Duela egun batzuk Angel Fidalgok idatzitako ¿Qué es el problema 2 Sigma? artikulua irakurri nuen. Artikulu horretan Benjamin S. Bloom-ek 1986an argitaratu zuen ikerketa lan baten berri ematen da. Bloomek egindako lan horretan, ikasleko irakasle ratio desberdinen eta lortzen diren emaitza akademikoen arteko harremana aztertzen da. Horrela, ikasleak hiru lagin talde desberdinetan banatzen ditu eta hauetako lagin bakoitzeko ikasleek lortzen dituzten noten batazbestekoak aztertzen ditu. Hiru laginen ezaugarri orokorrak hauek dira:
- “Conventional” izeneko taldea: irakasle bakar batek 30 ikaslez osatutako talde bati ematen die klase (1:30 ratioa) eta hauen “ikaskuntza maila neurtzeko” froga kuantibo tradizional eta periodikoak erabiltzen ditu.
- “Mastery Learning” izeneko taldea: aurrekoan bezala, irakasle bakar batek 30 ikaslez osatutako talde bati ematen die klase (1:30 ratioa), metodo tradizional berdina erabiliz, baina ebaluazio kuantitatibo edo sumatiboaz gain, ebaluazio formatzailearekin zerikusia duten frogak eta neurri zuzentzaileak erabiltzen ditu.
- “Tutoring” izeneko taldea: irakasle bakarra ikasle bakoitzarekin, alegia, 1:1 ratioa. Jarraipen indibidual eta pertsonalizatua egiten zaio eta ebaluazio formatiboa erabiltzen da nagusiki, neurri zuzentzaile osagarriekin.
Bloomek lortutako emaitzak azpiko grafikoan ikus daitezke.
Bertatik deduzitu daitekeen ondorio nagusia, beste hainbesteen artean, hauxe da:
“Tutoring taldeko ikasle baten batezbesteko kalifikazioak Conventional taldeko ikasle batena baino %98 hobeagoak dira (2xSigma hobeagoak)”
Ikerketa guztiekin gertatzen den moduan, honetan ere emaitza hauek erlatibizatu beharko lirateke, izan ere, bakarrik ikasten duen ikasle batek gauza asko uzten ditu ikasi gabe eta ikaskuntza prozesuaren jarraipena kalifikazio soilekin baino gehiagorekin egiten dela uste dut nik. Dena den, ukaezina da emaitza horiek irakasleok aspalditik dakigun zerbait oso garbi azaltzen dutela: ikaskuntzaren pertsonalizazioa areagotzen den neurrian, hau are eta esanguratsuagoa eta sakonagoa bihurtzen da. Eta ikasleko irakasle ratioaren txikitzea horren mesederako den erabaki pedagogiko garrantzitsua da. Baina ez bakarra (Finlandiak, adibidez, ez ditu ratio bereziki txikiak gure ikastolekin alderatzen badugu).
Badira ikaskuntzaren pertsonalizazio horretan lagun dezaketen beste erabaki pedagogikoak. Aipatutako irakasle/ikasle ratioarekin batera nik esango nuke azpiko biak izan daitezkeela garrantzitsuenak:
- Malgutasun curricularra, helburu eta edukien aldetik, nagusiki. Ez dira existitzen guztientzat balio duten eduki edo helburu pedagogikoak.
- Metodologia aktiboak eta partaidetza demokratikoa bilatzen duten neurriak. Helduok bezala, gure ikasleek ikasteko estilo desberdinak dituzte eta guztiei eman behar zaie aukera euren modura ikasteko.
Dudarik gabe, badira ikaskuntza prozesua eraginkorragoa bihur dezaketen bestelako erabaki pedagogikoak ere, esate baterako espazioen berrantolaketa, eskola egutegi eta ordutegiaren egokitzapena ikasleen bizi-erritmora, ikasleen sailkapen edo banaketa ereduaren birplanteamendua,… Agian pentsa daiteke egungo hezkuntza sistemak ez duela malgutasun nahikorik horrelako erabakiak aurrera eramateko. Nik ez dut horrela pentsatzen. Izan ere aurretik aipatutako erabaki horiek guztiak (seirak) gure ikastolan martxan ipini ditugu Aniztasun Curricularreko taldearekin. Eta talde batzuetatik besteetara aldeak izaten badira ere, ikasleek egoera berri honetan adierazten duten ikaskuntza prozesuaren bilakaera aurreko ikasturteekiko alderatuta nabarmenagoa izaten da. Zoritxarrez badirudi erabaki pedagogiko hauek eskolen marjinetan soilik planteatzea ausartzen garela; gutxi dira erabaki hauek eskola osora zabaltzea ausartu diren zuzendaritza taldeak.
