorio etiko eta legalekin, bizitza osorako ikaskuntza beharrarekin… lotuta dago

Amaitzeko, goiko eskema horretan ez dut txertatu alfabetizazio tradizionalari lekurik utzi baina nonbait txertatzekotan egon naiz. Alfabetizatu digitalak izatetik oso urruti dauden irakasle eta espezialista askok oso kritikoak dira internetek (erru guztiak internetenak omen dira) idazmenan eta irakurmenan dituen eragin negatikoekin; geroz eta okerrago idazten omen dute gure gaztetxoek. Nik ez dut ikuspegi hori partekatzen. Ingurune digitalak dituen ezaugarri propiak ahaztu egiten zaizkigu irakurmena eta idazmena ikasleekin lantzen dugunean eta, era berean, garrantzia berezia hartzen du ahoz nahiz gorputz bitarteko komunikazioak. Oso gazte murgiltzen dira gaurko haurrak ingurune digitaletan eta oso azkar hasten dira gailu berriak erabiltzen. Ez da berdin idazten sarean edo saretik kanpo (ez da guza bera email bat edo paperean idatzitako gutun bat, blog batean idatzi edo iruzkin kritiko bat euskarako klasean), oso konnotazio desberdinak dituzte sareko idatziek ala kanpoko idatziak (nor dago atzean, nork idazten du, zer bilatu nahgi du…), irakurmen hipertestuala liburuen irakurmen linealarekiko desberdina da (saltoka irakurri, zati txikiak gehienetan; liburuak irakurtzeko moduarekin erabat desberdinak da), grafiak eta testua idazteko gailuak erabat desberdinak dira (zentzurik ba ote du arkatza erabiltzea gaur egun?)… Hiritar digitalki konpetenteak behar baditugu, derrigorrezkoa da ohiko alfabetizazioari ere enfoke zabalagoa eskaintzea eta gizarte digitalak dituen ezaugarri berrietara egokitzea.

Eskola antolaketa berri baterantz

Urteak daramatzagu gure ikastolan konpetentzietan oinarrituako hezkuntza eredu berriari bueltak ematen, definizioak aztertzen, zer den eta zer ez den eztabaidatzen, irakasleon rol eta zeregin berrien inguruan hausnartzen, egoeretan oinarritutako metodologiak eta ebaluazioa formatzaileari bueltak ematen… Denbora dezente pasa da eta oraindik hortxe gabiltza bidea nola egin, ataritik nola irten oso ondo jakin gabe.

Bigarren hezkuntzako irakasleok, batez ere, ez gaude eroso, aurrera egin nahi dugu, egungo egoera aldatu nahi dugu, garai berrietara egokitu nahi dugu gure lana, lanarekiko egun daukagun asebetetze maila igo nahi dugu, ikasleekin dugun harremana aldatu nahi dugu… Erakundeetan aldakuntza disruptiboak aurrera eraman nahi izaten direnean, erakundea osatzen duten kideen aurkako jarrerak izaten dira aurrera egiteko oztopo nagusienetako bat. Baina gure ikastolan, behintzat, ez da horrela gertatzen; irakasleak euren konfort egoeratik irten eta aurrera egiteko gogoarekin ikusten ditut, aldaketaren beharra somatzen dute eta aurrera egin nahi dute. Zer dela eta kostatzen ari zaigu hainbeste, orduan, aurrera egitea? Zer falta zaigu bideari hasiera emateko?

Horrelako egoerak ikuspegi pertsonal batetik analizatzea errealitatearen alderdi bakar baten ikuspegia aztertzeko arriskua izaten duela badakit eta horrek gauzak gehiegi sinplifikatzera eraman dezakeela kontutan izanik, nik ondorengo arrazoiak aipatuko nituzke egungo “ataskoaren” gakoa non egon daitekeen esplikatzeko:

