Urtea: 2007

Finlandia eredu III: Ikasleak

Ume eta nerabeak berdinak dira leku guztietan. Halaxe diote batzuek, behintzat. Nik ez dut uste hori egia denik, ez behintzat hezkuntzarekin zerikusia duten hainbat faktoreetan. Finlandiako ikasleen inguruko informazio honetan ikus ahal izango ditugu zein berezitasunak dituzten Ipar Europako ikasle horiek.

“Tontakeri” batekin hasiko naiz, baina “tontakeri”honi esker, egoera oso bestelakoa da Finlandian: Finlandiako agintariek euren Hezkuntza Sistemaren ardatza zein izan behar zuen erabakitzerakoan, ezagutzen aurretik ikasleak jarri zituzten. Ikasle zoriontsu eta aske batek, ezagutza errazago barneratuko du; hori ez da pedagogo baten ideia, Finlandiako hezkuntzako agente guztiak gidatzen dituen irizpidea, baizik.

Sistemak era guztietako ahaleginak egiten ditu ikasleak etxean bezala egon daitezen. Etxea eta ikastetxeen arteko dibergentziak saihesten dira. Ikastetxeetako eremuek giro atsegina sortzen dute eta nabaria da ikasleek erakusten duten errespetua, guneak txukun eta txikiziorik gabe mantenduz. Oro har ikastetxe txiki edo ertainak dira (300-400 ikasle LHkoetan eta 400-500 Bigarren Hezkuntzakoetan), honek gertutasuna eskaintzen du eta irakasleek ikasle guztiak ezagutzen dituzte. Hori dela eta, euren arteko harremanetan oso giro ona eta konfiantza handia sumatzen da, hori bai, elkarrekiko errespetua ez da inolaz ere galtzen.

Sistema ezagutzen ez duen edonork Finlandiako ikastetxe batean sartzean izugarrizko diziplina arauak egongo direla pentsatuko du, baina errealitatea oso bestelakoa da; ikasleak askatasunez mugitzen dira, erlaxaturik, zalapartarik gabe. Auto diziplina da nagusi. Horrek ez du esan nahi, arazoak sortzen ez direnik, baina hango giroak laguntzen du eta oso gutxitan ematen dira gainontzeko lurraldeetan horren ohikoak diren arazoak.

Finlandiako eskola saiatzen da ikasleen erritmo ezberdinetara egokitzen. Ikasleek 7 urterekin, gutxi gorabehera ikasten dute irakurtzen. Ordura arte, Haur Hezkuntzan, ikasleen gaitasunak sustatzen eta pizten ahalegintzen dira. Presiorik gabe, estimulatuz eta motibatuz. Adin hauetan, salbuespenak dira errepikatzen gelditzen diren ikasleak, beti ere gurasoen onespenaz. Nolanahi ere, ikaragarria da ikastetxe bakoitzak egiten duen ahalegina zailtasunak dituzten ikasleei laguntzeko. Berehala hartzen dira neurriak laguntzeko eta laguntzaile bat kontratatzen dute gelan bertan laguntza eskaintzeko. 16 urte bitarteko eskoletan, ikasleen erritmo biologikoa errespetatzen saiatzen dira eta 45 minutuko saioak antolatzen dira, 15 minutuko atsedenak tartekatuz. Atseden horietan, ikasleak ordenagailuetan, jolasten, solasean, pasilloetan… libre dabiltza.

Erabiltzen duten metodologiari dagokionez, saio magistralak ia ez dira bat ere erabiltzen, ikasleak ezagutzarekin harremanetan egoteko era guztietako baliabideak jartzen dituzte euren esku (liburuak, ordenagailuak, proiektoreak, DVDak, telebistak…). Helburua, ikasleen neurriko ezagutza eraikitzea eta sortzea da; “Ikasleak ezin ditugu behartu, aukera ezberdinak eskaini behar zaizkie ikas dezaten eta konpetentziak lor ditzaten”. Horregatik, irakasleek ikasteko egoera ezberdinak eta motibagarriak sortzea dute helburu, eta ez ezagutza bat inposatu bere autoritatea erabiliz.