Bigarren Hezkuntzan nik esango nuke, poliki-poliki bada ere, aurrean zerrendatutako bi alderdi horien inguruan urratsak ematen hasiak garela. Nire ustez irakasleriaren zati bat behintzat jabetzen ari da curriculuma ezin dela izan itotzen gaituen tresna bat, malgutasun curricularra bidezkoa (ikasle guztientzat, gainera) eta mesedegarria dela, eta badirela ohiko eredu akademizista baina eraginkorragoak diren metodologiak, ikasle guztien ikaskuntza estiloetara hobeto egokitzen direnak.
Dena den, oso zentro gutxi dira irakasle/ikasle ratioa handitzearen aldeko apustua egin dutenak, eta nik ezagutzen ditudan guztiak Euskal-Herritik kanpo daude. Jarraitu aurretik, agian argitu beharko nuke ez naizela ari sindikatuek ikasturtero egiten duten aldarrikapenari buruz, alegia, irakasle gehiago eskoletara eramateaz. Ez, ez naiz ari hori buruz. Eskola barruko antolaketan aldaketak burutuz, irakasle bakoitzak bere lanaldi osoan dituen ikasle kopurua txikitzeaz ari naiz. Ez da ezer berria bestalde. Bai Eskolaurrean baita Lehen Hezkuntzan ohikoa den zerbait da.
Etapa horietan irakasle/ikasle ratioa 1:20, 1:25, 1:30 balioetan dabilen bitartean (salbuespenak salbuespen), DBHn ratio hori 1:70, 1:100ekoa izatera heldu daiteke (edo gehiago irakasle batek ikasgai desberdinak irakatsi behar baditu) Egoera hau, administrazioak hartuta duen aspaldiko erabaki baten ondorioa da eta halako kontraesan bat adierazten du: hasierako etapetan ikaslearen gertuko jarraipenari ematen bazaio lehentasuna, irakaslea ikas arlo desberdinak gela berberarekin landuz, DBHn egoera honi buelta ematen zaio: ikaslearen jarraipen pertsonalizatua bigarren plano batean uzten da, irakasle “aditu” profilari lehentasuna ematen zaion bitartean, ikaslearen jarraipena berarentzat arrotza den irakasle baten esku uzten delarik.
Blog honetatik pasatzeko ohitura duzuenok, hemen bertan edo beste blog askotan, eskola moderno batek ikaslea bere ikaskuntza prozesuaren erdian ipini behar duela askotan entzun eta irakurriko zenuten. Irakaslea prozesu horren gidari eta laguntzaile izan behar duela ziur nago behin baino gehiagotan entzungo zenutela. Ikasleak orain dakiena baino garrantzitsuagoa dela ikasteko gai izango dena, Internet gure oroimen osagarria dela eta horregatik hainbat edukik garai batean izan zuten garrantzia galdu dutela, dagoeneko mila bider entzunda egongo zarete. Eta horrek guztiak gizartean indarra hartzen duen bitartean, administrazioak jarraitzen du irakasleriaren hautaketa eta banaketa euren ezagutza esparruaren arabera egiten, urtetan ikaskuntzaren pertsonalizazioari eman zaion garrantzia hankaz gora ipiniz.
Ni pertsonalki aspalditik nago erabat identifikatuta Peter Kugelek planteatzen duen irakasleon garapen profesionalaren ereduarekin: nire edukiak prestatu eta azaltzeko dudan gaitasunaren gainetik dago nire ikasleak euren kabuz ikasten irakasteko gaitasuna, edozein dela jakintza arloa. Denborarekin jabetu naiz, gidari didaktiko on baten helburua ikasle autodidaktak sortzea izan behar duela.
Gauza jakina da administrazioa eta, oro har, euren ikastetxeen gaineko kontrola duten sare kontzertatuko erakunde gorenek, motel dabiltzan erakundeak direla, garai berrietara egokitzeko ahalmen gutxi dutela edota gizarteak dituen eskakizun desberdinak izaten dituztela. Beraz, ez du zentzurik kontu hauen inguruan etengabe kexatzen aritzea. Uste dut legeak eta curriculumak malguak izateko aukera ematen dutela eta ikastetxe bakoitzak autonomia nahikoa baduela bere barne antolaketan beharrezkoak ikusten dituen moldaketak egiteko. Ikastolon kasuan behintzat, uste dut hala dela.
Horrela, nik nire ikastolan Universitat Autonoma de Barcelonako ICEko kideak diren Xarxa d’Instituts Innovadors-eko institutuek martxan jarri duten eredu berritzailea martxan ipintzea gustatuko litzaidake. Sare hau osatzen duten sei institutu publikoek DBHko maila bakar batean lan egiten duen irakasle talde finko eta multidiziplinarrak ipini zituzten martxan iazko ikasturtean. Irakasle-ekipo eredu berri horren ezaugarriak hauexek dira:
“Nuestro modelo de equipo docente es un grupo de cinco personas que se hace cargo de una promoción durante todo el curso escolar. Este equipo docente se encarga de impartir y evaluar todas las asignaturas, proyectos, salidas, seguimiento tutorial y actividades transversales. En definitiva, el equipo se responsabiliza globalmente del desarrollo del curso.”