Ziurgabetasunarekin harremana gordetzen dutenak: etorkizun ezezagunak zer ekarriko duen ez jakitea, aldaketak eskatzen duen esfortzuak mereziko ote duen zalantzan jartzea, behin bidea egiten hasita sortuko diren “koxkak” gainditzeko gai izango ote garen garbi ez ikustea… Jarrera horiek orokorrak ez badira ere, agerian geratzen dira batzuetan eta gainera normala iruditzen zait horrela izatea.
Formazio beharrekin eta bere kudeaketarekin lotutakoak: erronkari arrakastaz heltzeko benetan prest ikusten dugu gure burua? Gai izango ote gara arlo desberdinetatik garatutako sekuentzia didaktiko ezberdinak modu egituratu eta arrazional batean diseinatu eta mailakatzeko? Bidean sortuko diren ikaskuntza beharrak asetzeko ipiniko diren bitartekoak malguak eta eraginkorrak izateko berme nahikorik ba ote dugu?
Lidergoa eta iniziatibarekin lotutakoak: Nork/Nortzuk marraztuko du/dute bidea? Nork/Norktzuk zehaztuko ditu/dituzte bide horretako etapak? Nork/Norktzuk gidatuko du/dute abiatzear dagoen berrrikuntzaren autobusa? Guk hartuko dugu aldaketaren gidaritza ala kanpo eragileen iniziatibaren zain geratuko gara?
Barne antolaketarekin lotutakoak: egia esan, ez gara asko atal honetan aurrera ez egiteko arrazoiak ikusten dugunok. Egungo kudeaketa organoak, prozesuak, espazio eta denboren antolaketak… berrikusketa bat behar dutela, garai berrietara eta behar berrietara egokituta egon behar dutela planteatzen duen horietakoa naiz. Eta horrekin nabil bueltaka duela hilabete batzuetatik hona. Tarte honetan, garbi ikusi dut gehiengo batek ez duela nire ikuspegi hori partekatzen. Eskola antolaketaren berrikuntzaren kontuak errespetu handia ematen du eta, nahiz eta neurri batean ulergarria izan, konbentzituta nago aldaketa etorri, etorriko dela, gaur ez bada, bihar izango da. Kontu honen inguruan azkenaldian jasotzen ari naizen pertzepzio eta kanpo erreferentziek geroz eta ageriagoan uzten dute aldakuntzaren beharra.

Eskola antolaketa curriculumaren diseinu berriaren zerbitzura

Asteartean bertan elkartu ginen irakasle talde bat bidea nondik egiten has gintezkeen aztertzeko. Lankide batek bere arloan garatu zitekeen proiektu/egoera baten diseinua aurkeztu zigun, helburu eta metodologia desberdinen inguruko xehetasunak esplikatu zizkigularik. Asko gustatu zitzaidan nola planteatu zuen hasierako egoera, nola lotu zuen beste arlo desberdinetako helburu eta edukiekin. Aurkeztu zuen moduan han geundenoi gogoa eman zigun lanean di-da batean hasteko, azaldutako adibidea gorpuzten eta sakontzen joateko. Baina, hortxe, sortu ziren lehenengo zalantzak. Hori al da jarraitu behar dugun bidea? Alegia, irakasle bakoitzak bere arloan ikasturtean zehar garatuko dituen sekuentzien diseinuari helduz hasi behar al dugu lanean? Hori dagoeneko aurrerapauso garrantzitsu bat dela ukatu gabe, ez al da beharrezkoa halako koherentzia bat, jarraipen bat, definituko ditugun helburuetan, garatuko ditugun konpetentzietan, erabiliko ditugun metodologietan eta martxan ipiniko ditugun ebaluazio prozesuetan?

Hortxe aritu ginen kontu horien inguruan eztabaidatzen. Eta, horren haritik, une batean kezka sortu zen taldean: irakasleon lana ote da hori? Gehiago oraindik: prestatuta al gaude irakasleok horrelako lan bati behar-bezala heltzeko?

Nik oso garbi daukat. Ez da bakarrik nola prestatuko ditudan nik nire sekuentzia didaktikoak, nola prestatu eta emango ditudan nik nire klaseak, nola izango da nire jarduna gelan eta zeintzu estrategia metodologiko erabiliko ditudan nik nire ikasleekin. Hori baino gehiago da. Nola uztartuko ditugu guk banaka sortutako sekuentzia horiek, helburu espezifiko horiek, ikuspegi orokorrago batean mesedean; nola kudeatuko ditugu guk, adibidez, denbora eta espazioaren erabilerarekin lotutako erabakiak beste proiektuen garapenean oztopo bilakatu ez daitezen; eta beste mila kontu. Beste hitzetan, konpetentzietan oinarritutako kurrikulum berri baten diseinua aurrera ateratzea denon zeregina da, ikastolako komunikate osoarena. Nik ulertzen dudan moduan, eskola bakoitzak ikuspegi curricular propio eta independente bat izan behar du, ikastetxearen misio, bisio eta baloreekin uztartuta egon behar duena eta bere bezeroek eta inguru sozialak dituzten ezaugarri eta beharretara egokituta. Zehaztapen curricularra ezin da utzi argitaletxeen eskuetan ezta ikastola bakoitzaren errealitate zehatza ezagutzen ez duten erakundeen eskuetan ere. Bakoitzaren ekarpenen ekoizpena abiapuntu itzela den bezala, berrikuntza kurrikularra ikastolaren ardura da. Bide hori egiteko beharrezkoa da legearen oinarrien ezagutza minimo bat, egungo egoerara heldu aurretik izan diren aurrekariak ezagutzea eta egun agertzen diren aldagai berritzaileen inguruan ere bustita egotea. Zeregin horretan irakslearia osoa inplikatzea gauza konplikatua izan daiteke, ados. Baina antolaketa berri batek hori guztia ahalbideratu dezakeela garbi daukat.