Askatasuna da askotan errepikatzen den hitza Finlandiako Hezkuntzaz mintzatzean. Ikasleek askatasuna dute euren ikasketak antolatzeko eta askatasun hori heldutasunarekin batera handituz doa. 13 urte bitarteko etapan, ikasketak berdinak dira guztientzat (9 urterekin hasten dira ingelesa ikasten eta 11 urterekin beste hizkuntza bat hauta dezakete, gehienetan alemana izaten da). 13 urtetik aurrera hasten dira hautazkoak sartzen, ezberdinak ikastetxe guztietan eta udal agintariekin adostuak. Ikastetxe bakoitzak erabaki dezake sakondu edo indartu nahi duen arloa edo gai batean espezializatu nahi duen edo ez. 16 ikasle beharrezkoak dira aukera bat martxan jartzeko. 14 urterekin bi gai hautatuko dituzte, sei 15 urterekin eta bost 16 urterekin. Guztira, ezingo dute 30 saio baino gehiago izan astean. Ikasleak, poliki-poliki euren autonomia eta ikasketekiko erantzukizuna eraikiz doaz. Horretarako, alboan dituzte ikastetxeko aholkulariak edo orientatzaileak.

Derrigorrezko etapa horietan ikasgelaren egitura tradizionala mantentzen den bitartean, Lizeoan (hemengo Batxilergoa) ikasle bakoitzak bere programa erabakitzeko eta zehazteko ahalmena du. Guztira, 3 ikasturtetan, 75 kurtso egin behar ditu, horietatik 45 derrigorrezkoak dira eta 30 hautazkoak. Ikasgela, ikasle talde gisa, desagertzen da. Konfigurazioa oso malgua da eta izena emandako ikastaroen arabera, sortuko dira elkartze ezberdinak eta adin ezberdineko ikasleak elkartu daitezke, saio batzuetan, inongo arazorik gabe. Honi esker, ikasle bakoitzak, bere gaitasun eta interesen arabera, bere ikasketak zehazten ditu. Gauza bera gertatzen da Lanbide Heziketan. Ikasleen autonomia honek asko laguntzen die eta ongi prestatzen ditu jarraian hasiko dituzten goi mailako ikasketetan.

Ikasleen ebaluazioari dagokionean, Lehen Hezkuntzan ez da ebaluaziorik egiten (notak jarriz), etaparen amaieran bakarrik egiten dute horietako bat. Honela, oinarrizko konpetentziak eta ezagutzak kontrol eta noten presiorik gabe jasotzen dituzte, zailtasunak dituzten ikasleak estigmatizatu gabe. Norberak bere erritmoa jarraitzeko aukera du, araututakoa ez duela jarraitzen barneratu gabe. Finlandiak konfiantza jarri du umeen kuriositatearengan eta berezko jakin-minarengan. Notak oztopo bat besterik ez lirateke izango lortu nahi dituzten helburuentzat.

Bigarren Hezkuntzan, emaitzak 4-10 eskalaz neurtzen dituzte. 4a ez dakiela adierazteko erabiltzen da eta gaiari berriro heldu beharko diola esan nahi du, gainontzeko emaitza baxuak ezabatuz. Lortutako ezagutza edo konpetentzia, maila ezberdinez lor daitekeenez, 5-9ko eskala erabiltzen dute. Batxilergoan, eskala mantentzen da, baina azterketen erritmoa askoz ere fuerteagoa da: 6 aste igaro eta gero, azterketak egiteko astebete dute. Hiru orduko frogak izaten dira (9:00-12:00) eta egun horietan beste klaserik ez dute.

Laburtuz, Finlandiako gizarteak ikaskuntza ulertzeko beste era bat bultzatu du. Eredu horren oinarrian, “Ikasten ikasi” konpetentziaren lorpena kokatzen da eta beste mundu berrietara iristeko giltzarria bilakatzen da. Ikasleak, prozesuaren parte hartzaile aktiboak dira, elkarreragintzaz elikatzen dira, hartzaile nahiz sortzailearen rola hartzen dute eta sormenerako nahiz kritikarako gaitasuna garatzen dute.