Talde multidiziplinarrak dira, Aniztasun Curricularreko taldeekin egiten den modura, hizkuntza/gizarte eta zientzia/teknologiako irakasleez osatutakoa. Taldea osatzen duten bost irakasle horiek lanordu guztiak promozio berarekin burutzen dituzte. Ondorioz, irakasle horien dedikazio osoa ohikoa baino askoz ere txikiagoa den ikasle talde batentzat da, ikaskuntza askoz ere pertsonalizatuagoa izateko aukera ematen duelarik. Printzipioz, arrazoi horrengatik bakarrik nire ustez aldaketak merezi du. Baina erabaki pedagogiko horrek oraindik ondorio positibo gehiago dituela uste dut nik:
- Aipatutako malgutasun curricularra benetan praktikan ipintzea ahalbidetzen du. Ikaslearen jarraipena askoz ere gertuagokoa da, bakoitzaren beharrak askoz ere modu zehatz eta sakonagoan ezagutu daitezkeelarik. Horien arabera egokitzapen curricularrak (edukiak eta helburu pedagogikoen egokitzaenak) ezartzea, ikasleak taldetik atera beharrik izan gabe, askoz ere egingarriagoa dela iruditzen zait.
- Irakasle-ekipoa da lanketa globalizatuak edo proiektuak definitu eta aurrera eramaten dituenak. Metodologia aktiboak, adimen anizkunak, ikaskuntza estilo eta estrategia desberdinak… praktikan ipintzea borondate eta lan kontuak besterik ez dira. Lanketa horiek guztiak talde bakar bati zuzenduak direnez, ohiko antolaketa moduarekin baina askoz ere errazagoa da ikasle bakoitzak dituen ezaugarri propioetara ikasmaterial hori egokitzea.
- Espazioak eta ordutegiak nahierara berrantolatu daitezke, izan ere, aldaketa horiek ez dute beste inongo irakasle edo ikasgaiengan eragiten. Aukeratutako espazioak eta hauen antolaketa uneko lanaren beharretara egokitu daitezke, ikastetxean eragozpen handirik sortu gabe; ohiko ordubeteko saio lektiboekin apurtu daiteke uneko lanketak hori eskatzen duenean; eskolatik kanpora egiten diren irteera eta txangoak antolatzeko malgutasuna erabatekoa da…
- Irakasle eta ikasleek elkarrekin egiten dituzten orduak gora egiten dute. Ondorioz, elkar hobeto ezagutzeko aukera gehiago dituzte. Ikasle bakoitzaren lorpen akademiko nabarmenak bere portfolio pertsonalean jasotzeko modua sinplifikatzen da. Bere jokabide akademiko nahiz pertsonalaren behaketatik informazio sakonagoa lortzeko aukerak ugaritzen dira. Irakasleak ikasleak benetan behar duen laguntza zehaztu eta eskaintzeko bitarteko gehiago ditu. Alderdi honetatik, bakarkako tutoretzak zentzu osoa hartzen du, ez bakarrik tutoreak ikasle talde txikiagoa duelako bere jaraipena egiteko, baizik eta jarraipenerako ebidentziak ere askoz ere ugariagoak direlako.
- Ikaslearen ebaluazioan erabakitako neurri zuzentzaileen jarraipena eraginkorragoa da, izan ere, neurri horiek bost irakaslez osatutako talde batekin partekatzen dira, eta ez orain bezala, zazpi, zortzi edo gehiagoren artean partekatzen direla, horietako gehienek ikasle hori astean zehar hiru ordu baino gutxiago ikusten dutenean. Irakasle talde osoak ikasle bakoitzaren gaineko jarraipena modu koherenteagoan egiteko aukera lortzen da irakasle-ekipo finko hauekin.
Baina baliteke lan egiteko modu berri honen eragin positiboa ez izatea ikasleengan bakarrik. Izan ere, egungo mintegi, ziklo, maila, etapa eta direlako banaketaren ondorioz, irakasle bakoitza ondokoekin harremanik gordetzen ez duen irla txiki batean bihurtu batean (ni behintzat horrela ikusten dut nire burua askotan). Ekipo finkoen ezarpenak pedagogian eta didaktikan sakontzeko, kooperatzen ikasteko, konpetenteak izateko, elakrren arteko komunikazio eta koordinazioa areagotzeko edota erroreengandik ikasteko aukera paregabea eskaintzen digu irakasleoi. Eta uste dut horietatik guztietatik oso behartuta gaudela guztiok.