Hala ere, zehaztapen curricularra gauza garrantzitsua bada ere, ez da enfoke berritzailea eskatzen duen kontu bakarra. Nola bideratuko ditugu banakako esfortzu guzti horiek, ildo konkretu batetik, irakasleon lana alferrikakoa izan ez dadin? Nola ahalbidetuko dugu irakasleen arteko elkarlana eta nola egingo dugu guztion artean ekoiztutako lanaren ebaluazio kolektibo eta eraikitzailea aurrera eramateko? Nola ipiniko ditugu helburu komun baten mesedean erakundeko kide guztion ezagutzak, gaitasunak eta esfortzuak? Non eta nork hartuko ditu erabaki horiek?

Ildo beretik doa, egun hauetan irakurtzen ari naizen liburuan, Guida Al-Lés-ek egiten duen hausnarketa. Berak dioenez (65. orr), eskola antolaketa curriculumaren diseinuaren zerbitzura egon behar du eta ez alderantziz. Eta bere iritziz hau bakarrik da posible erabaki kurrikularrak (sekuentzia didaktikoa, metodologiak, ebaluazioa) eskolako hezkuntz proiektuan adostu eta jasotzen direnean. Kontua ez da bakarrik proiektuak funtzionatzea, sekuentziak diseinatzea, nahiz eta garbi egon hori bakarrik gertatuta ere, emandako aurrerapausua garrantzitsua dela. Guidaren iritziz, eskola erakunde batek hartu beharko lituzkeen erabakiek ondorengo galderen erantzunen haritik joan beharko lirateke:

Nola hartzen dira erabakiak zentroan? Zein da zuzendaritza taldearen papera: egunerokotasunaren jarraipen burokratikoa ala irakasle taldeak berrikuntza didaktikoaren bidetik gidatuko duen lider pedagogikoena?
Nola kudeatzen da zentroan irakasleek euren lanari buruz dakitena? Nola antolatu irakasle taldeak, normalean agerian egoten ez diren, irakasleen ezagutza eta esperientziak aprobetxatzeko? Nola aritu talde-lanean? Nola lortu irakasleok betetzen dugun lanaren ordaina izango den eta, hain beharrezkoa dugun, energia jaso, lanarekiko izango dugun asetze maia altua izan dadin? Nola eta noiz ebaluatu bata besteari?.
Nola antolatu ikasgela ikaslearen ezagutza kudeatzeko? Nola antzeman gure ikasleen gaitasun eta motibazioak energia iturri eta bizitza osoan ikasten jarraitzeko behar duten motorra izan daitezen? Nolakoak izan behar dira klaseak ikasleek euren ilusioak bete ditzaten?
Nola antolatu gelako denbora konpetentziak mobilizatzeko? Zenbat denbora eskainiko diogu lan kooperatiboari, banakako lanari eta azalpen magistralari? Nola hobetu lan kooperatiboa?
Zer aldatu beharko litzateke espazio eta taldeen banaketan? Nola antolatu espazioa aniztasunari erantzuteko ikasleak mailaren arabera taldekatu gabe?

Teknologiaren eragin eraldatzailea

Dagoeneko irakasleok badakigu informazioaren trataera eta konpetentzia digitala gure curriculumean txertatu beharko dugun alderdi berri bat dela. Teknologia berrien integrazioa curriculumean nekez etorriko da irakasleen konpetentzia digitalaren garapena ematen ez en bitartean. Eta badirudi oraindik oso urruti gaudela errealitatea optimo horretatik.