Gurean, zer esango dizuet? Bada, Finlandian sistematikoki burutzen den hori, hemen salbuespenak besterik ez direla. Gure ikasleek, kasu gehienetan, rol pasiboa jokatzen dute eguneroko jardunean eta irakasleok gara euren ikas-norabidea zehazteko arduradunak. Sormena eta kritika ez dira gure sistemaren ezaugarri nagusiak eta, are gutxiago, ikasten dakiten ikasleak sortzea. Dena mamituta ematen zaie, ikasleek ez dute euren gain inongo ardurarik hartzen, baina hori ez da gertatzen gure ikasleak “pasotak” direlako, uzten ez zaielako baizik. Horregatik, zailtasun baten aurrean, autonomia falta ikaragarria izaten dute soluziobideak proposatzeko, bilatzeko… Klase magistralak dira nagusi gure sisteman, kritikotasuna lantzeko aukera urriak gelditzen direlarik. Ikasle otzanak ongien baloratzen ditugunak izaten ohi dira.

Bestalde, Europako lurralde askotan, segurtasun arazoak sortzen ari dira eta ikastetxeak, kanpoko itxurari dagokionean behintzat, kartzela baten itxura hartzen ari dira: ate blindatuak, burdin hesiak, zinpeko zaintzaileak… Ez dut uste, baldintza horiek, ikaskuntza-irakaskuntza prozesuetarako giroa egokiena sortzen dutenik. Nik uste dut badela garaia ikastetxeak behar bezala prestatzeko eta gure etxeak bailira apaintzeko eta girotzeko, ezinbestekotzat jotzen baitut giro egoki bat lanerako, sormenerako, lasaitasunerako, zalapartarik gabeko gunea… sortzeko.

Bukatzeko, gure egitura oso estua da, malgutasunerako tarterik apenas dago eta ikasleen erantzukizuna oso txikia da. Batxilergoan hautatu behar izaten dute eta, ordura arte, eskatu ez zaien erantzukizuna hartzera behartzen ditugu. Horregatik, kasu askotan, erabaki hori gurasoen nahiak asetzeko hartzen da. 16-17 urteko ikasleak dira eta kritikotasuna zentzu txarrenean besterik ez dute garatu (dena gaizki dagoela esateko, arrazoirik eman gabe eta beste irtenbideak proposatu gabe), oso maneiakorrak dira eta, oraindik ere, ikasketetan, irakaslearen mendeko daude.

Hurrengo atalean, Finlandiako Hezkuntza Sisteman Ebaluazioa nola planteatzen den aztertuko dugu.

Informazio iturriak:

Boz gorako irakurketaren inguruko hausnarketa eta egitasmo berria

Betidanik atsegin izan dut ozenki irakurtzea, txiki-txikitatik. Lagun artean, ikasleekin, gertaera berezietan (jaunartzean, sendotzan, nire lagunen ezkontzetan…) beti eskatu didate irakurtzeko eta inoiz ez dut ezezkorik esan; oso urduri jarrita ere, beti egin dut aurrera. Ahots ozenez irakurtzen bezainbeste edo gehiago gozatzen dut, gainera, besteei entzuten. Duela ez asko, esaterako, Donostiako Ernest LLuch kultur etxean izan nintzen Julen Gabiria eta Txuma Mugarrenen Mathilde maitatzeko moduak emanaldian. Hura zen mauka! Autorearen ahotsaz berak idatzitakoa entzuteko aukera eta, hori gutxi balitz, musika ederrez lagundua…Izugarria izan zen! Egun horretan hasi nintzen buruan bueltak ematen ikasleei nola kutsatu hori guztia.

Irakurketa ozena galtzen ari deneko susmoa dut. Ez dakit zehatz-mehatz maila baxuetan zer egiten den baina batxilergoan ez asko, hori garbi daukat. Bat nator Elvira Lindo idazlearen hitz hauekin:

Aprender a expresar con la voz lo que se lee. Saber contar un cuento. Saber escucharlo. Prestar atención y lograr captar la atención del otro. Cosas tan aparentemente sencillas como estas se han convertido en algo que rara vez se ejercita en la educación. ¿Dónde está un futuro lector? Es probable que el futuro lector se encuentre en el niño que escuché cuentos antes de dormir, cuentos que le leían o cuentos que inventaban sus padres. La idea de la voz asociada a la literatura y a la comprensión de la palabra escrita era habitual en los ejercicios escolares. Tal vez tengamos que volver a ese viejo sistema de hacer leer al niño o al adulto que aprende otro idioma, enseñarle a leer con viveza, con entonación, con sentido y expresividad. La voz asociada a la inteligencia, a la capacidad de expresarnos. Aquel que sabe leer con elegancia, sabrá hablar también con propiedad. Academic Department Instituto Cervantes. The Cultural Center of Spain in New York.

Zergatik irakurri boz goraz?

Onura ugari ekar dakiguke ahots ozenez irakurtzeak, hala irakurtzen duenari nola entzuleari. Hona hemen Rolling Readers-en emandako hainbat arrazoi (Plec-etik, Proyecto de lectura para centros escolares, ateratakoak):

  • Imajinazioa lantzen du.
  • Eduki kontzeptualak ezagutzen laguntzen digu (koloreak, soinuak, hizkiak, zenbakiak…)
  • Ideia eta kultura kontzeptu berriak helarazten dizkio entzuleari, honen kuriositatea eta kritikotasuna piztuz.
  • Beste gizarte eta errealitateen berri ematen du.
  • Irakurketa ozena egitea kontzentrazio eza duten pertsonentzat lagungarri gerta daiteke. Entzuteak ulermena garatzen du.
  • Entzuteak, gainera, mintzamena hobetzen laguntzen du. Hiztegi berria ikastean, entzuleak hobeto adieraziko ditu bere ideiak zein sentimenduak. Eta denok dakigu zein garrantzitsuak diren gaitasun hauek bizitzarako.
  • Irakurketa ozenak entzulearen irakurzaletasuna bultza dezake, norberak irakurtzeko gogoa pitz dezake.

Boz gorako irakurketarako:

Aholkuak:

  • irakurriKontuan izan entzuleak ez duela irakurriko, zuk esandakoa entzun baizik.
  • Irakurri beharrekoa ulertu.
  • Testua aurretik irakurria eta ozen irakurtzeko prestatua izan.
  • Ahoskera eta ozentasuna zaindu, egokitu.
  • Irakurri behar duzuna zure egin, sinetsi.
  • Doinu aldaketak erabili esalditik esaldira, ulergarritasuna eta atentzioa lortzeko.
  • Ahotsa ez dadila beherantz atera, hartzaileari begiratu.
  • Bereziki motel irakurri.
  • Puntuazio ikurrak etenaren eta doinuaren bidez adierazi.
  • Naturaltasuna bilatu, zure doinua gorde.

Prozesua:

  • Testua irakurri isilean.
  • Berriro irakurri hitz ezezagunak eta zalantzazkoak azpimarratuz.
  • Zalantzak argitu eta hitz ezezagunak begiratu testuaren mezuaz ondo jabetzeko.
  • Testua euskara batuan bada, euskara batuaren ahoskera zainduari buruzko arauak errespetatu.
  • Ahots ozenez irakurri zailtasunez ohartzeko.
  • Ahoskerari dagokion lotura, bustidura eta abar markatu.
  • Puntuazio-marken funtzioari erreparatu eta haien tonu aldaketa markatu.
  • Perpaus nagusi eta menpekoen arteko harremanaz ohartu eta etenaldiak seinalatu, sintagmaren osotasuna errespetatuz.
  • Galdetegia seinalatu aditzekin batera esateko.
  • Bigarren irakurraldi ozena egin seinalatutako ohar guztiak kontuan hartuz.
  • Bortxazko irakurketa ozena egin (mihia eta ahoskera zailduko duen zerbait jarriz ahoan; boligrafoa, adibidez).
  • Ahots gorako azken irakurketa, egoerarako egokiena den tonua erabiliz.

Dena den, aholkuak banan-banan jarraituta ere, konturatuko zarete ez dela batere erraza ondo irakurtzea. Zuen boz gorako irakurketaren bat grabatzen baduzue, ohartuko zarete zein zaila den autoreak adierazi nahi duena transmititzea, intonazio egokia ematea, eta abar. Gauzak horrela, ikasleekin proiektu berri bat aurrera eramatea otu zait: entzun. Helburu nagusienak hauexek dira:

  • Boz gorako irakurketan trebatzea.
  • Irakurzaletasuna bultzatzea.
  • Euskal literaturaz zein autoreez zertxobait gehiago ikastea eta hauen berri ematea.