Duela gutxi Joan Padrós-en hitzaldi baten berri izan dut (hauxe da hitzaldiaren audioa). Bertan planteatzen du teknologia berrien presentzia ikastolan hiru esparrutan bana daitekeela; administrazioa, komunikazioa eta jardun pedagogikoan. Lehenengoan, gaur egun, teknologiaren asimilazioa modu naturalean gertatzen den bezala, pedagogia arloan oraindik egoera ideal horretatik oso urruti gaudela planteatzen du. Horrela, jardun pedagogikoan teknologia digitalaren presentzia bermatzeko, IKTen erabileran aitzindariak diren irakasleen eskarmentuaz baliatzea proposatzen du. Bere iritziz eskoletan teknopedagogo baten presentzia beharrezkoa da.

Ni ez nago ados planteamendu horrekin. Uste dut XXI. mendeko ikastola batek balio anitzeko profesionalak behar dituela. Uste dut espezialistak (batez ere, alderdi teknikoetan) ez direla mesedegarriak ikastolentzat. Alde batetik, figura horietan konzentratzen delako erakunde osoan zehar barreituta egon beharko liratekeen hainbat ardura eta zeregin, horrela, denborarekin erakundearentzat kaltegariak diren menepekotasunak sortzen direlarik. Bestetik, hain azkar aldatzen ari den gizarte batean, espezialista horiei zehaztutako zeregin eta helburuak laister geratzen dira zaharkituta eta askotan erakundeek malgutasun falta handia azaltzen dute zeregin edo zerbitzu horiek garai berrietara berregokitzerakoan (“gauzak beti egin izan ditugu horrela” eta antzekoak askotan entzuten dira).

Nik uste dut askoz ere aberasgarriagoa dela proiektu edo helburu zehatz batzuk definitzea eta horien lorpenean talde heterogeneoak, multidisplinarrak, elkarlanean ipintzea. Pertsona jakin baten gainean arlo jakin baten gaineko ardura guztiak ipini beharrean, ardura horiek taldekide guztien artean banatzea egokiagoa ikusten dut. Talde horietako kideak irekiak egon behar dira mota guztietako jakintzagaietan busti eta ikasten joateko eta mota guztietako bitartekoak erabiltzeko, teknologikoak barne. Informazioa trukatzeko bide eraginkorrak zehazten badira eta komunikazio kanal zuzenak zehazten badira, helburuen lorpenari etekin bikoitza aterako zaio; zehaztutako helburuen lorpenaz gain hartu-eman horretan irakasleon konpetentziak garatzea lortuko dugu, digitala barne.

Hamar urteko ibilbide honetan jarraitu diren metodologiak irakasleen konpetenztia digitala garatzeko ez badira eraginkorrak izan, uste dut gakoa lan egiteko moduan eta jarraitutako formazio prozesu zaharkituen balio eskasean egon daitekeela. Lan egiteko modu berri honek irakasleen konpetentzien garapenerako egokiagoa dela uste dut eta curriculumean definitu beharko ditugun sekuentzietan ikasleen konpetentzia digitala (baita beste guztiak ere) behar bezala garatzeko baliagarria izango dela iruditzen zait.

Baina lan egiteko estilo berri hori bateraezina da ikastoletan egun daukagun antolaketa eta egitura tradizional eta zurrunarekin. Erakundean zehar komunikazio kanal berriak diseinatu behar dira, barrura nahiz kanpora begira; formazio eredu klasikoarekin apurtu eta ikaskuntza bide berriekin probatzea eskatzen du; profil profesionaletan oinarritutako hierarkia zurrunak (zuzuendari, administratzaile, ikasketa buru, mintegi, mintegi-buru, etapa, koordinatzaile, maila, tutore…) alde batera uztea suposatzen du. Kudeaketa malgua, informala askotan, kaotikoa ere batzuetan, beharezkoak direla iruditzen zait. Antzeko argudioak ematen ditu Joaquín Gairín-ek, eskola antolaketan aditua den UABeko irakaslea, azpiko bideoan:

Konpetentzien (ikasle nahiz irakasleena) enfoke berri honek, hobekuntza prozesu berri baten abiapuntua izan beharko litzateke, ez bakarrik curriculumaren diseinuari dagokionez baita eskola antolaketaren ereduari dagokionez ere. Nola ekin aldaketari iparra galdu gabe eta fronte desberdin gehiegi aldi berean sortu gabe? Nondik hasi aldakuntza traumatikoa izan ez dadin? Zer da funtsezkoena, lehentasuna, ezinbestekoa eta zer ez?