Hurrengo urtean burutzeko proiektua izango da (jada profilatuta ditut sortuko dudan webquesta eta baloratzeko erabiliko dudan txantiloia), baina horrekin hasi aurretik ikasleek duten gabeziez jabetzeko, zerrenda batetik hainbat idazlan hautatu, WavePad programa jaitsi eta, aholku batzuk eman ondoren, irakurketa mp3an graba dezaten eskatu diet. Ikasturtea ia amaitua dago; beraz, borondatezko lana izan da (pizgarri gisa, nota igotzea eskaini diet eta boluntarioak harrien azpitik ere atera dira :smile: ). Aldi berean, hurrengo urtean ikasleei eredu bezala ipiniko diedan grabazio bat behar dudala eta, nire lagun Patxitraperori mesedea eskatzea bururatu zait. Nor bera baino hobeto? Hori bai, ez diot egia osoa esan (ereduarena eta hori, badaezpada ere :wink: ). Mila esker, Patxi! Izugarri gustatu zait egindako grabazioa eta narratutako istorioa. Bide batez, Elkarreko Xabier Mendiguren eta Susa argitaletxeko Gorka Arreseri ere eskerrak eman nahi dizkiet baimena emateaz gain, eskaerari hain azkar erantzuteagatik.

Aurreko guztia buruan eta duela ez asko ezagututako gune honi jarraiki (izugarri gustatu zitzaidan ikusi nuenean), hurrengo urterako lanketaren abiapuntu izango den bloga sortu dut; ez dut, ordea, blog bezala erabiliko, webgune estatiko baten erabilera eman nahi izan diot eta euskaljakintzan txertatu dut. Hasierako orrian topatuko dituzue orain arte sortutako atalak:

Atal bakoitzean klik eginez, genero bakoitzeko grabazioak eta idazlan zein autoreen informazioa aurkitu ahal izango dituzue. Orokorrean, grabazioak entzunda, akatsek abiadura eta intonazioarekin batik bat zerikusia dutela konturatuko zarete. Garbi dago, beraz, badagoela zer landu alor honetan; halere, ziur nago ezarritako helburuetatik urrunegi ez garela ibiliko lanketa serio bat egiten badugu.

Amaitzeko, hau guztia borobiltzeko buruan dudan beste egitasmo bat aipatuko dut. Nire asmoa hurrengo urtean ikasle gazteagoekin, beste batzuetan egin izan dugun bezala, kidetzea da. Gure ikasleek adin zehatz baterako irakurketa ozenak prestatuko dituzte (arestian aipatutako prozedura jarraituz) eta euren geletara joango dira irakurtzera. Hala ikasle zaharrenentzat nola gaztetxoentzat, guztiz aberatsa izan daitekeelakoan nago. Gonbidatuta zaudete guztiok, Patxik egin duen moduan, zuek ere ipuinen bat edo narratzera. Bestalde, ea lortzen dudan idazleren baten parte-hartzea; hori bai litzatekeela motibagarria ikasleentzat…

Informazio gehiago:

Eguneraketa

Bullying-a gelditu!

Menéamen albiste bitxi honetara iritsi naiz. Ama batek, bere alaba bullying egiten ari zela jakitean, ez agur eta ez adio, bere alaba ikastetxearen aurrean txartel handi batez jarri zuen zigortuta. Txartelak (ingelesez) honela zioen: “Bullying egin dut. Ikastetxetik bota naute. Ni bezalakoa ez izan, bullying-a gelditu!”

Bitxia ama horren erreakzioa, ezta?, hala ere, nahiago dut ama honen erreakzioa seme-alaben hitza, ebidentzia ukatuz, edozeren aurretik jartzen duten gurasoena baino.

Ez al da egia?

Jatorrizko albistea (ingelesez)

Pelikulak online

Pelikulak, serieak, marrazki bizidunak… atsegin dituzu? Bada, deskargatu gabe eta ordenagailuan inongo programarik instalatu gabe, horrelakoak ikusteko aukera izan dezakezu. Horretarako, Peliculas Online gunera joan eta dagoen eskaintzatik hautatu ikusi nahi duzun filma edo seria ta listo. Divx Web Player beharrezkoa da da ikusi ahal izateko, besterik ez. Firefox erabiliz gero, agertuko den irudian klikatu eta, gainontzeko pluginekin egiten duen moduan, berehala instalatuta izango duzu. Explorer erabiliz gero, goialdean kolore horiko barratxo bat azalduko da, klikatu eta ActiveX kontrola instalatuko dizu.

Ikus dezakezuenez, ezer berezirik egin gabe, zinea eskura izan dezakegu. Oraindik dagoen eskaintza ez da oso zabala, baina emeki-emeki ari dira gehiago sartzen. Pelikulak streaming bidez bistaratzen dira eta hiru aukera ezberdin dago: web orrian bertan bistaratu, beste leihatila batean edo pantaila osoan.

Zalantzaren bat izanez gero, laguntza orrian kontsulta dezakezu.

Interfaze osoa gazteleraz dago eta frogatu ditudan filmak ere gaztelaniaz entzun ditut. Kalitateari dagokionez, nik esango nuke nahiko ona dela (ez naiz oso exijentea). Une honetan, “El laberinto del fauno“ren hasiera ikusi dut eta zin dagizuet, kanpoan daukagun eguraldiarekin, litxarreriak hartu, manta jarri eta pelikula ikusten gelditzeko gogoa piztu zaidala.

Finlandia eredu II: Irakasleria

Finlandiako Hezkuntza Sistemaren arrakastaz hitz egiten denean, hiru giltzarri nagusi aipatzen dira: Irakasleak, Ikasleei ematen zaien garrantzia eta ebaluazioa. Aurreko mezuan adierazi nuenez, banan-banan aztertuko ditugu giltzarri horiek eta gure sistemarekin alderaketak egingo ditugu. Irakasleriarekin hasiko gara.

Zalantzarik gabe, Finlandiaren arrakastaren giltzarri nagusienetako bat, nagusiena ez bada, bertako irakasleriaren gaitasuna eta motibazioa da. Baina hori ez datorkie Ipar Poloak bidalitako haize korronte batetik, izugarrizko hautaketa eta prestakuntza prozesu batetik baizik. Lehen Hezkuntzako irakaslea izateko ikasketetara sartu ahal izateko bi froga igaro behar dituzte. Lehen prozesua Jyväskylä Unibertsitatean zentralizatuta dago eta euren ezinbesteko baldintza da Batxilergoko espedientean 9 baino handiagoko batez bestekoa izatea. Bigarren fasea, Hezkuntza Fakultateetan burutzen da eta enpatia, komunikazio gaitasuna, arte eta musika gaitasunak, matematikako gaitasunak…, besteak beste, neurtzen dituzte. Hautagai guztien %9a baino gutxiagok lortzen du Fakultatera sartzea. 6400 orduko formazioa (6 ikasturte) jaso eta gero (gurean, 2000 ordu inguru dira hiru ikasturteetan), tesina bat ekoiztu behar dute amaierako ikerketa lana gisa.

Bigarren Hezkuntzako irakasleak, bakoitzak duen espezialitateko fakultatean ikasketak amaitu ondoren, Hezkuntza Fakultatean sartzeko Hautaprobak gainditu beharko ditu (enpatia, komunikazio eta azalpenak emateko gaitasuna… neurtzen zaizkio) eta 1400 ordu baino gehiagoko formazio pedagogiko sakon bat jasoko du (hemen, 100 ordu inguru dira). Formazioa jaso eta gero, ikastetxea bilatu beharko du lanean hasteko. Ikastetxeetako zuzendariek euren ikastetxerako behar dituzten irakasleak hautatzen dituzte eta hauek Herriko Kontseiluak izendatzen ditu. Klaustroko irakaslerik konpetenteenak lehen mailako geletan kokatzen dituzte, hasierako urte horietan ezartzen baitira haurraren oinarriak. Gainera, herri batek bere eskola ixten badu, irakasleek euren lana bilatu beharko dute beste herri batean eta euren kaxa.

Irakasle izateko, gainditu beharreko baldintza ikaragarri gogor horiek ikusita, ez da harritzekoa lurralde horretan irakasle izateak duen prestigioa. Eta ez da soldata kontua bakarrik. Hauek oso onak izanik ere, indar handiagoa du bertako herritarrek hezkuntzari ematen dioten garrantzia eta hedatuta dagoen konbikzioa: gure irakasleak adituak dira eta asko saitzen dira euren lana ongi egiten. Horregatik, lanbide hori zergatik hartu duten galdetzen zaienean, “Haurrak maite ditudalako” edo “Ikasleak laguntzea atsegin dudalako” bezalako erantzunak ohikoenak dira. Honela, ulertzen da irakasleek duten ikusmira: ikasleen zerbitzuan gaude eta ez ikasgai baten zerbitzura.

Lan baldintzei dagokienez, arestian esan dudan bezala, soldata nahiko onak jasotzen dituzte (2000 – 3000 €), baina Ekonomi Lankidetza eta Garapenerako Erakundeko (OCDE) batez bestekoetatik gertu daude eta, askotan, gutxiago irabazten dute. 45 minutuko 20 saio lektibo gehi beste eginkizun batzuk burutzen dituzte: eguneroko zaintzak, kontseiluetan parte hartu, bestelako talde, mintegi eta batzordeetan parte hartu… Gainera, irakasleek barneratuta dute euren eginkizunen artean ikasleen familiekin eskolaz kanpo dituzten harremanak (ohikoa omen da irakasleak ikasleen etxea bisitatzea eta euren bizi baldintzen jarraipena egitea). Bestalde, bertako irakasleek, baliabide materialei dagokienez, baldintza oso onak dituzte:

  • Gela handiak eta ongi hornituta euren jarduna burutzeko.
  • Baliabide multimedia Bigarren Hezkuntzako gela guztietan eskura dituzte eta IKTen erabilera ohikoa da maila guztietan.
  • Ikastetxeen eremu guztiak ongi zainduta eta apainduta, giro atsegina sortuz. Bigarren etxea bailitzan hartzen baitute.
  • Ikasle kopuruari dagokionez, oso gutxitan gainditzen da 25 ikasleen kopurua. Gehienetan, kopurua 20koa izaten da.

Sistemak duen deszentralizazioari esker, irakasleek egundoko autonomia dute euren lana burutzeko eta horrekiko azaltzen duten asetze maila ikaragarri altua da. Bertako irakasleen artean ez da ezagutzen gurean ohikoa den “irakasle errea”ren irudia. Administrazioak eta hezkuntza agintariek konfiantza osoa jartzen dute aurretik horren ongi prestatu eta hautatu dituzten irakasleengan. Baina autonomia hori ardura handi batekin lotuta doa, Udal administrazioarena nahiz irakasle bakoitzarena. Liburuak hautatu, baztertu edo kendu, taldeen konfigurazioak erabakitzeko… ahalmen osoa dute. Hori guztia gutxi balitz, ikastetxe bakoitzak bere curriculumaren %25a erabaki eta finkatzeko ahalmena du.

Honek guztiak, aldi berean, irakasleen etengabeko formazioa eskatzen du. Horretarako, derrigortasuna erabili ordez, negoziazioa eta elkarrizketa da erabiltzen duten bidea. Hau da, ikastetxeetako zuzendariek irakasleak formazio saioetara joateko bultzatu eta animatzen dituzte eta, azken hauek, ikasketak amaitu eta gero, Unibertsitatearekin harremanetan jarraitzen dute, harremana ez da eteten titulua ateratzerakoan. Giro horrek asko laguntzen du eta ohikoa da ikustea ikastetxeetako irakasleak Unibertsitateko proiektuetan parte hartzen, bertako ikasleei laguntzen… Ikusten denez, eskola eta unibertsitatea ez dira elkarri bizkar emanez bizi diren bi mundu.

Beno, orain gure planetara jaitsiko gara.

Zenbat aldiz entzun duzue esaldi hau?: “El que vale, vale y el que no a Magisterio“. Horrek garbi islatzen du lanbide honek gure gizartean duen “prestigioa”. Hori gutxi balitz, Juan Carlos Erregearen alabak Magisteritza egin zuenean, arazoa larriagoa bihurtu zen: “horrek egin badik…” Zalantzarik gabe, lanbide honen prestigioa galduta dago. Baina prestigioa ez da aldarrikapen huts bat eginez eskuratzen den zerbait, irabazi beharreko zerbait baizik. Berreskuratu nahiko bagenu, kexa hori plazaratzea baino gehiago egin beharko genuke. Adibidez, Irakasleen Unibertsitate Eskolaren formazioa berraztertu eta indartu beharko litzateke. Gaur egun, salbuespen batzuk kenduta, karrera “Maria”tzat hartzen dute eta ikasle kaxkarrenak joaten ohi dira hori egitera. Motibaziorik gabe askotan, bokaziorik gabe gehienetan eta irakasleon oporretan pentsatuz ia beti. Oraindik gogoan daukat nire ikasle bati gertatutakoa; izugarrizko emaitza onak lortzen zituen eta beti aipatzen zuen irakasle izatea gogoko zuela. Batxilergoaren amaieran, Magisteritza gutxitxo zela bera bezalako ikasle batentzat han eta hemen entzun ostean eta etxekoen presioek tarteko, bere hautaketa aldatzera “behartu” zuten. Bere ikasketak, beti bezala, emaitza zoragarriekin amaitu zituen eta, gaur egun, irakaskuntzatik oso urrun dabil, baina oraindik ere aitortzen dit Lehen Hezkuntzako irakaslea izan nahiko lukeela. Gauza bera gerta al daiteke Medikuntza, Ingeniaritza, Zuzenbidea… bezalako ikasketak hautatuz gero? Gaur egun, kontrakoa gertatzen zaigu; ekuazio bat ebazten ez dakien ikasle batzuek Arkitektura, Ingeniaritza… egin nahi izaten dute (beti “prestigio” horren bila) eta euren tutoreek egundoko lana izaten dute ikasle eta gurasoei ideia hori burutik kentzen.

Nolanahi ere, Finlandiako irakasleen gauzarik deigarriena, nire iritziz, erabiltzen duten metodologia da. Bertako ikastetxeetara bisitan joan direnak harrituta gelditzen dira geletan sortzen duten lan-giroarekin eta ikasleen aurrean jokatzen duten rolarekin. Gainontzeko lurraldeetan salbuespenak diren jokabideak, hango geletan ohikoak dira. Ikasleek ez dute rol pasiboa jokatzen eta ez dira gelditzen irakaslearen azalpenen zain, irakaslea ikasleek eskura duten beste baliabide bat besterik ez da eta beraiek dira euren ikas-norabidearen arduradunak. Hori dela eta, hango geletan elkarlana eta ezagutzaren sorkuntza kolektiboa errealitate bihurtzen da.

Bestalde, gure hezkuntzan etengabe aipatzen dugu baliabide gehiago behar ditugula, eta garbi dago hori egia dela, baina ez dut uste baliabide kontu hutsa denik. Izan ere, Finlandian euren BPGren %6,51 inbertitzen da hezkuntzan (OCDEren batez bestekoa %5,21 da), baina, adibidez, Danimarkan %8,28 eta Suedian %7,47 inbertitzen dute eta ez dituzte maila bereko emaitzak lortzen. Bestalde, Luxenburgo, Estatu Batuak edo Italia bezalako lurraldeak aurretik daude ikasle bakoitzeko egiten den gastuetan, baina PISA ebaluazioan azken tokietan agertzen dira. Beraz, diru gehiago gastatzeak ez du kalitate hobea esan nahi.

Bukatzeko, irakasleak ongi prestatuta egoteaz gain, izugarrizko askatasuna dute euren programazioak diseinatzeko eta aurrera eramateko. Gurean, berriz, hainbat ikastetxeetako irakasleak argitaletxeen esklabu daude. Hau da, ikastetxeak hautatutako argitaletxeko materialak erabiltzera behartuta daude. Hori bai, gelako ateak itxi eta materialari zein erabilera ematen zaion eta zein metodologia erabiltzen den ez dio axola. Askotan, egoera horiei aurre egiteko, argitaletxe eta proiektu ezberdinetako fotokopiaz bobardatzen dituzte euren ikasleak. Hor ere, irakasleon ekintzailetasun falta sumatzen dut, izan ere, egoera hori elkarlanean material propioak sortzeko baliatu ordez, errazenera jotzen dugu eta besteen materialak “fusilatu” egiten ditugu. Nik ez dut uste irakasle guztiok dena sortu behar dugunik, ezta gutxiagorik ere, baina ikasleak sortzen jarri bai edota beste irakasleekin elkarlanean gauza asko sortu ere bai.

Hurrengo atalean, ikasleak izango dira ardatz. Ea hau baino laburragoa eta argiagoa ateratzen zaidan.

Eguneraketa: Argitaratu dudanean, ahaztu egin zait erabilitako informazio iturriak aipatzea. Horregatik, oraintxe jarriko dizkizuet erabili ditudan agiri nagusiak: